Γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Μεσσίας

Επιμέλεια Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης

θεολόγος – συγγραφέας 

Βέβαια, θα ήταν κωμικό αν πίστευα πως ένας μέτριος θεολόγος της μέσης εκπαίδευσης, όπως ο γράφων, μπορεί να δώσει τελικές απαντήσεις σε ερωτήματα αιώνων. Επειδή όμως η μελέτη του άρθρου μού προξένησε κάποιες σκέψεις, θεωρώ χρέος αγάπης να τις μοιραστώ μαζί σας και εύχομαι ο άγιος Θεός να οδηγήσει κι εμένα και κάθε αναγνώστη του παρόντος να πλησιάσουμε την αλήθεια μέσω αυτών των προβληματισμών, όσο ελλιπείς κι αν είναι.

Να διευκρινίσω προκαταβολικά ότι τα σχόλια που θα διατυπώσω έχουν άμεση σχέση με την ιδιότητά μου ως ορθόδοξου χριστιανού, δηλ. ως μέλους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, της αρχαιότερης (γι’ αυτό και αυθεντικότερης – κατ’ εμέ, της μόνης αυθεντικής) ιστορικής μορφής του χριστιανισμού. Αν ήμουν ρωμαιοκαθολικός ή προτεστάντης, τα σχόλιά μου θα είχαν πολύ διαφορετικό περιεχόμενο. Γι’ αυτό, πιθανόν, με τη βοήθεια του Θεού, κάποιοι αναγνώστες αυτού του άρθρου να βρουν σ’ αυτό κάποια πράγματα που δεν τα περίμεναν.

Το άρθρο «Γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας;»

Ο Μεσσίας και η επικείμενη εμφάνισή του έχουν κεντρική θέση στην Ιουδαϊκή θρησκεία. Μεσσίας (Mašíah ή Moshiah, מָשִׁיחַ, στα εβραϊκά), σημαίνει ο «χρισμένος από τον Θεό». Στα ελληνικά μεταφράζεται «ο Χριστός».

Ο Μεσσίας, για τους Ιουδαίους θα είναι ένας άνθρωπος με εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες, που θα οδηγήσει τον εβραϊκό λαό, αλλά και όλη την ανθρωπότητα στην «μεσσιανική περίοδο», μια εποχή ευημερίας, «παγκόσμιας ειρήνης», αλλά και «θαυμάτων».

Το Ταλμούδ αναφέρει ότι ο Μεσσίας θα εμφανιστεί σε μία περίοδο που η γενιά που θα ζει θα αντιμετωπίσει πάρα πολλά προβλήματα, «σαν ένα ποτάμι από προβλήματα».

Στις «13 Αρχές της Πίστης» του Ορθόδοξου Ιουδαϊσμού, αναφέρεται (12η Αρχή): «Πιστεύω με πλήρη πίστη στον ερχομό του Μεσσία. Και αν ακόμα καθυστερήσει, θα περιμένω την άφιξή του με κάθε μέρα».

Στο σύνολό του ο Ιουδαϊκός λαός, ως γνωστόν, απέρριψε τον Ιησού Χριστό, ως Μεσσία. (Το Ταλμούδ, περιέχει πλήθος απαξιωτικών και δυσφημιστικών αναφορών για τον Χριστό, τον οποίον ονομάζει μάγο, αμαρτωλό, ότι εξαπάτησε τον λαό κλπ). Μετά τον Χριστό εμφανίστηκαν, κατά καιρούς, διάφορα πρόσωπα που ισχυρίστηκαν ότι είναι «ο Μεσσίας». Η λίστα είναι αρκετά μεγάλη.

Το Ταλμούδ, αναφέρει επίσης, ότι η εμφάνιση του Μεσσία θα γίνει πριν το εβραϊκό έτος 6000. Το έτος που διανύουμε αντιστοιχεί στο ιουδαϊκό έτος 5772. Σύνδεσμος

Οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Ιησούς ήταν θεάνθρωπος, ο Υιός του Θεού, ή ο Μεσσίας που ήταν προφητευμένος στις εβραϊκές γραφές. Τον θεωρούν ως ένα "ψεύτικο Μεσσία", που σημαίνει κάποιον που ισχυρίστηκε (ή που οι οπαδοί του υποστήριξαν γι’ αυτόν) ότι είναι ο Μεσσίας, αλλά που τελικά δεν πληρούσε τις απαιτήσεις που απαιτούν οι εβραϊκές πεποιθήσεις. Σύμφωνα με τις εβραϊκές γραφές και το ιουδαϊκό πιστεύω, ο αληθινός Μεσσίας, πρέπει να πληροί τις ακόλουθες απαιτήσεις. Πρέπει να:

Να ένας οξυδερκής Εβραίος με καταγωγή από τον οίκο του βασιλιά Δαβίδ

Να είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο ον (και όχι «Υιός του Θεού»)

Να φέρει την ειρήνη στον κόσμο

Να συγκεντρώσει όλους τους Εβραίους πίσω στο Ισραήλ

Να ξανακτίσει τον αρχαίο Ναό στην Ιερουσαλήμ

Να ενώσει την ανθρωπότητα στη λατρεία του εβραϊκού Θεού και τη τήρηση της Τορά

Επειδή ο Ιησούς δεν πληρούσε αυτές τις απαιτήσεις, σύμφωνα με τους Εβραίους, δεν ήταν ο Μεσσίας.

Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία που επιχειρεί να αναιρέσει την χριστιανική αντίληψη και πίστη περί Μεσσία, καθώς και να «προστατέψει» τους Εβραίους από τους «μισσιονάριους» (ιεραποστόλους), τους Εβραίους δηλαδή, που πιστεύουν ότι ο Χριστός είναι ο Μεσσίας, αλλά θέλουν να συνεχίσουν να είναι Ιουδαίοι, χωρίς να δηλώνουν χριστιανοί (πρόκειται για τους λεγόμενους ‘Μεσσιανικούς’, που έχουν αρκετή αύξηση σε ΗΠΑ και εσχάτως στο Ισραήλ, με πιο δραστήρια την κίνηση “Jews for Jesus”), είναι το βιβλίο του Αμερικανο-Εβραίου ορθόδοξου ραβίνου και καμπαλιστή Aryeh Kaplan (1934 - 1983) “THE REAL MESSIAH? - A Jewish Response to Missionaries” (1976). Μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ.

Στην ερώτηση «Γιατί δεν είμαστε Χριστιανοί» γράφει:

«Αν και όλοι οι μαθητές του Ιησού ήταν Εβραίοι, δεν μπορούσαν να πείσουν τους συμπατριώτες τους Εβραίους με τις διδασκαλίες τους. Τα πρώτα δόγματα του χριστιανισμού φαινόταν πιο κοντά σε εκείνα των παγανιστών πολυθεϊστών παρά σε εκείνα των Εβραίων. Όσο περνούσε ο καιρός, όλο και περισσότερο, ο Χριστιανισμός απορρίπτονταν από τους Εβραίους και γινόταν αποδεκτός από τους πολυθεϊστές. Έτσι, σταδιακά εξελίχθηκε σε μια «εθνική εκκλησία», και η στάση του προς τους Εβραίους γινόταν όλο και πιο εχθρική. Μπορεί να έκαναν συνεχώς εκκλήσεις προς τους Εβραίους να αλλάξουν πίστη, μερικές φορές ακόμη και με σκληρότητα και δύναμη, αλλά οι Εβραίοι έμειναν σταθεροί. Ο Χριστιανισμός μπορεί να άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να κερδίσει τους Εβραίους. Ο Εβραίος έμεινε πιστός στην Τορά του και περπάτησε τον δικό του δρόμο».

Και παρακάτω: «Στην ουσία, υπήρχαν δύο χριστιανικές διδασκαλίες που ο Εβραίος δεν μπορούσε να δεχθεί. Ο Χριστιανισμός διδάσκει ότι ο Θεός είχε πάρει ανθρώπινη μορφή μέσω του Ιησού και ότι η Τορά δεν ίσχυε πλέον. Ο Εβραίος απέρριψε αυτά τα δύο δόγματα, ακόμα και υπό την απειλή του θανάτου».

Από το βιβλίο αυτό είναι και το παρακάτω κείμενο:

Από το κεφάλαιο «Ήταν ο Ιησούς ο Μεσσίας;» (του Pinchas Stolper):

Αν οι Χριστιανοί απλώς πίστευαν ότι ο Ιησούς ήταν ο δικός τους Μεσσίας, αυτή η πεποίθηση λίγο θα μας απασχολούσε, ως Εβραίους. Ο ισχυρισμός τους, ωστόσο, δεν είναι ότι είναι ο χριστιανικός Μεσσίας, αλλά ο δικός μας Μεσσίας, ο Μεσσίας των Εβραίων, ο Μεσσίας που προφητεύτηκε από τους Εβραίους Προφήτες. Οι χριστιανοί επιχειρούν να αποδείξει αυτήν την πεποίθηση, παραθέτοντας την δική μας Αγία Γραφή.

Εκείνοι που έχουν φτιάξει την κίνηση "Εβραίοι για τον Ιησού" προσπαθούν να δελεάσουν τους αφελείς Εβραίους και να τους προσηλυτίσουν στον Χριστιανισμό με ένα παλιό επιχείρημα που λέει: «Μην γίνει Χριστιανός, παρέμεινε Ιουδαίος, ωστόσο, ενώ θα παραμείνεις πιστός Ιουδαίος, να δεχτείς τον Ιησού ως "Μεσσία"».

Παρακάτω θα επισημάνω μερικές από τις κραυγαλέες αντιφάσεις και ανακολουθίες στην επιχειρηματολογία των μισσιονάριων:

1. Ο εβραϊκός Μεσσίας πρέπει να είναι ένας άνθρωπος γεννημένος φυσιολογικά από έναν άντρα και μια γυναίκα. Δεν θα είναι ένας θεός, ούτε ένας άνθρωπος που γεννήθηκε υπερφυσικά ή από παρθενογένεση, όπως αξιώνουν οι χριστιανοί.

Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν μας λέει ότι ο Μεσσίας θα είναι ένας θεός ή σαν τον Θεό. Η ιδέα ότι ο Θεός θα πάρει ανθρώπινη μορφή είναι αποκρουστική για τους Εβραίους, διότι έρχεται σε αντίθεση με την δική μας αντίληψη περί Θεού ως κάτι που είναι πάνω και πέρα ​​από τα όρια του ανθρώπινου σώματος. Οι Εβραίοι πιστεύουν ότι ο Θεός είναι ο μόνος που πρέπει να λατρεύεται, και όχι κάποιο άλλο ον που είναι δημιούργημά Του, είτε άγγελος, είτε άγιος, είτε ακόμα και ο ίδιος ο Μεσσίας.

Πουθενά η Αγία Γραφή δεν προβλέπει ότι ο Μεσσίας θα γεννηθεί από μια παρθένα. Αυτή η ιδέα βρίσκεται μόνο στην ειδωλολατρική μυθολογία. Για τους Εβραίους η ιδέα ότι ο Θεός θα φυτεύσει ένα σπόρο σε μια γυναίκα είναι περιττή και αφύσικη. Άλλωστε τι θετικό σκοπό υπηρετεί; Η όλη ιδέα της παρθενογένεσης δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό, παρά μόνο για να προσελκύσει ειδωλολάτρες στον χριστιανισμό.

2. Ο εβραϊκός Μεσσίας αναμένεται να επιστρέψει τους Εβραίους στη γη τους. Ο Ιησούς γεννήθηκε, ενώ οι Εβραίοι ζούσαν ακόμη στη χώρα τους, πριν φύγουν στην εξορία. Δεν μπορούσε να τους επαναφέρει στη γη τους, επειδή εξακολουθούσαν να ζουν σε αυτή!

3. Ο αληθινός Μεσσίας θα ανοικοδομήσει το Ναό στην Ιερουσαλήμ, αλλά ο Ιησούς έζησε, ενώ ο ναός ήταν ακόμα όρθιος.

4. Η εβραϊκή Βίβλος λέει ότι ο Μεσσίας θα λυτρώσει τον Ισραήλ. Στην περίπτωση του Ιησού, ακριβώς το αντίθετο συνέβη. Όχι πολύ καιρό μετά το θάνατό του, ο Ιερός Ναός στην Ιερουσαλήμ καταστράφηκε, η Ιερουσαλήμ έγινε συντρίμμια, οι Εβραίοι πήραν τον δρόμο της εξορίας μια μακρά πορεία 1900 χρόνων μέσα στη νύχτα των διωγμών, σε μεγάλο βαθμό από τα χέρια των οπαδών του αυτοαποκαλούμενου "Μεσσία"!

5. Οι προφήτες της Βίβλου προφήτευσαν (Ησαΐας 45 και Σοφονίας 3) ότι, όταν θα έλθει ο Μεσσίας, όλα τα έθνη του κόσμου θα ενωθούν για να αναγνωρίσουν και να λατρεύσουν τον ένα αληθινό Θεό. «Η γνώση του Θεού θα γεμίσει τη γη. Ο κόσμος θα γεμίσει με τη γνώση του Θεού, όπως τα νερά σκεπάζουν τη θάλασσα» (Ησαΐας 11, 9). Κανένα τέτοιο γεγονός δεν έλαβε χώρα μετά το θάνατο του Ιησού. Αντίθετα, το Ισλάμ αναπτύχθηκε και έγινε η θρησκεία των Αράβων και πολλών άλλων εθνών, ο Χριστιανισμός χωρίστηκε σε πολλές αντικρουόμενες αιρέσεις που ήταν συνεχώς σε πόλεμο μεταξύ τους, και ένα μεγάλο μέρος του κόσμου συνέχισε να λατρεύει τα είδωλα. Ακόμα και σήμερα ο κόσμος είναι μακριά από τη λατρεία του ενός Θεού.

6. Όταν ο αληθινός Μεσσίας έρθει, η επιρροή του θα επεκταθεί σε όλους τους λαούς που θα λατρέψουν τον Θεό στο Ναό της Ιερουσαλήμ. Ο Προφήτης λέει, «ο οίκος μου θα γίνει οίκος προσευχής για όλους τους λαούς». Αυτό προφανώς δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί, και, ως εκ τούτου, ο Μεσσίας δεν έχει έρθει ακόμα.

7. Κατά τη διάρκεια του Μεσσία ένα νέο πνεύμα θα κυβερνήσει τον κόσμο, και θα πάψει ο άνθρωπος να διαπράττει αμαρτίες και εγκλήματα. Αυτό θα ισχύει ιδιαίτερα για τους Εβραίους. Η Τορά (στο Δευτερονόμιο 30, 6) αναφέρει ότι «Θεός θα κάνει περιτομή στη καρδιά σας και στην καρδιά των παιδιών σας για να αγαπήσουν τον Θεό». Οι προφήτες δίδαξαν: «Και ο λαός σας είναι όλοι δίκαιοι, αυτοί θα κληρονομήσουν τη γη για πάντα» (Ησαΐας 60,  21). "Κατά την ημέρα εκείνη θα ζητήσω τις αμαρτίες του Ισραήλ και δεν θα υπάρχει τίποτα" (Ιερεμίας 50, 20). Αμέσως μετά την εποχή του Ιησού, η άγνοια του Θεού, ακόμη και η άγνοια της επιστήμης και της φιλοσοφίας γέμισε τη γη, καθώς οι «Σκοτεινοί Αιώνες» (Μεσαίωνας) κάλυψαν τον κόσμο.

8. Ο αληθινός Μεσσίας θα βασιλεύει ως βασιλιάς των Ιουδαίων. Η σταδιοδρομία του Ιησού, όπως περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη, κράτησε όλα κι όλα τρία έτη, στο τέλος των οποίων σταυρώθηκε από τους Ρωμαίους ως κοινός εγκληματίας. Ποτέ δεν λειτούργησε ως τίποτα περισσότερο από ένας περιπλανώμενος ιεροκήρυκας και «θεραπευτής». Βεβαίως, δεν κατείχε καμία επίσημη θέση ούτε είχε κάποιους είδους (ανθρώπινης) εξουσίας.

9. Κατά τη διάρκεια του Μεσσία, η προφητεία θα επιστρέψει στον εβραϊκό λαό και η παρουσία του Θεού θα κατοικήσει ανάμεσά μας (Ιεζεκιήλ 37, 27) «Και μετά από αυτό θα εκχύσω το πνεύμα μου σε όλη την ανθρωπότητα και οι γιοι σας και οι κόρες σας θα προφητεύουν». Αυτές οι προβλέψεις δεν έχουν ακόμη εκπληρωθεί.

10. Ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα του Μεσσία είναι να φέρει την ειρήνη σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην εποχή του Μεσσία, δεν θα υπάρχουν άλλοι πόλεμοι, και η κατασκευή των όπλων θα σταματήσει. Ο Προφήτης Ησαΐας (2, 4) λέει «Και θα σφυρηλατήσουν τα ξίφη τους σε άροτρα και τα δόρατά τους σε δρεπάνια. Έθνος δεν θα σηκώσει σπαθί εναντίον έθνους, ούτε θα μάθουν πια τον πόλεμο». Ωστόσο, χριστιανικά έθνη συνεχώς διεξάγουν πολέμους, και οι πόλεμοι δεν έχουν σταματήσει από την εποχή του Ιησού μέχρι και σήμερα.

11. Πουθενά στην εβραϊκή Αγία Γραφή δεν λέει ότι ο Μεσσίας θα έρθει κάποτε, θα σκοτωθεί και θα επιστρέψει και πάλι σε μία «δεύτερη έλευση». Η ιδέα του δεύτερου ερχομού είναι ένας καθαρός εξορθολογισμός της αποτυχίας του Ιησού να λειτουργήσει καθ' οιονδήποτε τρόπο ως Μεσσίας ή να εκπληρώσει οποιαδήποτε από τις προφητείες της Τορά και των Προφητών. Η ιδέα είναι μια καθαρά χριστιανική εφεύρεση, χωρίς θεμέλια στην Αγία Γραφή.

12. Πουθενά δεν λέει η Τορά ότι ο θάνατος κάποιου άλλου μπορεί να φέρει τη συγχώρεση των αμαρτιών ενός ατόμου. Αντίθετα, κάθε άνθρωπος θα πρέπει να τιμωρηθεί για τις αμαρτίες του, και κάθε άνθρωπος πρέπει να μετανοήσει για τις αμαρτίες του και μόνο. «Η ψυχή που αμαρτάνει πρέπει να πεθάνει». «Οι γιοι δεν θα τιμωρηθούν για τις αμαρτίες των πατέρων τους». Η ιδέα ότι ο θάνατος κάποιου άλλου πριν από 1.900 χρόνια μπορεί να φέρει με κάποιο τρόπο την συγχώρεση από τον Θεό για τις αμαρτίες μου, είναι παράλογη και αβάσιμη. Κάθε άτομο πρέπει να επιστρέψει στο Θεό, κάθε αμαρτωλός πρέπει να αλλάξει τους τρόπους του και να ζητήσει συγχώρεση από τον Θεό.

13. Αν ο Ιησούς ήταν πραγματικά ο Μεσσίας, γιατί η Καινή Διαθήκη παραδέχεται ότι όλοι οι ραβίνοι της εποχής του, χωρίς καμία εξαίρεση, απέρριψαν τους ισχυρισμούς του; Γιατί δεν υπήρχε ούτε ένας εξέχων ηγέτης ο οποίος τον δέχθηκε;

14. Αν ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας, γιατί η συντριπτική πλειοψηφία του λαού του, οι Εβραίοι που ζούσαν σε εκείνη την εποχή, τον απέρριψαν; Γιατί οι οπαδοί του ήταν μια χούφτα άνθρωποι, και σχεδόν όλοι τους είχαν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο; Γιατί η δική του οικογένεια στράφηκε εναντίον του;

15. Αν ο Θεός έχει «απορρίψει» τους Εβραίους επειδή «δεν δέχτηκαν τον Ιησού» όπως οι χριστιανοί ισχυρίζονται, γιατί έχουμε καταφέρει να επιβιώσουμε 2.000 χρόνια χριστιανικών διωγμών; Πώς εξηγούν οι Χριστιανοί το θαύμα της εβραϊκής επιβίωσης; Γιατί ο Θεός έχει αποκαταστήσει την πόλη της Ιερουσαλήμ και το ομόσπονδο κράτος του Ισραήλ στον λαό Του που έχει «απορρίψει»;

Πώς εξηγούν το γεγονός ότι ο εβραϊκός λαός έχει αποκαταστήσει την εθνική ζωή του στην αρχαία πατρίδα του, και έχει στην κατοχή του την πόλη της Ιερουσαλήμ; Δεν πρέπει οι χριστιανοί να αναγνωρίζουν σήμερα ότι η επανεμφάνιση ενός εβραϊκού κράτους είναι πράγματι μια εξέλιξη και μια υλοποίηση των προφητειών της Βίβλου στις μέρες μας; Μήπως αυτό δεν αποδεικνύει ότι οι πολλές βιβλικές προφητείες που μιλούν για την επιστροφή των Εβραίων στη γη τους, αναφέρονται στους Εβραίους και όχι σε κάποιον άλλον; (Οι Χριστιανοί συχνά αναφέρονται στους εαυτούς τους ως οι «πραγματικοί Εβραίοι», ή το «Νέο Ισραήλ», δηλαδή ότι ο Θεός τους επέλεξε επειδή οι Εβραίοι απέρριψαν τον Ιησού).

Ένας ορθόδοξος χριστιανικός σχολιασμός

Θα ξεκινήσουμε με μερικές γενικές παρατηρήσεις:

Α) Κατά τους Ιουδαίους, στον Ιησού δεν εκπληρώθηκε καμία από τις μεσσιανικές προφητείες των εβραϊκών ιερών Γραφών (αυτών που οι χριστιανοί ονομάζουμε «Παλαιά Διαθήκη»)· κατά τους χριστιανούς, αρχίζοντας από τους μαθητές του Χριστού (συγγραφείς της Καινής Διαθήκης) και συνεχίζοντας στους αγίους Πατέρες και Διδασκάλους της Ορθόδοξης Εκκλησίας (στους οποίους περιλαμβάνονται και οι άγιοι διδάσκαλοι των πρώτων χιλίων χριστιανικών χρόνων), όλες οι μεσσιανικές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης εκπληρώθηκαν στο πρόσωπο του Ιησού, εκτός από εκείνες που αναφέρονται στη δεύτερη και τελική έλευσή του και την παγκόσμια και αιώνια επικράτηση της βασιλείας του.

Βεβαίως, όλες τις προφητείες οι χριστιανοί τις διαβάζουμε από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο΄), την ελληνική μετάφραση των εβραϊκών γραφών που εκπονήθηκε τον 2ο αι. π.Χ., η οποία αποτέλεσε την ιερή Βίβλο των ελληνόφωνων Εβραίων μέχρι το 2ο αι. μ.Χ., οπότε απορρίφθηκε, κατά την επικρατούσα άποψη επειδή την είχαν υιοθετήσει οι χριστιανοί. Αυτή η μετάφραση ήταν η ιερή Βίβλος που γνώριζαν οι ελληνόφωνοι Ιουδαίοι της εποχής του Χριστού και των μαθητών Του, σ’ αυτήν βασίστηκαν αυτονόητα οι συγγραφείς των ευαγγελίων και όλοι οι απόστολοι. Αυτή είναι ακόμη και σήμερα η Παλαιά Διαθήκη της χριστιανικής Εκκλησίας (δηλ. της Ορθόδοξης), καθώς και του καθολικισμού, όχι όμως και των προτεσταντών, που την απέρριψαν το 16ο αι. μ.Χ. και υιοθέτησαν το Μασσοριτικό κείμενο, που έχει, ως γνωστόν, αρκετές διαφορές από το αρχαίο κείμενο που μετέφρασαν οι Ο΄ (οι περισσότερες μάλλον ασήμαντες), καθώς και 10 βιβλία λιγότερα (επ’ αυτού:

Ευρύς ή στενός ο Κανόνας της Π.Δ.;

Η αξιοπιστία τού κειμένου τών Εβδομήκοντα (Ο΄) συγκριτικά με το Μασοριτικό

Σ’ αυτή τη μετάφραση γίνονται και οι παραπομπές στην Παλαιά Διαθήκη που υπάρχουν σ’ αυτό το άρθρο, εκτός αν δηλώνεται διαφορετικά.

Εν πάση περιπτώσει, σημασία στην περίπτωσή μας έχει το ερώτημα: ποιοι ερμηνεύουν σωστά τις εβραϊκές Γραφές (την Παλαιά Διαθήκη), οι σοφοί του Ισραήλ ή οι Πατέρες και Διδάσκαλοι του χριστιανισμού;

Η απάντηση είναι: την ερμηνεύουν σωστά εκείνοι, που είναι εξίσου άγιοι και θεόπνευστοι με τους προφήτες του αρχαίου Ισραήλ και τους συγγραφείς των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης. Αν οι αδελφοί μας Ιουδαίοι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο για τους ραββίνους τους, δεν το ξέρω. Εμείς πάντως γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι διδάσκαλοί μας είναι άγιοι, με τέτοιες εμπειρίες από τον ουράνιο κόσμο, τέτοιες οράσεις και αποκαλύψεις από το Θεό και τέτοιο θαυματουργικό χάρισμα, ακριβώς όπως οι προφήτες του αρχαίου Ισραήλ. Η προφητική και θαυματουργική παράδοση της Παλαιάς Διαθήκης συνεχίστηκε κατευθείαν στους μαθητές του Χριστού και στους μαθητές των μαθητών του και κατόπιν στους δικούς τους μαθητές κ.ο.κ., χωρίς διακοπή μέχρι και σήμερα.

Ας μελετήσουν οι Ιουδαίοι αδελφοί μας τους βίους των αγίων της αρχαίας Εκκλησίας και της Ορθόδοξης – ακόμη και των αγίων της εποχής μας, για τους οποίους υπάρχουν πιο πρόσφατα στοιχεία και μεγαλύτερη πρόσβαση στις πρωτότυπες πηγές – και θα αντιληφθούν ότι έχουν μπροστά τους μια μεγαλειώδη παράδοση αγιότητας και θεοπνευστίας.

Κάθε γεγονός που φαίνεται θαύμα δεν είναι όντως θαύμα, όμως είναι καταγεγραμμένες χιλιάδες μαρτυρίες για τα αγιοπνευματικά χαρίσματα σύγχρονων αγίων, όπως οι άγιοι Σεραφείμ της Βύριτσα (1866-1949), Ματρώνα της Μόσχας (1882-1952), Γεώργιος Καρσλίδης (1901-1959), Ιωάννης Μαξίμοβιτς (1896-1966), Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης (1906-1991), Ιάκωβος Τσαλίκης (1920-1991), Παΐσιος ο Αγιορείτης (1924-1994), Γαβριήλ της Γεωργίας ο διά Χριστόν σαλός (1929-1995), Ευμένιος του Ρεθύμνου (1912-2005) κ.π.ά. ή, για να αναφερθώ και σε κάπως παλαιότερους, οι άγιοι Σεραφείμ του Σάρωφ (1754-1833), Ιωάννης της Κρονστάνδης (1829-1908), Γαβριήλ του Καζάν (1844-1915), Αρσένιος ο Καππαδόκης (1840-1924), Νεκτάριος της Όπτινα (1853-1928) κ.π.ά. Προχωρώντας έτσι ιστορικά προς τα πίσω, βλέπουμε αγίους θαυματουργούς εν ζωή σε κάθε χριστιανική γενιά, μέχρι τους μαθητές του Ιησού Χριστού, που μερικά από τα θαύματά τους περιγράφονται ήδη στην Καινή Διαθήκη (στις Πράξεις των Αποστόλων).

Υποθέτω ότι πολλοί μη χριστιανοί έχουν ακούσει ότι κάποιοι από τους ανθρώπους που αναγνωρίζουμε ως αγίους δεν είχαν αγία ζωή, αλλά έπεσαν σε σφάλματα και διέπραξαν αμαρτίες, ακόμη και εγκλήματα. Όμως, εκτός από το γεγονός ότι οι περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις, που υπερτονίζονται από τους πολέμιους του χριστιανισμού (όπως π.χ. σφάλματα του αγίου Κωνσταντίνου του Μεγάλου ή του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας), είναι συκοφαντίες ή παρερμηνείες και υπερβολές (βλ. Κωνσταντίνος ο Μέγας και η ιστορική αλήθεια και Η αθωότητα τού αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας και γενικώς Συκοφαντίες), υπενθυμίζω ότι και στην ιστορία του αρχαίου Ισραήλ έχουμε προφήτες που αμάρτησαν, όπως ο Δαβίδ και ο Σολομώντας, χωρίς αυτό να ακυρώνει το προφητικό τους χάρισμα και, πολύ περισσότερο, χωρίς να ακυρώνει συλλήβδην την αλήθεια της αρχαίας ιουδαϊκής θρησκείας και της Παλαιάς Διαθήκης. Εξάλλου, πάντα υπάρχει και η μετάνοια και οι άγιοι είναι κατεξοχήν άνθρωποι που μετανόησαν για τις πράξεις τους.

Επίσης, ασφαλώς οι Ιουδαίοι αντιπαθούν τους αγίους που έγραψαν ή μίλησαν «κατά Ιουδαίων», πρέπει όμως να ξέρουν ότι οι αναφορές αυτές έχουν στόχο τη σωτηρία των Ιουδαίων διά του Ιησού Χριστού, του αληθινού Μεσσία, και όχι το διωγμό ή την εξόντωση των Ιουδαίων. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος π.χ., που μίλησε «κατά Ιουδαίων», ήταν ένας κολοσσιαίος διδάσκαλος της πανανθρώπινης αγάπης, που πρόσφερε τα πάντα για το συνάνθρωπο και τελικά έδωσε και την ίδια τη ζωή του, αντιδρώντας στην κατάχρηση εξουσίας που συνέβαινε στην εποχή του, τόσο από την πολιτική ηγεσία (αυτοκράτορα) όσο και από πρόσωπα της εκκλησιαστικής ηγεσίας (Θεόφιλο Αλεξανδρείας), που όλοι μαζί στράφηκαν εναντίον του και τον εξόντωσαν. Δεν ήταν εχθρός των Ιουδαίων, αλλά προσπαθούσε να τους σώσει και να προστατεύσει τους χριστιανούς από αυτά που γνώριζε (ως άγιος) ότι αποτελούν εσφαλμένες θρησκευτικές απόψεις των Ιουδαίων της εποχής του, καθώς και της δικής μας εποχής.

Ας μελετήσουν με σοβαρότητα λοιπόν οι Ιουδαίοι αδελφοί μας τους ορθόδοξους αγίους και, κατά τη γνώμη μου, θα καταλάβουν πού βρίσκεται το αληθινό πνεύμα του Θεού.

Εννοείται ότι το προφητικό και θαυματουργικό χάρισμα των αγίων της Ορθοδοξίας δεν έχει σχέση με τις απομιμήσεις θείων χαρισμάτων που εντοπίζουμε στις διάφορες αιρέσεις και παραθρησκευτικές ομάδες. Στις ομάδες αυτές συχνά βλέπουμε καταστάσεις παροξυσμού, έκστασης και πνευματικής σύγχυσης, καθώς και αδυναμία διάκρισης των θείων εμπειριών από δαιμονικές απομιμήσεις τους. Οι άγιοι διδάσκαλοι της Ορθοδοξίας έχουν αναπτύξει μια ολόκληρη και εκλεπτυσμένη πνευματική επιστήμη για τη διάκριση των εμπειριών αυτών. Με την πνευματική αυτή επιστήμη έχουν απορριφθεί εκατοντάδες ψευδοεμπειρίες, που σε θρησκείες και αιρέσεις εκτός της Ορθοδοξίας θα γίνονταν αποδεκτές χωρίς ενδοιασμούς. Είναι ακριβώς η ίδια εμπειρική γνώση που είχαν οι πατριάρχες και οι προφήτες του αρχαίου Ισραήλ και τους επέτρεπε να γνωρίζουν ότι τους μιλούσε ο αληθινός Θεός και όχι το πνεύμα του κακού.

Β) Αν υποθέσουμε ότι η αλήθεια βρίσκεται στην ιουδαϊκή και όχι στη χριστιανική κατανόηση της βιβλικής θρησκείας – συγχωρέστε με που θα το πω έτσι – τόσο το χειρότερο για την ανθρωπότητα. Αυτό θα σήμαινε ότι ο Θεός ευλογεί και προστατεύει ένα μόνο έθνος, το οποίο προορίζει να γίνει κοσμοκράτορας. Ο ίδιος ο Θεός δεν θυσιάζει τίποτα για τους ανθρώπους, δεν ενώνεται ποτέ με αυτούς και ο άνθρωπος δεν ενώνεται ποτέ με το Θεό. Σκοπός του είναι μόνο η υποταγή σ’ έναν παντοδύναμο και σκληρό Θεό, τρομερό, που ακόμη και η αγάπη Του για τους ανθρώπους πρέπει να τεθεί υπό συζήτησιν.

Στο χριστιανισμό, ακόμη και η σκληρότητα του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη τίθεται υπό την προοπτική της σωτηρίας όλων των ανθρώπων – ακόμη και των νεκρών – διά του Χριστού. Στον ιουδαϊσμό δεν υπάρχει καμιά τέτοια προοπτική· ο Θεός είναι σκληρός επειδή είναι ο πολεμικός αρχηγός ενός λαού!

Ειλικρινά, αν και το ποια ακριβώς είναι τα χαρακτηριστικά του Θεού δεν έχει σχέση με την Αλήθεια (ο Θεός θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι κακός ή αντιπαθής), δεν υπάρχει σωτηρία για μένα και τους άλλους ανθρώπους του κόσμου μέσα στην προοπτική του ιουδαϊσμού, παρά μόνο υποταγή στην κοσμοκρατορία ενός έθνους και μιας θρησκείας, που συγχρόνως έχει και πολιτική διάσταση. Πρόκειται για την άλλη όψη του νομίσματος που λέγεται Ισλάμ· με τη διαφορά ότι το Ισλάμ είναι μια πλαστογραφία προφητείας και θείου νόμου, ενώ η αρχαία ιουδαϊκή θρησκεία είναι αληθινή προφητεία και αληθινός θείος Νόμος, προορισμένα όμως να επιτελέσουν το σκοπό τους, να εκπληρωθούν και να ξεπεραστούν κατά τον ερχομό του Μεσσία, για τη σωτηρία όλων των λαών και τη συμμετοχή αγίων από όλα τα έθνη στη Βασιλεία του Θεού.

Το ότι ο Ισραήλ έγινε εκλεκτός λαός του Θεού (εκλεγμένος, δηλ. διαλεγμένος) δεν ήταν αυτοσκοπός και αποσκοπούσε όχι στην ωφέλεια ή την παγκόσμια κυριαρχία του ίδιου του ισραηλιτικού λαού, αλλά στην προετοιμασία των ανθρώπων για τον ερχομό του Μεσσία, που θα ήταν ο λυτρωτής όλων των ανθρώπων, όλων των λαών. Μέσω του «σπέρματος του Αβραάμ», του Μεσσία, επρόκειτο να ευλογηθούν όλα τα έθνη της γης (Γένεσις 18, 18). Μέσω τους «σπέρματος της Εύας» επρόκειτο να συντριβεί η κεφαλή του όφεως που ξεγέλασε τους προγόνους όλης της ανθρωπότητας (Γέν. 3, 15). Ο Μεσσίας δεν είναι σωτήρας μόνο των Εβραίων, αλλά η προσδοκία όλων των λαών της γης (προφητεία του πατριάρχη Ιακώβ, κατά τους Ο΄, δηλ. την αρχαία εβραϊκή Βίβλο, Γέν. 49, 10, αλλά βλ. και Ησαΐα, 11, 10, «επ’ αυτώ έθνη ελπιούσι»), ο δε Θεός δεν είναι Θεός μόνο των Εβραίων και δεν εξυπηρετεί τους εθνικιστικούς πόθους τους, αλλά η εκλογή των Εβραίων εξυπηρετεί τη σωτηρία όλων των λαών της γης. Μαζί με όλους τους λαούς της γης, θα σωθούν και οι Εβραίοι, αν φυσικά πιστεύουν τον αληθινό Θεό και αποδεχτούν το Μεσσία και δεν αποστατήσουν, όπως πολλές φορές στην ιστορία τους έπραξαν.

Στο θέμα της τελικής σωτηρίας του ισραηλιτικού λαού, που αποδέχεται προφητικά η Ορθόδοξη Εκκλησία (η οποία αγαπά τους Ιουδαίους, αλλά δεν αγαπά τα λάθη που οι άγιοί μας γνωρίζουν διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος ότι έχουν εμφιλοχωρήσει στην ιουδαϊκή θρησκεία), θ’ αναφερθούμε παρακάτω. Να διευκρινίσουμε βέβαια ότι η σωτηρία έρχεται στον κάθε άνθρωπο προσωπικά, όχι σ’ ένα έθνος συλλογικά. Όσοι εθνικοί και όσοι Ισραηλίτες είναι πιστοί του αληθινού Θεού, σώζονται. Με αυτή την έννοια, μέρος της ανθρωπότητας και μέρος του Ισραήλ θα σωθεί, όχι ολόκληροι λαοί συλλήβδην.

Χαίρομαι λοιπόν που είμαι χριστιανός και που πιστεύω ακράδαντα – με ακλόνητα επιχειρήματα – ότι ο Θεός είναι όπως Τον γνωρίζει η χριστιανική Εκκλησία (η αρχαία Εκκλησία του Χριστού, η Ορθόδοξη), σύμφωνα με την οποία Εκείνος αγαπά εξίσου όλα τα έθνη της Γης, όλα τα έχει επιλέξει (μάλιστα, όχι «τα έθνη» γενικά, αλλά κάθε ένα άνθρωπο ιδιαίτερα και προσωπικά), έχει καλέσει στη σωτηρία όλους τους ανθρώπους, ακόμη και τους πιο αμαρτωλούς, έχει καταδεχτεί να γίνει άνθρωπος και να υποφέρει και να πεθάνει για τη σωτηρία μας και, με αυτό τον τρόπο, μας έχει δώσει τη δυνατότητα να ενωθούμε με Αυτόν και να γίνουμε θεία όντα, πραγματοποιώντας αυτό που λέει στη Γένεση – το οποίο «μαύρισε» με το προπατορικό αμάρτημα – ότι μας έχει δημιουργήσει «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν Του».

Πώς ο Ιουδαίος γίνεται «καθ’ ομοίωσιν» του Θεού (δηλ. όμοιος με Αυτόν); Δε βλέπω να υπάρχει τέτοια προοπτική στον ιουδαϊσμό. Στο χριστιανισμό, αυτό είναι ο σκοπός όλου του σχεδίου του Θεού, στο οποίο περιλαμβάνονται και η πρόσκληση προς τον Αβραάμ και ο αρχαίος Νόμος που δόθηκε στο Μωυσή και οι προφήτες και ο ερχομός, η σταύρωση και η ανάσταση του Χριστού και ολόκληρη η ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας – παρόλο που πολλοί χριστιανοί δεν φέρθηκαν και δεν φέρονται όπως θα έπρεπε.

Ας μου επιτραπεί να πω ότι η σκληρότητα και ο θρησκευτικός πόλεμος, που αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά του αιρετικού χριστιανισμού της δυτικής Ευρώπης των τελευταίων χιλίων χρόνων (τα πιο μισητά χαρακτηριστικά του για μας τους χριστιανούς της αρχαίας Εκκλησίας, της Ορθόδοξης), από την άποψη της Παλαιάς Διαθήκης δικαιώνονται και καθαγιάζονται, ακριβώς όπως δικαιώνονται και καθαγιάζονται αν ο Θεός είναι τέτοιος που τον διδάσκει το Ισλάμ. Τέτοιον Θεό διδάσκει ο ιουδαϊσμός, έναν Θεό που επιδεικνύει και αγάπη και μακροθυμία για τους ανθρώπους, αλλά είναι και πολεμιστής και πολλές φορές ανελέητος ηγέτης του ενός και μόνου λαού, που επέλεξε και ευλόγησε.

Αυτό το λαό, κατά τους χριστιανούς, πραγματικά ποτέ δεν τον απέρριψε, όπως δεν τον απέρριψε στα χρόνια της Παλ. Διαθήκης όσες φορές κι αν αποστάτησε, λάτρεψε τα είδωλα και διέπραξε πλήθος αμαρτιών. Δεν τον απέρριψε, γιατί όλοι οι άνθρωποι όλων των λαών είμαστε καλεσμένοι να γίνουμε παιδιά Του (κατά Ιωάννην, 1, 12). Για το θέμα αυτό όμως θα πούμε περισσότερα παρακάτω.

Τα ιουδαϊκά επιχειρήματα κατά της μεσσιανικότητας του Ιησού

Εν ονόματι του αληθινού Θεού, θα προσπαθήσουμε τώρα να εξετάσουμε ένα προς ένα τα επιχειρήματα που διατυπώνονται στο άρθρο κατά της μεσσιανικής ιδιότητας του Ιησού.

Αρχίζουμε από τα εξής:

Κατά τους Ιουδαίους, ο Μεσσίας πρέπει:

Να είναι ένας οξυδερκής Εβραίος με καταγωγή από τον οίκο του βασιλιά Δαβίδ.

Να είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο ον (και όχι «Υιός του Θεού»).

Να φέρει την ειρήνη στον κόσμο.

Να συγκεντρώσει όλους τους Εβραίους πίσω στο Ισραήλ.

Να ξανακτίσει τον αρχαίο Ναό στην Ιερουσαλήμ.

Να ενώσει την ανθρωπότητα στη λατρεία του εβραϊκού Θεού και την τήρηση της Τορά.

Απαντώ: Ο Ιησούς ήταν όντως ένας οξυδερκής Εβραίος με καταγωγή από τον οίκο του βασιλιά Δαβίδ, από την πλευρά της μητέρας του. Αυτό δεν αναφέρεται με απόλυτη σαφήνεια στην Καινή Διαθήκη (εκτός από το ότι εκείνοι που τον παραδέχονταν ως Μεσσία τον αποκαλούσαν «υιό του Δαβίδ», π.χ. Ματθ. 9, 27. 15, 22. 20, 29-31. 21, 9, και αυτό ασφαλώς κάτι σημαίνει για την εποχή του – δε νομίζω να ήταν τόσο εύκολο να θεωρηθεί απόγονος του Δαβίδ κάποιος από άλλο γένος), αλλά είναι ξεκάθαρο στην ιστορική παράδοση των χριστιανών, η οποία δέχεται ότι η μητέρα του Ιησού, όπως και ο κατά το Νόμο σύζυγός της Ιωσήφ, καταγόταν από τη γενιά του Δαβίδ.

Στους στίχους Λουκ. 1, 26-27, «Εν δε τω μηνί τω έκτω απεστάλη ο άγγελος Γαβριήλ υπό του Θεού εις πόλιν της Γαλιλαίας, ή όνομα Ναζαρέτ, προς παρθένον μεμνηστευμένην ανδρί, ω όνομα Ιωσήφ, εξ οίκου Δαυϊδ, και το όνομα της παρθένου Μαριάμ», η φράση «εξ οίκου Δαβίδ» πιθανόν να αναφέρεται στη Μαριάμ, τη μητέρα του Ιησού, δεδομένου ότι ο ευαγγελιστής Λουκάς εξηγεί ότι ο άγιος Ιωσήφ καταγόταν «εξ οίκου και πατριάς Δαυϊδ» στο επόμενο κεφάλαιο, Λουκ. 2, 4.

Την άποψη αυτή ενισχύει το ότι ο ευαγγελιστής Λουκάς στα δύο αυτά πρώτα κεφάλαια του ευαγγελίου του αναφέρει τη φυλή δύο ακόμη γυναικών, της αγίας Ελισάβετ, συζύγου του ιερέα Ζαχαρία, πατέρα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, η οποία αναφέρεται ως μία από τις «θυγατέρες του Ααρών» (Λουκ. 1, 7), και της προφήτιδας Άννας «θυγατρός Φανουήλ, εκ φυλής Ασήρ» (Λουκ. 2, 36).

Το γεγονός ότι, σύμφωνα με το κατά Λουκάν ευαγγέλιο, η Μαρία ήταν συγγενής της Ελισάβετ (Λουκ. 1, 36), κατά κάποιους φανερώνει λευιτική καταγωγή της μητέρας του Ιησού. Όμως, σύμφωνα με την αρχαία χριστιανική παράδοση, η Ελισάβετ και η Μαριάμ ήταν πρώτες ξαδέρφες από την πλευρά των μητέρων τους (Σοββί και Άννας). Ο πατέρας της αγίας Ελισάβετ (ο οποίος είναι αγνώστου ονόματος) πιθανόν ήταν από τη φυλή Λευί, ενώ της Μαριάμ (άγιος Ιωακείμ) από τη φυλή του Ιούδα.

Αυτό θυμίζει μια όμοια περίπτωση στην Έξοδο, 6, 23, όπου αναφέρεται η σύζυγος του Ααρών, Ελισαβέθ, κόρη του Αμειναδάβ και αδελφή του Ναασσών, που ήταν φύλαρχος της φυλής Ιούδα (Αριθμοί 1, 7), συνεπώς, τα παιδιά του Ααρών συνδέονται και με τη φυλή του Ιούδα. Όπως επισημαίνει ο μητροπολίτης Γόρτυνος Ιερεμίας, καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, η Ελισαβέθ είναι όπως η Ελισάβετ στο Λουκ. 1,7, η σύζυγος ενός ιερέα από την φυλή Λευί και συνδεδεμένη συγχρόνως με τη βασιλική φυλή του Ιούδα. Η Ελισάβετ, η μητέρα του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, ήταν από τις θυγατέρες του Ααρών αλλά η ξαδέλφη της (Μαρία) από τον οίκο Δαυϊδ.

Επίσης η πληροφορία που δίνεται στα ευαγγέλια ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, την «πόλη Δαβίδ», έχει πολύ ισχυρά ιστορικά ερείσματα: για να μην αναφέρω την περίπτωση των Μάγων, που ενημερώθηκαν από τον Ηρώδη (και αυτός από τους σοφούς του Ισραήλ) ότι ο Μεσσίας γεννιέται στη Βηθλεέμ και όντως τον συνάντησαν εκεί [για την προσκύνηση των Μάγων βλ. υποσημ. 1], ας αναφέρω απλώς ότι η ιστορική μνήμη, από τα αρχαία χρόνια, διασώζει ακόμη και το χωριό των ποιμένων που ενημερώθηκαν από άγγελο για τη γέννηση του Ιησού στη Βηθλεέμ και τον προσκύνησαν στη φάτνη. Πρόκειται για το Beth Sahur, οι κάτοικοι του οποίου είναι από την αρχαιότητα ορθόδοξοι χριστιανοί και όπου σώζονται οι τάφοι των ποιμένων της γέννησης του Ιησού, η τοποθεσία της οικογενειακής περιουσίας της Μαρίας κ.ά. Οι παραδόσεις αυτές είναι πανάρχαιες και, για μας, απολύτως αξιόπιστες, όσο αξιόπιστες είναι για τους Ιουδαίους αδελφούς μας οι βιβλικές και εξωβιβλικές παραδόσεις για τους αρχαίους προγόνους τους (πατριάρχες, κριτές κ.λ.π.), που τόσο σκληρή κριτική υφίστανται διαχρονικά από πλήθος μελετητών.

Το ότι ο Μεσσίας οφείλει «να είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο ον (και όχι “Υιός του Θεού”)» είναι μια αντίληψη του μετά το Χριστό ραβινικού ιουδαϊσμού (βλ. και την πρωτότυπη μελέτη του ερευνητή Γεωργίου Τσιμπιρίδη «Ο Υιός του Θεού», κεφ. 4, και συγκεκριμένα ΕΔΩ). Όμως είναι κάτι, στο οποίο δε μπορώ να συμφωνήσω. Κατ’ αρχάς, πού ακριβώς οι αρχαίες προφητείες γράφουν ότι ο Μεσσίας θα είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο ον;

Εκτός αυτού, είναι γνωστή η αναφορά του Δαβίδ «είπεν ο Κύριος τω Κυρίω μου κάθου εκ δεξιών μου…» (Ψαλμ. 109 [Μασσορ. 110], 1). Ο Ιησούς ρώτησε «πώς ο Μεσσίας είναι απλώς υιός του Δαβίδ, αφού ο Δαβίδ, θεόπνευστα, τον ονομάζει κύριό του»; (Ματθ. 22, 41-46, και παράλληλα – «παράλληλα» χαρακτηρίζονται τα σημεία των ευαγγελίων κατά Μάρκον και Λουκάν όπου αναφέρεται το ίδιο επεισόδιο). Κατά το ευαγγέλιο, οι άρχοντες του Ισραήλ αποστομώθηκαν.

Στον ίδιο ψαλμό, στ. 4, ο Θεός λέει στο Μεσσία «συ ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ». Αυτό φανερώνει έναν αθάνατο Μεσσία. Το ίδιο και ο στίχος του Ψαλμού 70 (71), 5, «και συμπαραμενεί τω ηλίω και προ της σελήνης γενεάς γενεών», καθώς και η προφητεία του Δανιήλ 7, 14, «και αυτώ εδόθη η αρχή και η τιμή και η βασιλεία, και πάντες οι λαοί, φυλαί, γλώσσαι αυτώ δουλεύσουσιν· η εξουσία αυτού εξουσία αιώνιος, ήτις ου παρελεύσεται, και η βασιλεία αυτού ου διαφθαρήσεται» (βλ. και στίχ. 27). Αυτό φανερώνει ότι ο ίδιος ο Μεσσίας θα βασιλεύσει αυτοπροσώπως σε όλο το διάστημα της βασιλείας του.

Για τους λόγους αυτούς ήταν κοινή πεποίθηση στους Ιουδαίους της εποχής του Χριστού ότι ο Μεσσίας «μένει εις τον αιώνα» (Ιωάν. 12, 34) και αρνήθηκαν να δεχτούν τις διαβεβαιώσεις του Ιησού ότι «ο υιός του ανθρώπου πρέπει να υψωθεί», «όπως ο Μωυσής ύψωσε το φίδι στην έρημο» (Ιω. 3, 14 – η ύψωση του φιδιού στην έρημο αποτελεί προτύπωση της ύψωσης του Χριστού στο σταυρό, ο δε Ησαΐας επιβεβαιώνει ότι ο Μεσσίας «θα υψωθεί», Ησ. 52, 13). Βλ. περισσότερα στο Γεωργίου Τσιμπιρίδη «Ο Υιός του Θεού», κεφ. 4: «Πώς περίμεναν το Μεσσία οι Ιουδαίοι της εποχής του Χριστού».

Υπάρχουν κι άλλες βιβλικές μαρτυρίες το ότι Μεσσίας δε θα είναι ένας κοινός άνθρωπος, κάποιες από τις οποίες θα δούμε παρακάτω.

Ότι ο Μεσσίας θα ήταν υιός του Θεού ήταν γνωστό στους Εβραίους της εποχής του Ιησού. Γι’ αυτό στα ευαγγέλια βλέπουμε τον απόστολο Ναθαναήλ (πριν γίνει μαθητής του) να του λέει «ραββί, συ ει ο υιός του Θεού, συ ει ο βασιλεύς του Ισραήλ» (Ιω. 1, 50), ενώ το ίδιο του είπε και ο απόστολος Πέτρος: «Συ ει ο Χριστός, ο υιός του Θεού του ζώντος» (Ματθ. 16, 16) και «Κύριε, προς τίνα απελευσόμεθα; ρήματα ζωής αιωνίου έχεις· και ημείς πεπιστεύκαμεν και εγνώκαμεν ότι συ ει ο Χριστός ο υιος του Θεού του ζώντος» (Ιω. 6, 68-69). Ομοίως και ο τελευταίος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης – μη αποδεκτός φυσικά από τους μεταγενέστερους Ιουδαίους, αλλά (αν έχει κάποια σημασία αυτό) δεκτός από τον ιουδαϊκό λαό τότε – άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος κήρυξε την υιότητα και προΰπαρξη του Μεσσία λέγοντας: «Οπίσω μου έρχεται ανήρ, ος έμπροσθέν μου γέγονεν, ότι πρώτος μου ην» (Ιωάν. 1, 30) και «Καγώ εώρακα και μεμαρτύρηκα, ότι ούτος εστίν ο υιός του Θεού» (Ιωάν. 1, 34).

Αλλά και πολύ νωρίτερα οι γονείς του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή μίλησαν θεοπνεύστως για την κυριότητα και θεότητα του Μεσσία, όταν ονόμασαν τον Χριστό Κύριο. Ο Ζαχαρίας απευθυνόμενος προς το νεογέννητο γιο του, τον Ιωάννη, είπε προφητικά: «Και συ, παιδίον, …προπορεύση προ προσώπου Κυρίου ετοιμάσαι οδούς αυτού» (Λουκ. 1, 76 – η προφητεία αυτή συνδέεται με τις προφητείες Μαλαχία, 3, 1, και Ησαΐα, 40, 3-5, στις οποίες θ’ αναφερθούμε παρακάτω· το «Κύριος» εδώ φυσικά αντιστοιχεί στο εβραϊκό Γιαχβέ). Η δε Ελισάβετ, όταν δέχθηκε τον χαιρετισμό τής Παρθένου, είπε: «Και πόθεν μοι τούτο, ίνα έλθη η μήτηρ του Κυρίου μου προς με;» (Λουκ. 1, 43).

Σύμφωνα με το κατά Μάρκον ευαγγέλιο, ο αρχιερέας, στη παρωδία δίκης που κατέληξε στη σταύρωση του Ιησού, τον ρώτησε: «συ ει ο Χριστός, ο υιός του ευλογητού;» (Μάρκ. 14, 61-62). Αυτή η ερώτηση φανερώνει πεποίθηση ότι ο Μεσσίας θα είναι υιός του Θεού. Βέβαια, οι άρχοντες του Ισραήλ θεώρησαν βλασφημία και επιβαρυντικό στοιχείο για τη θανάτωση του Ιησού το ότι ισχυριζόταν ότι όντως είναι υιός του Θεού και μάλιστα με τέτοιο τρόπο, που εμφάνιζε τον εαυτό του ως ίσο προς το Θεό (Ιω. 5, 18, και 19, 7). Όμως είχαν δίκιο;

(Σημ.: Θα δούμε παρακάτω ότι η τριαδικότητα του Ενός Θεού και η θεότητα του Μεσσία μαρτυρούνται στην Παλαιά Διαθήκη).

Η Παλαιά Διαθήκη κάνει ισχυρή αναφορά στο ότι ο Μεσσίας θα είναι υιός του Θεού

Υπενθυμίζω την περίφημη μεσσιανική προφητεία του προφήτη Νάθαν στο Β΄ Βασιλειών, 7, 12-16: «και έσται εάν πληρωθώσιν αι ημέραι σου και κοιμηθήση μετά των πατέρων σου, και αναστήσω το σπέρμα σου μετά σε, ος έσται εκ της κοιλίας σου, και ετοιμάσω την βασιλείαν αυτού· αυτός οικοδομήσει μοι οίκον τω ονόματί μου, και ανορθώσω τον θρόνον αυτού έως εις τον αιώνα. εγώ έσομαι αυτώ εις πατέρα, και αυτός έσται μοι εις υιόν· και εάν έλθη η αδικία αυτού, και ελέγξω αυτόν εν ράβδω ανδρών και εν αφαίς υιών ανθρώπων· το δε έλεός μου ουκ αποστήσω απ’ αυτού, καθώς απέστησα αφ’ ων απέστησα εκ προσώπου μου. και πιστωθήσεται ο οίκος αυτού και η βασιλεία αυτού έως αιώνος ενώπιόν μου. και ο θρόνος αυτού έσται ανωρθωμένος εις τον αιώνα» (βλ. και την αντίστοιχη αναφορά στο Β΄ Παραλειπομένων, 17, 11-14).

Ότι ο Μεσσίας, κατά τη βιβλική παράδοση, πρέπει να χαρακτηριστεί «υιός του Θεού» είναι βέβαιο. Στην Παλ. Διαθήκη ο Θεός πολλές φορές ονομάζει έτσι τους εκλεκτούς Του, π.χ. Δευτ. 32, 43 «και ενισχυσάτωσαν αυτώ πάντες υιοί Θεού», Ψαλμ. 28 (29), 1, «Ενέγκατε τω Κυρίω, υιοί Θεού». Στο βιβλίο του προφήτη Ωσηέ 2, 1, οι Ισραηλίτες ονομάζονται «υιοί Θεού ζώντος», δηλ. ακριβώς όπως ο απόστολος Πέτρος χαρακτηρίζει το Χριστό: «Συ ει ο Χριστός, ο υιός του Θεού του ζώντος» (Ματθ. 16, 16). Συνεπώς, ο τίτλος αυτός και η ιδέα δεν είναι ξένα προς τη βιβλική παράδοση. Βλ. και Σοφία Σολομώντος 18, 13.

Αν λοιπόν κάθε εκλεκτός του Θεού είναι και υιός Του, πόσω μάλλον πρέπει να χαρακτηριστεί έτσι ο κατ’ εξοχή εκλεκτός Του, ο Μεσσίας. Το θέμα είναι τι είδους υιός του Θεού θα ήταν ο Μεσσίας: υιοθετημένος από το Θεό, λόγω της πίστης του προς το Θεό και της εύνοιας του Θεού προς αυτόν (όπως αυτοί που αναφέρουμε παραπάνω), ή φυσικός υιός Του, γεννημένος στ’ αλήθεια απ’ Αυτόν;

Αναφορές όπως του Ψαλμ. 2, 7, «Κύριος είπε προς με· υιος μου ει συ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε», και του Ψαλμ. 109 (110), 3 «εκ γαστρός προ εωσφόρου εγέννησά σε», φαίνεται να φανερώνουν ότι ο Μεσσίας θα είναι φυσικός υιός του Θεού (σ.σ.: ο πρώτος από τους παραπάνω στίχους αναφέρεται στην ιστορική γέννηση του Μεσσία ως ανθρώπου, ενώ ο δεύτερος στην προαιώνια γέννησή του από το Θεό Πατέρα εντός της Τριαδικής Θεότητος).

Εκτός αυτού, οι αναφορές στην ενυπόστατο Σοφία του Θεού μαρτυρούν ότι ο Μεσσίας είναι θείο ον, που προϋπάρχει της επίγειας ζωής του: «και μετά σου η σοφία η ειδυία τα έργα σου και παρούσα, ότε εποίεις τον κόσμον, και επισταμένη τι αρεστόν εν οφθαλμοίς σου και τι ευθές εν εντολαίς σου. εξαπόστειλον αυτήν εξ αγίων ουρανών και από θρόνου δόξης σου πέμψον αυτήν, ίνα συμπαρούσά μοι κοπιάση και γνώ τι ευάρεστόν εστι παρά σοί. οίδε γαρ εκείνη πάντα και συνίει και οδηγήσει με εν ταις πράξεσί μου σωφρόνως και φυλάξει με εν τη δόξη αυτής» (Σοφία Σολομώντος 9, 9-11 – η Σοφία Σολομώντος είναι κανονικό βιβλίο της Παλ. Διαθήκης, δεκτό όπως γενικά η μετάφραση τών Ο΄ μέχρι το 2ο αι. μ.Χ.· η θεωρία περί «δευτεροκανονικών» βιβλίων οφείλεται στους προτεστάντες, δηλ. σε μια χριστιανική αίρεση μόλις του 16ου αι. μ.Χ.).

Εδώ βεβαίως, όπως είπαμε, τίθεται το θέμα του ποιος ερμηνεύει σωστά την Παλαιά Διαθήκη, οι σοφοί του Ισραήλ ή οι άγιοι των χριστιανών.

Στο ευαγγέλιο φυσικά και ο ίδιος ο Θεός Πατέρας μαρτυρεί ότι ο Ιησούς είναι ο υιός Του ο αγαπητός (Ματθ. 3, 17, Ματθ. 17, 5, και παράλληλα), ενώ ανάλογη ομολογία κάνουν ακόμη και τα πονηρά πνεύματα (Ματθ. 4, 1-11, Ματθ. 9, 29), παρότι, κατά τους αγίους διδασκάλους του Χριστιανισμού, οι δαίμονες δε γνώριζαν με ακρίβεια τη θεία φύση του Ιησού, γι’ αυτό και μεθόδευσαν τη δολοφονία του, γνώριζαν όμως από τις αρχαίες προφητείες ότι ο Μεσσίας θα είναι υιός του Θεού.

Και τώρα ας πούμε και το εξής:

Η Παλαιά Διαθήκη δεν αναφέρει πολλές φορές ότι ο Μεσσίας θα είναι υιός του Θεού, ίσως επειδή αναφέρει πολλές φορές ότι ο Μεσσίας θα είναι ο ίδιος ο Θεός!

Ιδού μερικά παραδείγματα:

Μαλαχίας, 3, 1: «Ιδού εγώ εξαποστέλλω τον άγγελόν μου, και επιβλέψεται οδόν προ προσώπου μου, και εξαίφνης ήξει εις τον ναόν εαυτού Κύριος, ον υμείς ζητείτε, και ο άγγελος της διαθήκης, ον υμείς θέλετε». Στην προφητεία αυτή, όπως είπαμε, καθώς και στην επόμενη, όχι τυχαία, αναφέρεται και η Καινή Διαθήκη, σε ανάλογη προφητεία που αποδίδει στο νεότερο προφήτη Ζαχαρία, πατέρα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Λουκ. 1, 76).

Ησαΐας, 9, 6: «ότι παιδίον εγενήθη ημίν, υιος και εδόθη ημίν, ου η αρχή εγενήθη επί του ώμου αυτού, και καλείται το όνομα αυτού μεγάλης βουλής άγγελος, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος…». Από το Μασσοριτικό απουσιάζει η φράση «Θεός ισχυρός», η οποία όμως προφανώς υπήρχε στο αρχαιότερο εβραϊκό κείμενο που είχαν ενώπιών τους και μετέφρασαν οι Ο΄.

Ησαΐας 35, 4 κ.εξ.: «παρακαλέσατε, οι ολιγόψυχοι τη διανοία· ισχύσατε, μη φοβείσθε· ιδού ο Θεός ημών κρίσιν αναταποδίδωσι και ανταποδώσει, αυτός ήξει και σώσει ημάς. τότε ανοιχθήσονται οφθαλμοί τυφλών, και ώτα κωφών ακούσονται. τότε αλείται ως έλαφος ο χωλός, τρανή δε έσται γλώσσα μογιλάλων, ότι ερράγη εν τη ερήμω ύδωρ και φάραγξ εν γη διψώση…». Η αναφορά είναι σαφώς για το Μεσσία, ενώ είναι εκπληκτική η ομοιότητα των προφητευμένων θεραπειών με τα θαύματα του Χριστού (βλ. και Ματθ. 11, 2-6). Όπως και αν ερμηνευτεί η συνέχεια της προφητείας – με εικόνες παραδείσου, που μπορεί να έχουν πνευματική σημασία, αλλά μπορεί και να αναφέρονται στη δεύτερη έλευση του Χριστού, για την οποία θα μιλήσουμε – δεν αλλάζει το γεγονός ότι «αυτός ο Θεός ήξει» (= ο ίδιος ο Θεός θα έρθει) «και σώσει ημάς».

Ησαΐας 40, 3-5: «φωνή βοώντος εν τη ερήμω· ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου. ευθείας ποιείτε τας τρίβους του Θεού ημών. πάσα φάραγξ πληρωθήσεται και παν όρος και βουνός ταπεινωθήσεται, και έσται πάντα τα σκολιά εις ευθείαν και η τραχεία εις οδούς λείας· και οφθήσεται η δόξα Κυρίου, και όψεται πάσα σάρξ το σωτήριον του Θεού, ότι Κύριος ελάλησε».

Ησαΐας, 61 (όπου μιλάει ο Μεσσίας), 8: «εγώ γαρ ειμί Κύριος ο αγαπών δικαιοσύνην και μισών αρπάγματα εξ αδικίας· και δώσω τον μόχθον αυτών δικαίοις και διαθήκην αιώνιον διαθήσομαι αυτοίς».

Ησαΐας, 66, 15 κ.εξ.: «Ιδού γαρ Κύριος ως πυρ ήξει και ως καταιγίς τα άρματα αυτού αποδούναι εν θυμω εκδίκησιν αυτού και αποσκορακισμόν αυτού εν φλογί πυρός. εν γαρ τω πυρί Κυρίου κριθήσεται πάσα η γη και εν τη ρομφαία αυτού πάσα σάρξ· πολλοί τραυματίαι έσονται υπό Κυρίου. οι αγνιζόμενοι και καθαριζόμενοι εις τους κήπους και εν τοις προθύροις έσθοντες κρέας ύειον και τα βδελύγματα και τον μύν επί το αυτό αναλωθήσονται, είπε Κύριος, καγώ τα έργα αυτών και τον λογισμόν αυτών επίσταμαι. έρχομαι συναγαγείν πάντα τα έθνη και τας γλώσσας, και ήξουσι και όψονται την δόξαν μου. και καταλείψω επ’ αυτών σημεία και εξαποστελώ εξ αυτών σεσωσμένους εις τα έθνη, εις Θαρσίς και Φουδ και Λούδ και Μοσόχ και εις Θοβέλ και εις την Ελλάδα και εις τας νήσους τας πόρρω, οί ουκ ακηκόασί μου το όνομα ουδέ εωράκασί μου την δόξαν, και αναγγελούσι την δόξαν μου εν τοις έθνεσι. και άξουσιν τους αδελφούς υμών εκ πάντων των εθνών δώρον Κυρίω μεθ’ ίππων και αρμάτων εν λαμπήναις ημιόνων μετά σκιαδίων εις την αγίαν πόλιν Ιερουσαλήμ, είπε Κύριος, ως αν ενέγκαισαν οι υιοί Ισραήλ τας θυσίας αυτών εμοί μετά ψαλμών εις τον οίκον Κυρίου. και απ’ αυτών λήψομαι εμοί ιερείς και Λευίτας, είπε Κύριος. ον τρόπον γαρ ο ουρανός καινός και η γη καινή, α εγώ ποιώ, μένει ενώπιον εμού, λέγει Κύριος, ούτω στήσεται το σπέρμα υμών και το όνομα υμών. και έσται μήνα εκ μηνός και σάββατον εκ σαββάτου ήξει πάσα σάρξ του προσκυνήσαι ενώπιον εμού εν Ιερουσαλήμ, είπε Κύριος. και εξελεύσονται και όψονται τα κώλα των ανθρώπων των παραβεβηκότων εν εμοί· ο γαρ σκώληξ αυτών ου τελευτήσει, και το πυρ αυτών ου σβεσθήσεται, και έσονται εις όρασιν πάση σαρκί». Η προφητεία είναι μεσσιανική και εσχατολογική, ενώ ο στίχος 19 (ή 19-21) υπενθυμίζει εκπληκτικά τη διάδοση του χριστιανισμού.

Λευιτικόν 26, 12 «και εμπεριπατήσω εν υμίν· και έσομαι υμών Θεός, και υμείς έσεσθέ μοι λαός».

Ιεζεκιήλ 44, 1-3: «Και επέστρεψέ με κατά την οδόν της πύλης των αγίων της εξωτέρας της βλεπούσης κατά ανατολάς, και αύτη ην κεκλεισμένη. και είπε Κύριος προς με· η πύλη αύτη κεκλεισμένη έσται, ουκ ανοιχθήσεται, και ουδείς μη διέλθη δι' αυτής, ότι Κύριος ο Θεός Ισραήλ εισελεύσεται δι' αυτής, και έσται κεκλεισμένη· διότι ο ηγούμενος, ούτος καθήσεται εν αυτή του φαγείν άρτον εναντίον Κυρίου. κατά την οδόν αιλάμ της πύλης εισελεύσεται και κατά την οδόν αυτού εξελεύσεται».

Γενικά, είναι ισχυρή στην Παλαιά Διαθήκη η πεποίθηση ότι ο Θεός αυτοπροσώπως θα σώσει και θα βασιλεύσει στο λαό του (βλ. και Ζαχαρία, κεφ. 10-14· π.χ. Ζαχ. 2, 14: «τέρπου και ευφραίνου, θύγατερ Σιών, διότι ιδού εγώ έρχομαι και κατασκηνώσω εν μέσω σου, λέγει Κύριος», Ζαχ. 14, 5-9: «και ήξει Κύριος ο Θεός μου και πάντες οι άγιοι μετ’ αυτού… και έσται Κύριος εις βασιλέα επί πάσαν την γην· εν τη ημέρα εκείνη έσται Κύριος είς και το όνομα αυτού εν» κ.ά.).

Ψαλμός 44 (45), 7-8: «ο θρόνος σου, ο Θεός, εις τον αιώνα του αιώνος, ράβδος ευθύτητος η ράβδος της βασιλείας σου. ηγάπησας δικαιοσύνην και εμίσησας ανομίαν· δια τούτο έχρισέ σε, ο Θεός, ο Θεός σου έλαιον αγαλλιάσεως παρά τους μετόχους σου».

Σχετική προφητεία υπάρχει και στο βιβλίο του Βαρούχ, 3, 38, «μετά τούτο επί γης ώφθη και εν τοις ανθρώποις συνανεστράφη», βιβλίο της αρχαίας εβραϊκής Βίβλου (Ο΄). Επίσης, Ιώβ, 38, 17 «ανοίγονταί δε σοι φόβω πύλαι θανάτου, πυλωροί δε άδου ιδόντες σε έπτηξαν;» και Ζαχαρία 12, 10 (κατά το εβραϊκό κείμενο) «και θέλουσι επιβλέψει προς εμέ, τον οποίον εξεκέντησαν· και θέλουσι πενθήσει δι’ αυτόν», τα οποία θα σχολιάσουμε παρακάτω, μιλώντας για το θάνατο του Μεσσία.

Τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο Μεσσία θα τα σχολιάσουμε παρακάτω. Να διευκρινίσουμε μόνο εδώ ότι το ότι ο Μεσσίας θα φέρει «την τήρηση της Τορά» από όλους τους ανθρώπους δεν σημαίνει οπωσδήποτε την εφαρμογή του Μωσαϊκού Νόμου (που ούτε στο σύγχρονο Ισραήλ δεν εφαρμόζεται, αλλιώς θα βλέπαμε λιθοβολισμούς κ.ά., συνεπώς ο Ιησούς και οι χριστιανοί καλώς έπραξαν και τον υπερέβησαν), αλλά το αληθινό θέλημα του Θεού, το οποίο εκφράστηκε με τέλειο τρόπο (και όχι νηπιώδη, όπως στο Μωσαϊκό Νόμο) με την περί αγάπης διδασκαλία (και εντολή) του Ιησού Χριστού.

Προχωρούμε στα επόμενα:

1. Ο εβραϊκός Μεσσίας πρέπει να είναι ένας άνθρωπος γεννημένος φυσιολογικά από έναν άντρα και μια γυναίκα. Δεν θα είναι ένας θεός, ούτε ένας άνθρωπος που γεννήθηκε υπερφυσικά ή από παρθενογένεση, όπως αξιώνουν οι χριστιανοί.

Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν μας λέει ότι ο Μεσσίας θα είναι ένας θεός ή σαν τον Θεό. Η ιδέα ότι ο Θεός θα πάρει ανθρώπινη μορφή είναι αποκρουστική για τους Εβραίους, διότι έρχεται σε αντίθεση με την δική μας αντίληψη περί Θεού ως κάτι που είναι πάνω και πέρα ​​από τα όρια του ανθρώπινου σώματος. Οι Εβραίοι πιστεύουν ότι ο Θεός είναι ο μόνος που πρέπει να λατρεύεται, και όχι κάποιο άλλο ον που είναι δημιούργημά Του, είτε άγγελος, είτε άγιος, είτε ακόμα και ο ίδιος ο Μεσσίας.

Πουθενά η Αγία Γραφή δεν προβλέπει ότι ο Μεσσίας θα γεννηθεί από μια παρθένα. Αυτή η ιδέα βρίσκεται μόνο στην ειδωλολατρική μυθολογία. Για τους Εβραίους η ιδέα ότι ο Θεός θα φυτεύσει ένα σπόρο σε μια γυναίκα είναι περιττή και αφύσικη. Άλλωστε τι θετικό σκοπό υπηρετεί; Η όλη ιδέα της παρθενογένεσης δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό, παρά μόνο για να προσελκύσει ειδωλολάτρες στον χριστιανισμό.

1) Η παράγραφος αυτή καταλογίζει δόλο και ψεύδος στους χριστιανούς, κατηγορώντας μας ότι επινοήσαμε την ιστορία της παρθενικής σύλληψης και γέννησης του Ιησού. Τι απόδειξη όμως έχει οποιοσδήποτε Ιουδαίος – ή οποιοσδήποτε άνθρωπος – ότι η ιστορία αυτή είναι ψέμα;

Οι χριστιανοί δεν είπαν ψέματα, αλλά πέθαναν γι’ αυτά που κήρυτταν και πεθαίνοντας έγιναν και γίνονται άγιοι, ακριβώς όπως οι προφήτες και οι λοιποί άγιοι της Παλαιάς Διαθήκης. Γι’ αυτό το λόγο, αν οι Ιουδαίοι έχουν τη γνώμη ότι οι πρώτοι χριστιανοί – στα χρόνια των οποίων γράφτηκαν τα ευαγγέλια – ψεύδονταν, παρακαλώ να το τεκμηριώσουν με κάτι πέρα από τις πεποιθήσεις τους.

Η πίστη ότι ο Ιησούς Χριστός συνελήφθη και γεννήθηκε παρθενικά δεν έφερε ειδωλολάτρες στο χριστιανισμό, ούτε και βλέπουμε να χρησιμοποιήθηκε γι’ αυτό το σκοπό από τους μαθητές του Χριστού και τους χριστιανούς του 1ου αιώνα μ.Χ, που κατέγραψαν το γεγονός στα ευαγγέλια. Επιπλέον, ας μου επιτραπεί να πω ότι στους ειδωλολατρικούς μύθους δεν έχουμε περιπτώσεις γέννησης παιδιών θεών από παρθένες. Όταν μια γυναίκα, σε αρχαίους μύθους, γεννά το παιδί ενός θεού, αυτό συμβαίνει μετά από κανονική ερωτική συνεύρεσή τους· μετά από αυτό, δεν συλλαμβάνει παρθενικά. Η μόνη περίπτωση που γνωρίζω από την ελληνική μυθολογία, που θυμίζει κάπως παρθενική σύλληψη, είναι η περίπτωση της Δανάης, μητέρας του Περσέα· είναι φυλακισμένη και ο Δίας ενώνεται μαζί της πέφτοντας πάνω της με τη μορφή χρυσής βροχής. Αλλά η ιστορία της Δανάης και του Περσέα δε μοιάζει καθόλου με την ιστορία του Ιησού και της Μητέρας του, ούτε ο Περσέας ήταν σωτήρας των ανθρώπων, ούτε και έχουμε ενδείξεις ότι ο μύθος αυτός αντιγράφτηκε με οποιονδήποτε τρόπο από τους χριστιανούς.

Εκτός αυτού, αν οι Ιουδαίοι αδελφοί μας νομίζουν ότι η Καινή Διαθήκη αντιγράφει στοιχεία της ειδωλολατρικής μυθολογίας (και μάλιστα με δόλο), θα πρέπει πρώτα να αποσείσουν την ίδια κατηγορία από την εβραϊκή Αγία Γραφή (Παλ. Διαθήκη), γιατί και η ιουδαϊκή θρησκεία έχει κατηγορηθεί για το ίδιο ακριβώς ζήτημα. Είναι γνωστές οι απόψεις των σύγχρονων μελετητών της Βίβλου και της ιουδαϊκής θρησκείας ότι οι Ιουδαίοι εισήγαγαν το μονοθεϊσμό όχι κατά θεία αποκάλυψη, αλλά από επιρροές αντίστοιχων θρησκευτικών τάσεων της Αιγύπτου ή της Βαβυλώνας. Αν και υπάρχει άφθονη βιβλιογραφία, ας παραπέμψω δειγματοληπτικά στη μελέτη του Gary Greenberg The Moses Mystery / The Bible Myth, Citadel Press Book / Carol Publishing Group 1996 (ελλ.: Το Μυστήριο του Μωυσή / Ο Μύθος της Βίβλου, μτφρ. Δ. Μήλας, Ενάλιος 1998), που αναλαμβάνει την πλήρη απομυθοποίηση των γεγονότων της Εξόδου με τη χρήση άφθονων αρχαίων πηγών. Είναι γνωστό επίσης ότι η ιστορία της σωτηρίας του Μωυσή από τα νερά θυμίζει παρόμοιο περιστατικό από τη βρεφική ηλικία του βασιλιά των Ακκάδιων Σαργών I (2334 - 2279 π.Χ.), ότι ο Μωσαϊκός Νόμος θυμίζει τη νομοθεσία του Χαμουραμπί, ότι διάφορα στοιχεία της ιουδαϊκής θρησκείας θυμίζουν ανάλογα των ειδωλολατρικών θρησκειών της Μεσοποταμίας κ.λ.π.

Αν η Πεντάτευχος γράφτηκε μετά την επιστροφή των Εβραίων από τη Βαβυλώνα (ισχυρή άποψη των σύγχρονων φιλολόγων μελετητών της Βίβλου), είναι μεταγενέστερη απ’ όλα τα ειδωλολατρικά ανάλογά της. Πώς ξέρουν οι Ιουδαίοι ότι δεν τα αντέγραψε;

Οι χριστιανοί το ξέρουμε, επειδή το βεβαιώνουν οι άγιοί μας, παλαιοί και σημερινοί, οι οποίοι έχουν την ίδια σχέση με το Θεό (και στενότερη, επειδή είναι ενωμένοι με Αυτόν διά του Ιησού Χριστού) που είχαν οι άγιοι και οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Κατά την Καινή Διαθήκη εξάλλου (Ματθ. 17, 1-9 και παράλλ., βλ. και Β΄ Πέτρου 1, 16-18), οι αρχαίοι προφήτες Μωυσής και Ηλίας εμφανίστηκαν δίπλα στον Ιησού Χριστό στο όρος Θαβώρ. Οι Εβραίοι τι τεκμήρια έχουν – εκτός από τις πεποιθήσεις τους – για την αυθεντικότητα των επαφών των ιερών προσώπων της Βίβλου με το Θεό;

2) Αντίθετα με ό,τι νομίζει ο συγγραφέας μας, η Παλαιά Διαθήκη αναφέρει ότι ο Μεσσίας θα γεννηθεί από παρθένο.

Κατ’ αρχάς, έχουμε το Γένεσις, 3, 15, όπου ο Κύριος λέει στον όφι: «και έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικός και ανά μέσον του σπέρματός σου και ανά μέσον του σπέρματος αυτής· αυτός σου τηρήσει κεφαλήν, και συ τηρήσεις αυτού πτέρναν». Εδώ έχουμε την πρώτη αναφορά στο Μεσσία. Ο χαρακτηρισμός του ως «σπέρματος της γυναικός» και όχι «σπέρματος του Αδάμ» φανερώνει ότι ως άνθρωπος δεν θα έχει φυσικό πατέρα, αλλά μόνο μητέρα.

Ο χαρακτηρισμός του, αργότερα, ως «σπέρματος του Αβραάμ» και «υιού του Δαβίδ» δεν αναιρεί τα παραπάνω, γιατί ο Μεσσίας είναι και «σπέρμα του Αβραάμ» και «υιός του Δαβίδ» (απόγονος δηλαδή αυτών των δύο), αλλά και «σπέρμα της γυναίκας» κατά το ότι δεν έχει κατά σάρκα πατέρα, αλλά μόνο μητέρα.

Άλλη σχετική προφητεία εντοπίζουμε στο Ιεζεκιήλ 44, 1-3: «Και επέστρεψέ με κατά την οδόν της πύλης των αγίων της εξωτέρας της βλεπούσης κατά ανατολάς, και αύτη ην κεκλεισμένη. και είπε Κύριος προς με· η πύλη αύτη κεκλεισμένη έσται, ουκ ανοιχθήσεται, και ουδείς μη διέλθη δι' αυτής, ότι Κύριος ο Θεός Ισραήλ εισελεύσεται δι' αυτής, και έσται κεκλεισμένη· διότι ο ηγούμενος, ούτος καθήσεται εν αυτή του φαγείν άρτον εναντίον Κυρίου. κατά την οδόν αιλάμ της πύλης εισελεύσεται και κατά την οδόν αυτού εξελεύσεται».

Στην προφητεία αυτή, ο Κύριος εισέρχεται από μια πύλη που είναι κλειστή και παραμένει κλειστή. Η πύλη αυτή, κατ’ εμάς, σημαίνει τη Μητέρα του Κυρίου, δηλ. του Μεσσία Ιησού.

Η πιο γνωστή προφητεία της παρθενικής σύλληψης του Μεσσία είναι η αναφορά του προφήτη Ησαΐα 7, 14-16: «διά τούτο δώσει Κύριος αυτός υμίν σημείον· ιδού η παρθένος εν γαστρί έξει, και τέξεται υιόν, και καλέσεις το όνομα αυτού Εμμανουήλ· βούτυρον και μέλι φάγεται· πριν ή γνώναι αυτόν ή προελέσθαι πονηρά, εκλέξεται το αγαθόν· διότι πριν ή γνώναι το παιδίον αγαθόν ή κακόν, απειθεί πονηρία του εκλέξασθαι το αγαθόν, και καταλειφθήσεται η γη, ην συ φοβή, από προσώπου των δύο βασιλέων».

Το χωρίο αυτό αναφέρεται στο Μεσσία, αλλιώς θα πρέπει να βρεθεί ποιο είναι το παιδί που είτε ονομάζεται «Εμμανουήλ», είτε η γέννησή του θα σημαίνει ότι ο Θεός βρίσκεται μαζί με τους ανθρώπους.

Είναι γνωστή η αντίρρηση εκείνων που δεν αποδέχονται την παρθενία της μητέρας του Ιησού, ότι ο Ησαΐας εδώ δε λέει στην πραγματικότητα παρθένος, αλλά νεάνις (νεαρή γυναίκα). Η αντίρρηση αυτή, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι βάσιμη, διότι:

α) Οι Ο΄, που μετέφρασαν την λέξη ως «παρθένος», ασφαλώς δεν την ερμήνευσαν τυχαία, αλλά επειδή γνώριζαν ότι αυτή την έννοια εκφράζει. Το ίδιο και οι Ιουδαίοι που αποδέχτηκαν τη μετάφραση των Ο΄ ως Αγία Γραφή του ιουδαϊσμού.

β) Μια παντρεμένη γυναίκα δεν ονομάζεται νεάνις, όσο μικρής ηλικίας κι αν είναι (ακριβώς όπως στη νέα ελληνική γλώσσα, δεν ονομάζεται κοπέλα ή κορίτσι).

γ) Η γέννηση ενός παιδιού από μια παντρεμένη γυναίκα δεν αποτελεί «σημείον από Θεού».

Παρθενική γέννηση υποδηλώνει και ο Ψαλμ. 2, 7, «Κύριος είπε προς με· υιός μου ει συ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε», επειδή εκεί ο Θεός τονίζει ότι ο Μεσσίας θα είναι δικός του γιος, δηλ. όχι γιος κάποιου άνδρα.

Συγχρόνως, υπάρχουν και προτυπώσεις της Μητέρας του Μεσσία, που είναι συγχρόνως και Παρθένος, όπως η ράβδος του Ααρών, που άνθησε χωρίς να διαθέτει ρίζες (Αριθμ. 17, 23), η οποία προτυπώνει τη «ράβδο από τη ρίζα του Ιεσσαί», η οποία θα εξανθήσει το Μεσσία ως άνθος (Ησαΐας, 11, 1), ο πόκος του Γεδεών (Κριταί, 6, 36-40), δηλ. το κουβάρι από μαλλί προβάτου, που μούσκεψε από τη νυχτερινή δροσιά ενώ το έδαφος έμεινε στεγνό και κατόπιν έμεινε στεγνό ενώ το έδαφος βράχηκε (ο Μεσσίας «καταβήσεται ως υετός επί πόκον και ωσεί σταγών η στάζουσα επί την γην», Ψαλμ. 71 [72], 6, δηλ. κατευθείαν εκ του ουρανού και όχι με μια κοινή ανθρώπινη σύλληψη), κ.ά.

Η εκ παρθένου γέννηση του Ιησού

Κατά καιρούς διάφοροι προσάγουν επιχειρήματα κατά της εκ παρθένου γέννησης του Ιησού. Σταχυολογώ δειγματοληπτικά ορισμένα από αυτά:

Α) Ότι το κατά Λουκάν ευαγγέλιο, κεφ. 2, 41-52, χαρακτηρίζει τον Ιωσήφ και τη Μαρία «γονείς» του Ιησού, ενώ και η μητέρα του, μιλώντας στο γιο της, αποκάλεσε τον Ιωσήφ «πατέρα του».

Όμως το ίδιο ευαγγέλιο υποστηρίζει με έμφαση ότι ο Ιησούς γεννήθηκε από παρθένο. Δεν είναι δυνατόν, λοιπόν, ο ίδιος συγγραφέας στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο να υποστηρίζει το αντίθετο. Ο χαρακτηρισμός αυτός αναφέρεται στη νομική θέση του αγίου Ιωσήφ ως γονέα του Ιησού.

Το ίδιο ισχύει και για τους Γαλιλαίους, που αναρωτιούνταν «αυτός δεν είναι ο υιός του τέκτονος;» στο Ματθ. 13, 55. Οι Γαλιλαίοι δε μπορούσαν να γνωρίζουν ότι ο Ιησούς είχε γεννηθεί από παρθένο. Το ίδιο ισχύει επίσης και για το χαρακτηρισμό του αγίου Ιωσήφ ως «άνδρα Μαρίας» και της Μαρίας ως «γυναίκας του Ιωσήφ» (Ματθ. κεφ. 1), χαρακτηρισμοί που, σημειωτέον, δεν επαναλαμβάνονται μετά τη γέννηση του Ιησού (βλ. Ματθ. κεφ. 2)· επρόκειτο για γάμο κατά το νόμο, που δεν έλαβε ποτέ χαρακτήρα ολοκληρωμένης συζυγικής σχέσης.

Β) Ότι ο Ιησούς υποβάθμισε τη μητέρα του, με την περίφημη φράση του: «τίς εστιν η μήτηρ μου ή οι αδελφοί μου; και περιβλεψάμενος κύκλω τους περί αυτόν καθημένους λέγει· ίδε η μήτηρ μου και οι αδελφοί μου· ος γαρ αν ποιήση το θέλημα του Θεού, ούτος αδελφός μου και αδελφή μου και μήτηρ εστί» (Μάρκ. 3, 33-35. Λουκ. 8, 19-21).

Όμως εδώ στόχος του Ιησού είναι να διδάξει τους ακροατές του πόσο στενή σχέση με αυτόν θα έχει εκείνος που εφαρμόζει τις εντολές του Θεού, όχι να υποτιμήσει τη μητέρα του και τους αδελφούς του (για τους οποίους γνωρίζουμε από τη χριστιανική παράδοση ότι είναι παιδιά του αγίου Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο του και όχι παιδιά της παρθένου Μαρίας).

Τα ευαγγέλια τιμούν ιδιαίτερα τη μητέρα του Ιησού. Τη χαρακτηρίζουν «κεχαριτωμένη», «ευλογημένη εν γυναιξί», «μητέρα του Κυρίου», παραδέχονται ότι θα τη μακαρίζουν όλες οι γενεές (Λουκ. κεφ. 1), αφηγούνται ότι ο Ιησούς έκανε το πρώτο θαύμα του μετά από παράκλησή της, παρά το ότι αρχικά φάνηκε απρόθυμος (Ιω. κεφ. 2 – έτσι λύνεται και το πρόβλημα της αρχικής αντίδρασής του, που τόσο γοητεύει τους εχθρούς του χριστιανισμού· μ’ αυτήν ο Ιησούς έδειξε ότι η μητέρα του είχε και έχει μεγάλη παρεμβατική δύναμη ενώπιών του), καθώς και ότι φρόντισε γι’ αυτήν, ονομάζοντας υιό της τον Ιωάννη, όταν ήταν καρφωμένος στο σταυρό (Ιω. 19, 26-27). Είναι δυνατόν να εμφανίζουν συγχρόνως τον Ιησού να υποτιμά τη μητέρα του, την τιμή της οποίας διδάσκουν τόσο έντονα; Συνεπώς, κάτι άλλο εννοούν ότι ήθελε να πει ο Ιησούς και αναφερθήκαμε προηγουμένως σ’ αυτό.

Ας σημειώσουμε, παρεμπιπτόντως, ότι η ανάθεση από τον σταυρωμένο Ιησού της προστασίας της παρθένου Μαρίας στον Ιωάννη φανερώνει ότι η ίδια δεν είχε άλλα παιδιά και ενισχύει την ιστορική παράδοση για την καταγωγή των αδελφών του Ιησού. Αυτό συμπληρώνεται με το προοίμιο των επιστολών Ιακώβου και Ιούδα, όπου κανείς από τους δύο δεν χαρακτηρίζει τον εαυτό του «αδελφό του Ιησού», πράγμα που θα συνέβαινε αν ήταν φυσικά αδέλφια του.

Γ) Ότι ο απόστολος Παύλος γράφει ότι ο Ιησούς γεννήθηκε «εκ γυναικός» (προς Γαλάτας 4, 4) και όχι «εκ παρθένου», πράγμα που, κατά κάποιους, σημαίνει ότι η εκ παρθένου γέννησή του «αποτελεί μύθο μεταγενέστερο του Παύλου».

Αυτό όμως, όχι μόνο δεν αποκλείει ότι η συγκεκριμένη γυναίκα ήταν παρθένος, αλλά μάλλον το τεκμηριώνει· αν ο απόστολος Παύλος δε γνώριζε ή δεν αποδεχόταν την εκ παρθένου γέννηση του Ιησού, θα έγραφε ότι ο υιός του Θεού έγινε άνθρωπος με το να γεννηθεί «εξ ανδρός», όχι «εκ γυναικός»· όπως ακριβώς ο Ιησούς Χριστός χαρακτηρίζεται «σπέρμα του Αβραάμ» και «υιός του Δαβίδ» και όχι των συζύγων τους. Ο Παύλος μιλάει έτσι, γιατί γνωρίζει ότι ο Ιησούς δεν έχει φυσικό πατέρα άνθρωπο.

Αν ο άγιος Ιωσήφ ήταν φυσικός πατέρας του Ιησού, θα απολάμβανε μέγιστη τιμή από τους χριστιανούς ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ., όπως απολαμβάνουν ως πρόγονοι του Χριστού ο Αβραάμ και ο Δαβίδ. Μάλιστα, δεδομένου του ανδροκρατικού χαρακτήρα του αρχαίου κόσμου, αν ο χριστιανισμός ήταν απλώς ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα, η τιμή προς τον πατέρα του Ιησού θα έπρεπε να υπερβαίνει κατά πολύ την τιμή προς τη μητέρα του (πράγμα που, συν τοις άλλοις, θα αποδείκνυε εύκολα και αυτόματα την καταγωγή του Ιησού «εξ οίκου Δαβίδ», αφού στα ευαγγέλια αναφέρεται εμφατικά η καταγωγή του Ιωσήφ από το Δαβίδ). Όμως ο Ιωσήφ είναι δευτερεύον πρόσωπο στα γεγονότα της ενανθρώπισης του Ιησού και έμεινε στην ιστορία με το χαρακτηρισμό «ο Μνήστωρ» (αρραβωνιαστικός), συνεπώς οι χριστιανοί εξ αρχής γνώριζαν ότι δεν είναι φυσικός πατέρας του. Εκτός αν υποτεθεί πως ο χριστιανισμός ανδρώθηκε σε ένα μητριαρχικό περιβάλλον, που υποτιμούσε το ανδρικό φύλο και την πατρότητα και υπερτιμούσε το γυναικείο φύλο και τη μητρότητα! Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε πραγματικά ειδωλολατρική επιρροή, όμως μια τέτοια υπόθεση δεν υποστηρίζεται καθόλου από τις πηγές.

3) Ότι ο Μεσσίας θα είναι Θεός (και μάλιστα ο ίδιος ο Γιαχβέ) μαρτυρείται στην Παλ. Διαθήκη, όπως ήδη είπαμε. Η ιδέα ότι ο Θεός γίνεται άνθρωπος και ενώνεται με τους ανθρώπους είναι αποκρουστική για τους Εβραίους, κι όμως διαφαίνεται στην Παλ. Διαθήκη, όταν ο Θεός χαρακτηρίζει τον Ισραήλ σύζυγό Του (Ησαΐας 54, 4-8× 62, 5, Ωσηέ, κεφ. 1-4, ενώ βλ. και την αλληγορία του Άσματος Ασμάτων – που είναι και η μόνη εύλογη αιτία της ύπαρξής του στην Παλ. Διαθήκη). Ένας σύζυγος ενώνεται με τη νύμφη του και ο Θεός πρόκειται να ενωθεί με το λαό Του.

Η παρουσία του Τριαδικού Θεού στην Παλαιά Διαθήκη

4) Οι χριστιανοί δε λατρεύουμε αγγέλους, ούτε άλλα δημιουργήματα του Θεού. Ο Μεσσίας είναι Θεός αληθινός, υιός του αληθινού Θεού, γεννημένος απ’ Αυτόν, όχι δημιούργημά Του.

Βέβαια, ένας μόνο Θεός υπάρχει, αλλά ο Θεός Αυτός έχει λόγο και πνεύμα: «τω λόγω του Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών», Ψαλμ. 32 (33), 6. Αυτός ο λόγος και το πνεύμα του Θεού δεν είναι απλά στοιχεία της ύπαρξής Του, αλλά οντότητες, προσωπικότητες, επειδή ο Θεός είναι το απόλυτο Ον. Έτσι – αν και κάθε αναλογία ανθρώπου και Θεού πρέπει να γίνεται αποδεκτή με μεγάλη προσοχή, γιατί ο Θεός είναι ριζικά διαφορετικός από τα δημιουργήματά Του – ο Θεός είναι ταυτόχρονα ένας και τριαδικός. Αυτό αποκαλύπτεται από τον Ιησού Χριστό στην Καινή Διαθήκη, όπου έχουμε σοβαρές περιπτώσεις επικοινωνίας του Αγίου Πνεύματος με τους ανθρώπους, ενώ στους αγίους της Ορθοδοξίας η τριαδικότητα του Ενός Θεού είναι γνωστή από την εμπειρία τους και προσεκτικά ελεγμένη για την αποφυγή δαιμονικών πλανών και παγίδων.

Στην Παλ. Διαθήκη όμως διαφαίνεται ισχυρά ότι, αν και ο Θεός είναι ένας, μέσα στη Θεότητα υπάρχουν περισσότερα πρόσωπα από ένα. Θα συνοψίσουμε τους τρόπους, με τους οποίους φαίνεται αυτό.

1. Με τον πληθυντικό αριθμό στα χωρία Γέν. 1, 26 («ας φτιάξουμε άνθρωπο κατά την εικόνα και την ομοίωσή μας») και Γέν. 11, 7 («ας κατεβούμε και ας τους μπερδέψουμε τις γλώσσες»).

Στους στίχους αυτούς ο Θεός σίγουρα δεν μιλάει στους αγγέλους Του, διότι ούτε συνεργάστηκαν μαζί Του στη δημιουργία του ανθρώπου, ούτε αναφέρεται κάπου ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν» και των αγγέλων. Επιπλέον, δε χρησιμοποιεί ούτε το λεγόμενο «πληθυντικό της μεγαλοπρέπειας», δηλαδή να μιλήσει για τον Εαυτό Του στον πληθυντικό αντί για τον ενικό, κατά τη βασιλική συνήθεια. Αν ο Θεός χρησιμοποιούσε «πληθυντικό της μεγαλοπρέπειας», θα έπρεπε να τον χρησιμοποιεί σε όλη τη διάρκεια της Αγίας Γραφής, δηλαδή ούτε μια φορά να μη λέει «Εγώ, ο Θεός», αλλά πάντα «Εμείς, ο Θεός». Κάτι τέτοιο όμως δε συμβαίνει. Εκείνος ή εκείνοι, στους οποίους μιλάει, λοιπόν, είναι πρόσωπα της Θεότητας.

Είναι φυσικά γνωστό και αξιοπρόσεκτο ότι το εβραϊκό κείμενο σ’ αυτά τα κεφάλαια αντί «Θεός» λέει «Ελοχείμ», λέξη πληθυντικού αριθμού. Εδώ, αν η Βίβλος δεν αντιφάσκει με τον εαυτό της, έχουμε μια ισχυρή ένδειξη ότι ο Θεός είναι και ένας και πολλοί ταυτόχρονα.

2. Με την εμφάνιση των Τριών Ανδρών στον Αβραάμ στο κεφ. 18 της Γένεσης. Εκεί είναι φανερό ότι ο Αβραάμ αντιμετωπίζει και τους Τρεις ως ισότιμους. Ήρθε «να Τους συναντήσει», είπε και στους Τρεις να καθίσουν, να πλυθούν, να φάνε κ.τ.λ., χαρακτήρισε τον εαυτό του «υπηρέτη Τους» και Εκείνοι του απάντησαν σαν με ένα στόμα (στ. 5). Και οι Τρεις μαζί «έφαγαν» και, όταν σηκώθηκαν, «κοίταξαν προς τα Σόδομα και τα Γόμορρα».

Η ιδέα ότι πρόκειται για το Θεό και δύο τιμητικούς συνοδούς αγγέλους δεν είναι βάσιμη. Το ότι στο τέλος φαίνεται οι Δύο να φεύγουν και «ο Κύριος» να μένει και να μιλάει με τον Αβραάμ, δε σημαίνει ότι οι άλλοι Δύο δεν ήταν Κύριοι. Υπόψιν ότι λέει «οι άνδρες έφυγαν» και όχι «οι δύο άνδρες», σα να είχαν φύγει και οι Τρεις – προφανώς επειδή στο Θεό δεν υπάρχει αρίθμηση που να διαχωρίζει τον Έναν από τους Άλλους. Επιπλέον, όταν ο Λωτ συναντά τους «δύο αγγέλους» (αγγελιαφόρους) στα Σόδομα, τους χαρακτηρίζει «Γιαχβέ» και τους προσκυνά.

3. Με τους ανεξήγητους (για μας, «τριαδικούς») πληθυντικούς στις προφητείες, όπου φαίνεται α) ότι εντός της Θεότητος υπάρχουν περισσότερα από ένα πρόσωπα (π.χ. Οβδιού, 1), β) ότι εμφανίζονται τουλάχιστον δύο «Κύριοι», που ο Ένας στέλνει στη Γη τον Άλλο: π.χ. Ζαχαρία, κατά τους Ο΄ 2, 12-15 (στο Μασσοριτικό, Ζαχ. 2, 8-11], Ησαΐα, 45, 1. 45, 14-15. 48, 12-16. Αμώς 4, 11, Μιχαία, 4, 6-7. 6, 1-2, Μαλαχία, 1, 9. 3, 1-5, Σοφονία κεφ. 1, Ιερεμία, 11, 9-11 και 17. 12, 14. 14, 15. 17, 13. 23, 1-2 (ο προφήτης δεν θα έλεγε «το λαό μου», μόνον ο Θεός το λέει αυτό). 33, 4-5 (Ο΄, 40, 4-5). Δείτε επίσης και Έξοδος 21, 13. 31, 17. 34, 5-6, Δευτ. 28, 13-14 και 20 (μιλάει ο Θεός, όπως φαίνεται στους στ. 2 και 62, αλλά και στο 29, 1, λέει «σε διατάζω» και «με εγκατέλειψες» κι όμως παράλληλα αναφέρεται «στον Θεό» σα να πρόκειται για άλλο πρόσωπο) κ.λ.π.

Για το θέμα δείτε και τα άρθρο μας Οι υποστάσεις του Θεού στον Ζαχαρία και Ονομάζεται Γιαχβέ μόνο ο Πατέρας; και πολύ περισσότερα στην εξαίρετη μελέτη του αείμνηστου καθηγητή Νικόλαου Σωτηρόπουλου Ο Ιησούς Γιαχβέ.

4. Με την εμφάνιση του περίφημου «αγγέλου του Θεού», που συγχρόνως χαρακτηρίζεται και Θεός ή Κύριος. Ας μιλήσουμε λίγο γι’ αυτόν:

Εκείνος που εμφανίστηκε στο Μωυσή μέσα από τη φλεγόμενη βάτο χαρακτηρίζεται «άγγελος Κυρίου» (Έξοδος, 3, 2). Εκείνος όμως ονόμασε τον εαυτό του «Θεό του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ» και εκείνος ήταν που ονόμασε τον εαυτό του «Γιαχβέ»!

Προφανώς είναι ο ίδιος «άγγελος» που εμφανίστηκε στην περιπλανώμενη Άγαρ (Γέν. 16, 7-14) και της είπε «θα πολλαπλασιάσω τους απογόνους σου» («Εγώ», όχι «ο Θεός»). Ποτέ στην Αγία Γραφή ο απεσταλμένος του Θεού δε μεταφέρει τα λόγια του Θεού σα να ήταν ο ίδιος ο Θεός! Ακόμη και οι προφήτες, που μεταφέρουν λόγια του Θεού σε πρώτο πρόσωπο, πάντα ξεκινούν με τη φράση «τάδε λέγει Κύριος».

Το Γέν. 16, 13, χαρακτηρίζει καθαρά Αυτόν τον άγγελο «Κύριο» και η Άγαρ Τον ονόμασε «ο Θεός ο επιδών με» και εξεπλάγη που αξιώθηκε να Τον αντικρίσει. Αν είχε κάνει λάθος, περνώντας έναν απλό άγγελο για το Θεό, εκείνος θα το διευκρίνιζε.

Μια ακόμη φορά που εμφανίζεται αυτό το «περίεργο» ον είναι στο Γέν. 32, 24-32, στην πάλη του Ιακώβ με τον Θεό στο πέρασμα του Ιαβώκ. Ο Ιακώβ αντιμετωπίζει τον άγνωστο αντίπαλό του ως «το Θεό», τον καλεί να τον ευλογήσει και εκπλήσσεται που Τον είδε πρόσωπο με πρόσωπο και επέζησε. Και ο Θεός εκείνος μετονομάζει τον Ιακώβ σε Ισραήλ, κάνοντας μια χαρακτηριστική πράξη, την οποία κάνει μόνον ο Θεός (Γέν. 17, 5 και 15).

Για την ταύτιση του αγγέλου τούτου με το Θεό, παραθέτω και τις εξής μαρτυρίες:

α) Στο Γέν. 31, 11-13, εμφανίζεται στον Ιακώβ «ο άγγελος του Θεού», ο οποίος του λέει: «Εγώ ειμί ο Θεός ο οφθείς σοι εν τόπω Θεού, ού ήλειψάς μοι εκεί στήλην…»! (εννοεί το όραμα της σκάλας προς τον ουρανό, στο Γέν. 28, 12-22).

β) Στο Γέν. 35, 1-15, ο Θεός στέλνει τον Ιακώβ να κατασκευάσει θυσιαστήριο «για το Θεό που του φανερώθηκε όταν έφευγε από τον αδελφό του», δηλαδή για Εκείνον, με τον οποίο πάλευε στο Ιαβώκ. Αυτό δηλώνει, αφενός, ότι «Ένας Θεός» τον διέταξε να φτιάξει θυσιαστήριο για έναν «άλλο Θεό», και αφετέρου ότι θα πρόσφερε θυσίες προς τιμήν του «αγγέλου», άρα ο άγγελος ήταν Θεός.

γ) Δίνοντας ο Ιακώβ την ευλογία του στα εγγόνια του, τα παιδιά του Ιωσήφ, λέει: «ο Θεός, ώ ευηρέστησαν οι πατέρες μου ενώπιον αυτού, Αβραάμ και Ισαάκ, ο Θεός ο τρέφων με εκ νεότητος έως της ημέρας ταύτης, ο άγγελος ο ρυόμενός με εκ πάντων των κακών ευλογήσαι τα παιδία ταύτα…» κ.τ.λ. (Γέν. 48, 15-16).

Αυτός ο ορατός Θεός, που είναι συγχρόνως και «άγγελος» (αγγελιαφόρος) του Θεού, κατά τους χριστιανούς είναι μελλοντικά ερχόμενος, δηλαδή εκείνος που χαρακτηρίζεται «μεγάλης βουλής άγγελος», Ησαΐας, 9, 6, και «άγγελος της διαθήκης», Μαλαχίας, 3, 1. Είναι ο απεσταλμένος της μεγάλης βουλής (απόφασης) του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων. Ολόκληρη η Π.Δ. είναι η προετοιμασία για την έλευσή Του (ως Ιησού Χριστού), που είναι και η εκπλήρωση της πρωταρχικής προφητείας, Γέν. 3, 15 και όλων των μεσσιανικών προφητειών.

5. Με την εμφάνιση της Σοφίας του Θεού, ενός θείου όντος, που μάλιστα μιλάει διά στόματος των προφητών σε πρώτο πρόσωπο, όπως μόνον ο Θεός κάνει. Μιλούν γι’ αυτήν τα βιβλία Παροιμίες, Ιωβ, Σοφία Σολομώντος και Σοφία Σειράχ. Τα δύο τελευταία ανήκουν στην αρχαία εβραϊκή Βίβλο, τη μετάφραση των Ο΄.

«ΑΙΝΕΣΙΣ ΣΟΦΙΑΣ.- Η σοφία αινέσει ψυχήν αυτής και εν μέσω λαού αυτής καυχήσεται. εν εκκλησία Υψίστου στόμα αυτής ανοίξει και έναντι δυνάμεως αυτού καυχήσεται· εγώ από στόματος Υψίστου εξήλθον, και ως ομίχλη κατεκάλυψα γην· εγώ εν υψηλοίς κατεσκήνωσα, και ο θρόνος μου εν στύλω νεφέλης· γύρον ουρανού εκύκλωσα μόνη και εν βάθει αβύσσων περιεπάτησα· εν κύμασι θαλάσσης και εν πάση τη γη και εν παντί λαω και έθνει εκτησάμην… έτι διδασκαλίαν ως προφητείαν εκχεώ και καταλείψω αυτήν εις γενεάς αιώνων. ίδετε ότι ουκ εμοί μόνω εκοπίασα, αλλά πάσι τοις εκζητούσιν αυτήν» (Σοφία Σειράχ, κεφ. 24).

«…και μετά σου η σοφία η ειδυία τα έργα σου και παρούσα, ότε εποίεις τον κόσμον… Εξαπόστειλον αυτήν εξ αγίων ουρανών και από θρόνου δόξης σου πέμψον αυτήν…» (Σοφία Σολομώντος, 9, 9-10).

Η Σοφία είναι παρούσα όταν ο Θεός έκτιζε τον κόσμο και προφητεύεται η αποστολή της στον κόσμο. «Εξήλθε το στόμα του Θεού» (δηλαδή είναι ο Λόγος Του) και θα αναβλύσει διδασκαλία και προφητεία, που θα την αφήσει για πάντα στη γη. Είναι «η μήτηρ της αγαπήσεως της καλής και της οσίας ελπίδος, του φόβου και της γνώσεως» (Σοφία Σειράχ, 24, 9) και η παρουσία της στην Παλ. Διαθήκη φανερώνει ότι εντός της Θεότητος υπάρχουν περισσότερα πρόσωπα από ένα. Κατά τους χριστιανούς, η Σοφία του Θεού ταυτίζεται με τον Υιό του Θεού, δηλ. τον ερχόμενο Μεσσία.

6. Η ύπαρξη πολλών προσώπων στη Θεότητα φαίνεται και από τις προφητείες, κατά τις οποίες διά στόματος των προφητών μιλάει ο αναμενόμενος και μελλοντικά ερχόμενος Μεσσίας (βλ. π.χ. Ζαχαρίας, 11, 4-14, ιδ. 11-14, Ησαΐας, 49, 1-6. 50, 4-11). Εφόσον ο Μεσσίας μιλάει διά στόματος των προφητών, επομένως είναι Θεός.

Ένα παράδειγμα είναι το Ησαΐα 61, 1-2, που ο Χριστός το χρησιμοποίησε ως αναφορά στον εαυτό Του (Λουκ. 4, 17-21). Εκεί διά στόματος του προφήτη μιλάει ο μελλοντικός Μεσσίας. Και αυτός, ο ίδιος, στο στ. 8 λέει: «διότι εγώ είμαι Κύριος που αγαπά τη δικαιοσύνη και μισεί την αδικία… και θα συστήσω γι’ αυτούς διαθήκην αιώνιον» κ.τ.λ.

Επιπλέον, υπάρχουν και οι προφητικοί Ψαλμοί (χριστο-λογικοί/μεσσιανικοί), όπου ο Μεσσίας μιλάει διά του προφήτη. Μερικά παραδείγματα Ψαλμ. 68 (Μασσ. 69), 22 («μου έδωσαν χολή για τροφή και στη δίψα μου με πότισαν ξύδι», βλ. Ματθ. 27, 48), καθώς και από τον χαρακτηριστικό Ψαλμό 21, 2 («Θεέ μου, Θεέ μου, πρόσεξέ με, γιατί με εγκατέλειψες;», βλ. Ματθ. 27, 46), Ψαλμ. 21, 19 («μοίρασαν μεταξύ τους τα ρούχα μου και έβαλαν κλήρο για τα ενδύματά μου», Ιω. 19, 23-24), κ.ά.

2. Ο εβραϊκός Μεσσίας αναμένεται να επιστρέψει τους Εβραίους στη γη τους. Ο Ιησούς γεννήθηκε, ενώ οι Εβραίοι ζούσαν ακόμη στη χώρα τους, πριν φύγουν στην εξορία. Δεν μπορούσε να τους επαναφέρει στη γη τους, επειδή εξακολουθούσαν να ζουν σε αυτή!

Σχολιάζουμε το παρόν στο τέλος του άρθρου μας.

3. Ο αληθινός Μεσσίας θα ανοικοδομήσει το Ναό στην Ιερουσαλήμ, αλλά ο Ιησούς έζησε, ενώ ο ναός ήταν ακόμα όρθιος.

Ο Ναός της Ιερουσαλήμ υπάρχει: είναι ο Ναός της Αναστάσεως. Δεν τον έχτισε ο ίδιος ο Ιησούς αυτοπροσώπως, αλλά οι πιστοί του – αλλά και ο Μεσσίας, όπως τον φαντάζονται οι Εβραίοι, ασφαλώς δε θα χτίσει το Ναό με τα χέρια του, αλλά θα χρησιμοποιήσει αρχιτέκτονες, μηχανικούς και οικοδόμους (όπως έκαναν και ο Σολομών και ο Ζοροβάβελ). Ο Ιησούς δεν είναι κάποιος που έζησε και πέθανε στο παρελθόν, αλλά βρίσκεται διαρκώς σε επικοινωνία με τους αγίους Του. Γι’ αυτό ο Ναός της Ιερουσαλήμ είναι δικό Του έργο. Εκεί λατρεύεται ο μόνος αληθινός Θεός, εκεί τελείται η θεία λειτουργία (η τελειοποίηση της λατρείας του Θεού, όπως γινόταν στα χρόνια της Παλ. Διαθήκης – πρέπει βέβαια να μελετήσουν οι Ιουδαίοι τη σημασία της θείας λειτουργίας για να το κατανοήσουν αυτό) και εκεί προσφέρεται από το Θεό στους ανθρώπους το Άγιο Φως, ο θαυματουργικός χαρακτήρας του οποίου είναι τεκμηριωμένος πέρα από κάθε σοβαρή αμφισβήτηση (ένα δείγμα ΕΔΩ).

Υπενθυμίζω και την προφητεία που δόθηκε διά του προφήτη Ησαΐα, κεφ. 60, 10-11, και η οποία φαίνεται να συνδέεται με τα παραπάνω, αν και ασφαλώς θα ολοκληρωθεί στα έσχατα: «και οικοδομήσουσιν αλλογενείς τα τείχη σου, και οι βασιλείς αυτών παραστήσονταί σοι· διά γαρ οργήν μου επάταξά σε και διά έλεον ηγάπησά σε. και ανοιχθήσονται αι πύλαι σου διαπαντός, ημέρας και νυκτός ου κλεισθήσονται, εισαγαγείν προς σε δύναμιν εθνών και βασιλείς αυτών αγομένους» (Ησ. 60, 10-11) κ.λ.π. Η προφητεία έχει εσχατολογική προέκταση: βλ. και στίχ. 19: «και ουκ έσται σοι έτι ο ήλιος εις φως ημέρας, ουδέ ανατολή σελήνης φωτιεί σου την νύκτα, αλλ’ έσται σοι Κύριος φως αιώνιον και ο Θεός δόξα σου»· ο Κύριος εδώ είναι ο Μεσσίας· πρβ. Αποκάλυψις 21, 23-26: «και η πόλις ου χρείαν έχει του ηλίου ουδέ της σελήνης ίνα φαίνωσιν αυτή· η γαρ δόξα του Θεού εφώτισεν αυτήν, και ο λύχνος αυτής το αρνίον [=ο Χριστός]. και περιπατήσουσι τα έθνη διά του φωτός αυτής, και οι βασιλείς της γης φέρουσι την δόξαν και την τιμήν αυτών εις αυτήν, και οι πυλώνες αυτής ου μη κλεισθώσιν ημέρας· νύξ γαρ ουκ έσται εκεί· και οίσουσι την δόξαν και την τιμήν των εθνών εις αυτήν».

Θα πρέπει να προσέχουν οι Ιουδαίοι αδελφοί μας, γιατί υπάρχει και μια προφητεία για κάποιον που θα «καθίσει στο ναό του Θεού τον άγιο» αλλά δεν θα είναι ο Μεσσίας, αλλά ο «άνομος», ο «άνθρωπος της αμαρτίας» (απόστολος Παύλος, Β΄ Θεσσαλονικείς, κεφ. 2), για τον οποίο μιλάει και η Αποκάλυψις Ιωάννου αρχίζοντας από το κεφ. 11 (το Θηρίον). Οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού προειδοποιούν ότι ο ψευδομεσσίας αυτός θα οικοδομήσει το Ναό, για να ξεγελάσει τους Ιουδαίους και να γίνει δεκτός ως Μεσσίας.

4. Η εβραϊκή Βίβλος λέει ότι ο Μεσσίας θα λυτρώσει τον Ισραήλ. Στην περίπτωση του Ιησού, ακριβώς το αντίθετο συνέβη. Όχι πολύ καιρό μετά το θάνατό του, ο Ιερός Ναός στην Ιερουσαλήμ καταστράφηκε, η Ιερουσαλήμ έγινε συντρίμμια, οι Εβραίοι πήραν τον δρόμο της εξορίας μια μακρά πορεία 1900 χρόνων μέσα στη νύχτα των διωγμών, σε μεγάλο βαθμό από τα χέρια των οπαδών του αυτοαποκαλούμενου "Μεσσία"!

Η καταστροφή του Ναού και η παύση των θυσιών φανερώνει το τέλος της λατρείας του Θεού όπως γινόταν στην Παλαιά Διαθήκη· προεικονίστηκε από το σχίσιμο του καταπετάσματος του Ναού τη στιγμή του θανάτου του Ιησού στο σταυρό (Ματθ. 27, 51 κ. παράλλ.). Τώρα ο Θεός λατρεύεται αλλιώς: με τη θεία λειτουργία και την αναίμακτη θυσία της θείας μετάληψης. Έτσι εκπληρώνεται η προφητεία του Ιησού προς τη Σαμαρείτισσα (Ιω. 4, 21-24) και το όραμα της ουράνιας θείας λειτουργίας στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, που συμπληρώνει το όραμα του Ησαΐα, 6, 1-7.

Η τέλεια θυσία λατρείας προς το Θεό είναι η θυσία του Μεσσία για χάρη των ανθρώπων. Είναι τέλεια για δύο λόγους: πρώτον, γιατί είναι η θυσία της δικής του ζωής και όχι της ζωής άλλου ζωντανού πλάσματος και, δεύτερον, γιατί ο ίδιος είναι αναμάρτητος και προσφέρει τον εαυτό του ως θυσία όχι για να λυτρωθεί ο ίδιος, αλλά μόνο για χάρη των αμαρτιών των άλλων ανθρώπων (Παύλος, προς Εβραίους, 7, 26-28· βλ. και τα κεφ. 8 και 9).

Η τελετή της θείας μετάληψης (όπως γίνεται στην αρχαία και την ορθόδοξη χριστιανική λειτουργία) συνιστά προέκταση της λυτρωτικής θυσίας του Ιησού Χριστού (θα μιλήσουμε παρακάτω γι’ αυτήν) και συμμετοχή όλων των ανθρώπων που την έχουν αποδεχτεί στην ενότητα μεταξύ τους και με τον Ιησού, η οποία είναι και ενότητα με τον Τριαδικό Θεό, μέλος του οποίου είναι ο Θεάνθρωπος Χριστός. Η τελετή αυτή, που αποτελεί αναίμακτη θυσία, δεν είναι άσχετη με την Παλαιά Διαθήκη, αλλά προεικονίζεται στους άρτους και τον οίνο, που πρόσφερε ο Μελχισεδέκ, «βασιλεύς Σαλήμ και ιερεύς του Θεού του υψίστου» (Γέν. 14, 18), ο οποίος αποτελεί προτύπωση του Μεσσία (ο Μεσσίας θα είναι «ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ», Ψαλμ. 109 [110], 4, άρα θα προσφέρει στο Θεό αυτό που πρόσφερε ο Μελχισεδέκ και όχι αυτό που πρόσφερε ο Ααρών), καθώς και στη λαβίδα με τον άνθρακα, που ένα σεραφείμ άγγιξε στα χείλη του προφήτη Ησαΐα καθαρίζοντάς τον από τις αμαρτίες του. Δες και Παροιμίες, 9, 5-6: «έλθετε φάγετε των εμών άρτων και πίετε οίνον, ον εκέρασα υμίν· απολείπετε αφροσύνην, ίνα εις τον αιώνα βασιλεύσητε, και ζητήσατε φρόνησιν, και κατορθώσατε εν γνώσει σύνεσιν». Το χωρίο είναι μεσσιανικό και προαναγγέλλει τη συμμετοχή των αγίων στη βασιλεία του Κυρίου, δηλ. του Μεσσία (βλ. και Δανιήλ 7, στίχοι 18, 22, 27).

Με την καθημερινή τέλεση της θείας μετάληψης στους ορθόδοξους ναούς όλης της Γης – και επί ισραηλιτικού εδάφους – εκπληρώνονται, κατ’ αρχάς, και οι προφητείες για αιώνια προσφορά θυσιών στον αληθινό Θεό την εποχή του Μεσσία (π.χ. Μαλαχ. 1, 11, Ψαλμ. 21 [22], 26, κ.λ.π.).

Η λύτρωση του Ισραήλ θα έρθει αργότερα, όταν αποδεχτεί τον Ιησού Χριστό ως Μεσσία, όπως προφητεύεται στον απόστολο Παύλο και στην Αποκάλυψη. Για την τύχη του Ισραήλ (και την κατηγορία περί διωγμών των Ιουδαίων από τους χριστιανούς) και την τελική λύτρωσή του θα μιλήσουμε παρακάτω.

5. Οι προφήτες της Βίβλου προφήτευσαν (Ησαΐας 45 και Σοφονίας 3) ότι, όταν θα έλθει ο Μεσσίας, όλα τα έθνη του κόσμου θα ενωθούν για να αναγνωρίσουν και να λατρεύσουν τον ένα αληθινό Θεό. «Η γνώση του Θεού θα γεμίσει τη γη. Ο κόσμος θα γεμίσει με τη γνώση του Θεού, όπως τα νερά σκεπάζουν τη θάλασσα» (Ησαΐας 11, 9). Κανένα τέτοιο γεγονός δεν έλαβε χώρα μετά το θάνατο του Ιησού. Αντίθετα, το Ισλάμ αναπτύχθηκε και έγινε η θρησκεία των Αράβων και πολλών άλλων εθνών, ο Χριστιανισμός χωρίστηκε σε πολλές αντικρουόμενες αιρέσεις που ήταν συνεχώς σε πόλεμο μεταξύ τους, και ένα μεγάλο μέρος του κόσμου συνέχισε να λατρεύει τα είδωλα. Ακόμα και σήμερα ο κόσμος είναι μακριά από τη λατρεία του ενός Θεού.

Και όμως, η άνοδος του χριστιανισμού έφερε τη γνώση του Θεού στη γη. Όντως ο κόσμος γέμισε με τη γνώση του Θεού όπως τα νερά σκεπάζουν τη θάλασσα. Εκατομμύρια μικροί και μεγάλοι άγιοι από πάρα πολλά έθνη έζησαν και ζουν στη γη.

Το ότι μεγάλα κομμάτια του χριστιανικού πληθυσμού αποστάτησαν και έπεσαν σε αιρέσεις και ότι αναπτύχθηκε το Ισλάμ, δεν αναιρεί το γεγονός της εξάπλωσης του χριστιανισμού σε μεγάλο μέρος της γης. Η πορεία αυτή του χριστιανισμού (με διασπάσεις και αιρέσεις) ήταν αναμενόμενη, γιατί στην αυθεντικότητά του είναι απολύτως ελεύθερος και είναι φυσικό πολλοί άνθρωποι να τον διαστρεβλώσουν και πολλοί ψεύτικοι ηγέτες να αναδειχθούν στις τάξεις του, αλλά και προαναγγέλθηκε από τον ίδιο τον Ιησού και τους μαθητές του, που μίλησαν πολλές φορές για ψευδοπροφήτες, λύκους με ένδυμα προβάτου, διώξεις των αληθινών πιστών, που θα μείνουν λίγοι, αποστασία του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας.

Αν ο Ιησούς και οι μαθητές του ήταν απατεώνες που αναζητούσαν οπαδούς, θα ικανοποιούσαν τους ακροατές τους προαναγγέλλοντας θριάμβους, όχι δυσκολίες και βάσανα. Όμως αυτό έκαναν και επιβεβαιώθηκαν στο ακέραιο.

Αλλά η τελική εκπλήρωση της προφητείας αναμένεται στο μέλλον, στη δεύτερη έλευση του Χριστού. Γι’ αυτή τη δεύτερη έλευση – αν και το ζήτημα τίθεται παρακάτω – θα πούμε δυο λόγια τώρα.

Ο θάνατος και η ανάσταση του Μεσσία

Οι αρχαίες προφητείες βεβαιώνουν ότι ο Μεσσίας θα πεθάνει και θα σώσει τους ανθρώπους με το θάνατό του. Η πιο χαρακτηριστική αναφορά είναι στο βιβλίο του προφήτη Ησαΐα, κεφ. 50, 6-11, και από το στ. 13 του κεφ. 52 έως και όλο το κεφ. 53.

Εδώ, ο περίφημος «πάσχων δούλος του Θεού» σαφώς είναι ένας συγκεκριμένος άνθρωπος, όχι ολόκληρος ο λαός του Ισραήλ, όπως προτείνουν κάποιοι ερμηνευτές, και δε μπορεί παρά να είναι ο Μεσσίας, ο οποίος θα λυτρώσει τους ανθρώπους με τις πληγές του και το θάνατό του. Αυτός «ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη και ως αμνός εναντίον του κείροντος αυτόν άφωνος, ούτως ουκ ανοίγει το στόμα αυτού». Γι’ αυτό ο τελευταίος προφήτης της Παλ. Διαθήκης, ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, χαρακτήρισε τον Ιησού «αμνό του Θεού, αίροντα την αμαρτίαν του κόσμου» (Ιω. 1, 29). Από τη στιγμή που ο Ιησούς εμφανίστηκε στον Ιορδάνη, ο Πρόδρομος γνώριζε ότι πρόκειται να θανατωθεί (όπως το γνώριζε από θεία φώτιση και ο δίκαιος γέροντας Συμεών, που προανήγγειλε στην Παρθένο Μαρία «και σου δε αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία», Λουκ. 2, 35, όταν ο Ιησούς ήταν μόλις 40 ημερών). Τα ευαγγέλια μαρτυρούν ότι και ο Ιησούς το γνώριζε και το προανήγγειλε στους μαθητές και στους ακροατές του. Οι Ιουδαίοι δεν το περίμεναν, αλλά συνέβη και εκπλήρωσε τις προφητείες. Ο Ιησούς «υψώθη» (στο σταυρό), όπως προφήτευσε ο Ησαΐας, 52, 13.

Άλλες αναφορές: ο όφις θα τραυματίσει τη φτέρνα εκείνου που θα του συντρίψει το κεφάλι (Γέν. 3, 15).

Ολόκληρος ο Ψαλμός 21 (22) είναι αναφορά στο πάθος και το θάνατο του Μεσσία, ενώ και ο Ψαλμός 23 (24) αναφέρεται στην εις Άδου κάθοδο και το θρίαμβο του Μεσσία (Κυρίου) και είναι «ψαλμός της μιάς Σαββάτων», δηλ. της ημέρας της ανάστασης του Ιησού Χριστού. Υπάρχουν κι άλλες προφητικές αναφορές για το θέμα στους Ψαλμούς.

Βλ. και την αναφορά του Θεού στον Ιώβ, 38, 17 «ανοίγονταί δε σοι φόβω πύλαι θανάτου, πυλωροί δε άδου ιδόντες σε έπτηξαν;». Ενώπιον του Θεού πότε ανοίχτηκαν με φόβο οι πύλες του θανάτου και συνεστάλησαν οι φύλακες του άδη βλέποντάς τον; Όταν πέθανε στο σταυρό και κατόπιν αναστήθηκε, έχοντας γίνει άνθρωπος.

Αυτό συγγενεύει με τον Ψαλμό 15 (16), 10 «ότι ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις άδην, ουδέ δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν», που κατά τους χριστιανούς προφητεύει την ανάσταση του Μεσσία (ο οποίος είναι και Θεός και άνθρωπος). Εδώ βέβαια πιθανόν οι Ιουδαίοι αδελφοί μας να πουν ότι ο Ψαλμός δεν αναφέρεται στο Μεσσία· ερωτώ όμως απλά αν με φιλολογικά και μόνο κριτήρια (και όχι με τη θεοπνευστία αγίων ερμηνευτών) μπορούμε να καθορίσουμε ποια σημεία της Παλαιάς Διαθήκης αναφέρονται στο Μεσσία και ποια όχι. Πώς δηλ. «αποδεικνύεται» ότι η περίφημη προφητεία του Β΄ Βασιλειών, 7, 12-16, και Β΄ Παραλειπομένων, 17, 11-14, υπονοεί το Μεσσία και όχι μόνο το Σολομώντα; Γενικά, πώς «αποδεικνύεται» οποιαδήποτε θεολογική ή προφητική ερμηνεία της Αγίας Γραφής, χωρίς να επικαλεστούμε τη θεοπνευστία αγίων ερμηνευτών;

Για την αγιότητα των διδασκάλων της Ορθόδοξης Εκκλησίας κάναμε ήδη λόγο στα προηγούμενα.

Σχετική προφητεία για το πάθος και το θάνατο του Μεσσία υπάρχει και στη Σοφία Σολομώντος 2, 12-20.

Υπάρχουν και προτυπώσεις, με σοβαρότερη, κατά τη γνώμη μου, τη θυσία του πασχάλιου αμνού στην Έξοδο. Με το αίμα του αμνού τα πρωτότοκα παιδιά των Ισραηλιτών σώθηκαν από τον εξολοθρευτή, ο δε αμνός έπρεπε να ψηθεί και να καταναλωθεί χωρίς να σπάσουν τα οστά του (Έξοδος 12, 10). Για ποιο λόγο έπρεπε να μη σπάσουν τα οστά του; Γιατί αποτελεί προτύπωση του τρόπου θανάτου του αληθινού Αμνού του Θεού, του αίροντος την αμαρτίαν του κόσμου, του Μεσσία, ο οποίος θανατώθηκε χωρίς να σπάσουν τα οστά του (Ιω. 19, 36 – στο στ. 37 γίνεται αναφορά στην προφητεία «και θέλουσι επιβλέψει προς εμέ, τον οποίον εξεκέντησαν· και θέλουσι πενθήσει δι’ αυτόν», όπως αναφέρεται στον προφήτη Ζαχαρία στο εβραϊκό κείμενο που είχε ενώπιών του ο απόστολος Ιωάννης και το οποίο στο σημείο αυτό συμφωνεί με το Μασσοριτικό. Ο κεντηθείς είναι ο ίδιος ο Θεός. Η αναφορά αυτή ασφαλώς πρέπει να προβληματίσει τους Ιουδαίους αδελφούς μας. Περισσότερα ΕΔΩ).

Γενικά οι αιματηρές θυσίες της ιουδαϊκής λατρείας θεωρούμε πως αποτελούν προτύπωση της θυσίας του Μεσσία, η οποία – επαναλαμβάνω – προφητεύεται ισχυρά στην Παλαιά Διαθήκη. Αλλιώς, ας μου επιτραπεί να πω πως η ιδέα ότι ο θάνατος των ζώων μπορεί να εξαλείψει τις αμαρτίες των ανθρώπων, αν δεν ερμηνευτεί συμβολικά, είναι παράλογη και ανάξια της θρησκείας του αληθινού Θεού. Το ίδιο και ο ραντισμός με το αίμα τους.

Ο Ιησούς ανέφερε ως προτυπώσεις του θανάτου του και την ύψωση του όφι από το Μωυσή στην έρημο (Ιω. 3, 14), καθώς και την τριήμερη φιλοξενία του Ιωνά στην κοιλιά του κήτους (Ματθ. 12, 38-40. 16, 1-4, Λουκ. 11, 29-30). Υπάρχουν κι άλλες προτυπώσεις.

Αν όμως ο Μεσσίας πρόκειται να θανατωθεί, πώς θα βασιλεύσει αιώνια στον Ισραήλ; Πώς θα φέρει την ειρήνη και τη βασιλεία του Θεού στον κόσμο;

Από αυτό συνάγεται ότι ο Μεσσίας, μετά το θάνατό του, θ’ αναστηθεί και θα επιστρέψει, για να αναλάβει την εξουσία και να τελειοποιήσει το έργο του σε μια δεύτερη έλευση.

Ιδιαίτερες αναφορές ή υπαινιγμοί στην ανάσταση του Μεσσία εντοπίζονται σε βιβλικούς στίχους όπως Γένεσις, 49, 9, «σκύμνος λέοντος Ιούδα· εκ βλαστού, υιε μου, ανέβης· αναπεσών εκοιμήθης ως λέων και ως σκύμνος· τις εγερεί αυτόν;», Ιώβ, 38, 17, «ανοίγονταί δε σοι φόβω πύλαι θανάτου, πυλωροί δε άδου ιδόντες σε έπτηξαν;», Ψαλμ. 15 (16), 10, «ότι ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις άδην, ουδέ δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν», Ψαλμ. 81 (82), 8, «ανάστα, ο Θεός, κρίνων την γην, ότι συ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις έθνεσι» («ανάστα» = σήκω· η «έγερση» του Θεού δεν μπορεί παρά να σημαίνει ότι προηγουμένως βρισκόταν σε «πτώση», ενώ η «κληρονομία» – «κατακληρονομήσεις» – δε μπορεί παρά να αναφέρεται στο Μεσσία, που εδώ φαίνεται και η θεία φύση του), Ψαλμ. 67 (68), 2, «αναστήτω ο Θεός, και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού, και φυγέτωσαν από προσώπου αυτού οι μισούντες αυτόν» (και εδώ, σε όλη την έκταση του Ψαλμού, Θεός και Μεσσίας / θριαμβευτής και απόλυτος βασιλιάς είναι ένα) κ.ά. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Ιησούς, μετά την ανάστασή του από τους νεκρούς, μπορούσε να πει στους δύο μαθητές του, που συνάντησε στο δρόμο προς Εμμαούς, «ουχί ταύτα έδει παθείν τον Χριστόν και εισελθείν εις την δόξαν αυτού;»· «και αρξάμενος από Μωϋσέως και από πάντων των προφητών διηρμήνευεν αυτοίς εν πάσαις ταις γραφαίς τα περί εαυτού» (Λουκ. 24, 26-27).

6. Όταν ο αληθινός Μεσσίας έρθει, η επιρροή του θα επεκταθεί σε όλους τους λαούς που θα λατρέψουν τον Θεό στο Ναό της Ιερουσαλήμ. Ο Προφήτης λέει, «ο οίκος μου θα γίνει οίκος προσευχής για όλους τους λαούς». Αυτό προφανώς δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί, και, ως εκ τούτου, ο Μεσσίας δεν έχει έρθει ακόμα.

Η προφητεία εκπληρώνεται ήδη. Στο Ναό της Ιερουσαλήμ (το Ναό της Αναστάσεως του Κυρίου) έρχονται άνθρωποι από πάρα πολλούς λαούς και λατρεύουν τον αληθινό Θεό.

7. Κατά τη διάρκεια του Μεσσία ένα νέο πνεύμα θα κυβερνήσει τον κόσμο, και θα πάψει ο άνθρωπος να διαπράττει αμαρτίες και εγκλήματα. Αυτό θα ισχύει ιδιαίτερα για τους Εβραίους. Η Τορά (στο Δευτερονόμιο 30, 6) αναφέρει ότι «ο Θεός θα κάνει περιτομή στη καρδιά σας και στην καρδιά των παιδιών σας για να αγαπήσουν τον Θεό». Οι προφήτες δίδαξαν: «Και ο λαός σας είναι όλοι δίκαιοι, αυτοί θα κληρονομήσουν τη γη για πάντα» (Ησαΐας 60,  21). «Κατά την ημέρα εκείνη θα ζητήσω τις αμαρτίες του Ισραήλ και δεν θα υπάρχει τίποτα» (Ιερεμίας 50, 20). Αμέσως μετά την εποχή του Ιησού, η άγνοια του Θεού, ακόμη και η άγνοια της επιστήμης και της φιλοσοφίας γέμισε τη γη, καθώς οι «Σκοτεινοί Αιώνες» (Μεσαίωνας) κάλυψαν τον κόσμο.

Το ότι ο Θεός θα κάνει περιτομή «στην καρδιά των ανθρώπων», σημαίνει ότι δεν αναφέρεται σε πιστούς της ιουδαϊκής θρησκείας. Πρόκειται για τη νέα διαθήκη που προφητεύει ο προφήτης Ιερεμίας, 38 (Μασσ. 31), 31-34 και ο Ησαΐας, 55, 3, «και διαθήσομαι υμίν διαθήκην αιώνιον, τα όσια Δαυίδ τα πιστά».

Το νέο πνεύμα ήρθε – είναι το πνεύμα των αγίων – αν και η τελική εκπλήρωση της προφητείας θα γίνει τους έσχατους χρόνους με την επιστροφή του Χριστού.

Αμέσως μετά την εποχή του Ιησού δεν κάλυψε τον κόσμο η άγνοια του Θεού, της επιστήμης και της φιλοσοφίας, γιατί στη χριστιανική ρωμαϊκή αυτοκρατορία όλα αυτά άκμασαν. Ο Μεσαίωνας ήρθε χίλια χρόνια μετά, στην αιρετική δύση. Όμως όλα αυτά, παρότι σε πρώτη φάση εκπληρώθηκαν και εκπληρώνονται ήδη, σε τέλειο βαθμό θα εκπληρωθούν στα έσχατα, όταν θα πλησιάζει η «ημέρα του Κυρίου».

8. Ο αληθινός Μεσσίας θα βασιλεύει ως βασιλιάς των Ιουδαίων. Η σταδιοδρομία του Ιησού, όπως περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη, κράτησε όλα κι όλα τρία έτη, στο τέλος των οποίων σταυρώθηκε από τους Ρωμαίους ως κοινός εγκληματίας. Ποτέ δεν λειτούργησε ως τίποτα περισσότερο από ένας περιπλανώμενος ιεροκήρυκας και «θεραπευτής». Βεβαίως, δεν κατείχε καμία επίσημη θέση ούτε είχε κάποιους είδους (ανθρώπινης) εξουσίας.

Ο Ιησούς ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ένας «περιπλανώμενος ιεροκήρυκας και “θεραπευτής”»: διέταζε τα δαιμόνια να φύγουν από τους ανθρώπους κι αυτά υπάκουαν, συγχωρούσε τις αμαρτίες των ανθρώπων, ανέστησε νεκρούς, αναστήθηκε ο ίδιος. Και μετά την ανάληψή του στους ουρανούς, οι μαθητές του συνέχισαν αυτά τα θαυμαστά έργα στο όνομα του Ιησού Χριστού, όπως πληροφορούμαστε από τις Πράξεις των Αποστόλων και από τις επιστολές του αποστόλου Παύλου (π.χ. Α΄ Κορινθίους 12, 7-11 και 28-31).

Αν οι Ιουδαίοι αδελφοί μας αμφισβητούν τις διηγήσεις της Καινής Διαθήκης για τα θαύματα των αποστόλων, ας μας παράσχουν κάποια τεκμήρια για τις διηγήσεις της Παλ. Διαθήκης σχετικά με τα θαύματα του Μωυσή και των προφητών. Τα θαυματουργικά χαρίσματα των αγίων του Θεού ορθόδοξων χριστιανών δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν, μέχρι σήμερα.

Τα έργα αυτά είναι αποτέλεσμα της βασιλικής εξουσίας του Ιησού Χριστού πάνω σε όλη τη δημιουργία του Θεού, βασιλικής εξουσίας που ο ίδιος κάνει μέτοχό της κάθε αληθινό μαθητή του, κάθε αληθινό χριστιανό, δηλ. άγιο (πρβ. Δανιήλ 7, 18: «και παραλήψονται την βασιλείαν άγιοι Υψίστου και καθέξουσιν αυτήν έως αιώνος των αιώνων»). Έτσι, ο Ιησούς, ο αληθινός Μεσσίας, είναι πράγματι ο βασιλιάς των Ιουδαίων, αλλά όχι μόνο των Ιουδαίων, αλλά όλων των ανθρώπων και όλης της κτίσης. Μόνο που είναι ένας πνευματικός βασιλιάς, που η βασιλεία του «δεν είναι εκ του κόσμου τούτου» (Ιω. 18, 36).

Οι Ιουδαίοι δεν μπόρεσαν και δεν μπορούν να το αντιληφθούν αυτό, δέσμιοι – επιτρέψτε μου – των εθνικιστικών τους πόθων, και οι αρχιερείς τους έφτασαν στο σημείο να πουν «ουκ έχομεν βασιλέα, ει μη καίσαρα» (Ιω. 19, 15), προκειμένου να μεθοδεύσουν τη θανάτωση του Ιησού.

9. Κατά τη διάρκεια του Μεσσία, η προφητεία θα επιστρέψει στον εβραϊκό λαό και η παρουσία του Θεού θα κατοικήσει ανάμεσά μας (Ιεζεκιήλ 37, 27) «Και μετά από αυτό θα εκχύσω το πνεύμα μου σε όλη την ανθρωπότητα και οι γιοι σας και οι κόρες σας θα προφητεύουν». Αυτές οι προβλέψεις δεν έχουν ακόμη εκπληρωθεί.

Αυτό έγινε την ημέρα της Πεντηκοστής (Πράξεις των Αποστόλων, κεφ. 2), αλλά εκπληρώνεται και στα πρόσωπα των αγίων μας, που φέρουν τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Υπενθυμίζω μάλιστα ότι μιλάει για έκχυση του πνεύματος του Θεού «σε όλη την ανθρωπότητα» (Ιωήλ, κεφ. 3), όχι μόνο στους Εβραίους.

10. Ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα του Μεσσία είναι να φέρει την ειρήνη σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην εποχή του Μεσσία, δεν θα υπάρχουν άλλοι πόλεμοι, και η κατασκευή των όπλων θα σταματήσει. Ο προφήτης Ησαΐας (2, 4) λέει «Και θα σφυρηλατήσουν τα ξίφη τους σε άροτρα και τα δόρατά τους σε δρεπάνια. Έθνος δεν θα σηκώσει σπαθί εναντίον έθνους, ούτε θα μάθουν πια τον πόλεμο». Ωστόσο, χριστιανικά έθνη συνεχώς διεξάγουν πολέμους, και οι πόλεμοι δεν έχουν σταματήσει από την εποχή του Ιησού μέχρι και σήμερα.

Η ειρήνη του Χριστού, κατ’ αρχάς, έρχεται στις καρδιές των ανθρώπων. Ο διάβολος έχει ακόμα δύναμη, γι’ αυτό το Κακό στον κόσμο είναι ακόμη βίαιο και επιθετικό, αλλά δε μπορεί να κάμψει τους αγίους, οι οποίοι, ακολουθώντας το δρόμο του Μεσσία, γίνονται μάρτυρες. Η τελική εκπλήρωση της προφητείας ωστόσο θα γίνει στη δεύτερη έλευση του Χριστού.

11. Πουθενά στην εβραϊκή Αγία Γραφή δεν λέει ότι ο Μεσσίας θα έρθει κάποτε, θα σκοτωθεί και θα επιστρέψει και πάλι σε μία «δεύτερη έλευση». Η ιδέα του δεύτερου ερχομού είναι ένας καθαρός εξορθολογισμός της αποτυχίας του Ιησού να λειτουργήσει καθ' οιονδήποτε τρόπο ως Μεσσίας ή να εκπληρώσει οποιαδήποτε από τις προφητείες της Τορά και των Προφητών. Η ιδέα είναι μια καθαρά χριστιανική εφεύρεση, χωρίς θεμέλια στην Αγία Γραφή.

Μιλήσαμε ήδη για τη βιβλική βάση της δεύτερης έλευσης του Μεσσία, ενώ έχουμε αναφέρει και αρκετές από τις πολλές προφητείες της Αγίας Γραφής που εκπληρώθηκαν στο πρόσωπο του Ιησού.

12. Πουθενά δεν λέει η Τορά ότι ο θάνατος κάποιου άλλου μπορεί να φέρει τη συγχώρεση των αμαρτιών ενός ατόμου. Αντίθετα, κάθε άνθρωπος θα πρέπει να τιμωρηθεί για τις αμαρτίες του, και κάθε άνθρωπος πρέπει να μετανοήσει για τις αμαρτίες του και μόνο. «Η ψυχή που αμαρτάνει πρέπει να πεθάνει». «Οι γιοι δεν θα τιμωρηθούν για τις αμαρτίες των πατέρων τους». Η ιδέα ότι ο θάνατος κάποιου άλλου πριν από 1.900 χρόνια μπορεί να φέρει με κάποιο τρόπο την συγχώρεση από τον Θεό για τις αμαρτίες μου, είναι παράλογη και αβάσιμη. Κάθε άτομο πρέπει να επιστρέψει στο Θεό, κάθε αμαρτωλός πρέπει να αλλάξει τους τρόπους του και να ζητήσει συγχώρεση από τον Θεό.

Πράγματι, κάθε άτομο πρέπει να επιστρέψει προσωπικά στο Θεό, κάθε αμαρτωλός πρέπει να αλλάξει τους τρόπους του και να ζητήσει συγχώρεση από το Θεό. Η θυσία του Ιησού Χριστού δεν σώζει με αυτόματο και μαγικό τρόπο όλους τους ανθρώπους. Αυτό που έκανε είναι να θεραπεύσει την ανθρώπινη φύση, την πληγωμένη από την αμαρτία του Αδάμ, που τα κατάλοιπά της παραμένουν σε όλη την ανθρωπότητα, ώστε να έχει τη δυνατότητα κάθε άνθρωπος να επιστρέψει στο Θεό και να σωθεί. Έτσι νικιέται ο θάνατος, που σε πολλά σημεία της Παλαιάς Διαθήκης φαίνεται τελεσίδικος, και έτσι θα επέλθει η ανάσταση των νεκρών, που προφητεύεται στο Δανιήλ. Η Ορθόδοξη Εκκλησία – η συνέχεια της αρχαίας Εκκλησίας του Χριστού – δεν δέχεται την ιδέα ότι ο Ιησούς θανατώθηκε για να τιμωρηθεί αντί για τους ανθρώπους, ώστε να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη του Θεού. Η ιδέα αυτή προέρχεται από το ρωμαιοκαθολικισμό και, στην πραγματικότητα, αποτελεί αίρεση (βλέπε εδώ). Ο Χριστός θανατώθηκε ως άνθρωπος υπακούοντας στο θέλημα του Θεού Πατέρα, ώστε να αντιστρέψει την παρακοή του Αδάμ. Έτσι, επειδή ο ίδιος είναι δεύτερος Αδάμ, η ανθρώπινη φύση θεραπεύτηκε. Κάθε ένας συγκεκριμένος άνθρωπος όμως, για να σωθεί, πρέπει ν’ αγωνιστεί ηθικά και πνευματικά.

Χωρίς την ενανθρώπιση και τη θυσία του Χριστού, ωστόσο, κανένας ηθικός και πνευματικός αγώνας δεν θα αρκούσε για τη σωτηρία των ανθρώπων, αλλιώς δε θα υπήρχε λόγος να έρθει ένας σωτήρας, δε θα υπήρχε λόγος να έρθει ο Μεσσίας.

Θα πρέπει όμως εδώ να παρατηρήσουμε ότι κατά την Παλαιά Διαθήκη όντως με το θάνατο ενός ανθρώπου λυτρώνεται ο λαός του Θεού: το αναφέρει ο προφήτης Ησαΐας στο περίφημο κεφ. 53 του βιβλίου του, στο οποίο ήδη έχουμε αναφερθεί. Επίσης, οι αρχαίοι Ιουδαίοι δέχονταν ότι η θυσία των ζώων αφαιρεί τις αμαρτίες των ανθρώπων («και χωρίς αιματεκχυσίας ου γίνεται άφεσις», όπως εξηγεί και ο απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους, 9, 22). Οι χριστιανοί, όπως ήδη είπαμε, ερμηνεύουμε τις θυσίες αυτές ως προτύπωση της αληθινής εξιλαστήριας θυσίας, της θυσίας του Μεσσία Ιησού.

Ας μου επιτραπεί να πω ότι είναι σχετική και η προφητεία του προφήτη Ιερεμία, 50, 20, «κατά την ημέρα εκείνη θα ζητήσω τις αμαρτίες του Ισραήλ και δεν θα υπάρχει τίποτα», που έχει αναφερθεί ήδη στο παρόν άρθρο. Οι αμαρτίες του Ισραήλ θα σβήσουν επειδή θα εξιλεωθούν από το Μεσσία και όχι ασφαλώς γιατί όλοι οι Εβραίοι αυτόματα θα έχουν μετανοήσει ο καθένας προσωπικά για τις δικές του αμαρτίες (ο στίχος στο Ιερ. 27, 20, Ο΄: «εν ταις ημέραις εκείναις και εν τω καιρω εκείνω ζητήσουσι την αδικίαν Ισραήλ, και ουχ υπάρξει, και τας αμαρτίας Ιούδα, και ου μη ευρεθώσιν, ότι ίλεως έσομαι τοις υπολελειμμένοις επί της γης, λέγει Κύριος»).

Εκτός όλων αυτών, πρέπει να πούμε ότι, αν ένας άνθρωπος θυσιάσει τη ζωή του, ζητώντας από το Θεό να συγχωρηθεί κάποιος άλλος, άραγε ο Θεός δε θα εισακούσει την προσευχή του; Πολύ περισσότερο αυτό ισχύει για τον κατεξοχήν εκλεκτό του Θεού, το Μεσσία.

13. Αν ο Ιησούς ήταν πραγματικά ο Μεσσίας, γιατί η Καινή Διαθήκη παραδέχεται ότι όλοι οι ραβίνοι της εποχής του, χωρίς καμία εξαίρεση, απέρριψαν τους ισχυρισμούς του; Γιατί δεν υπήρχε ούτε ένας εξέχων ηγέτης ο οποίος τον δέχθηκε;

14. Αν ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας, γιατί η συντριπτική πλειοψηφία του λαού του, οι Εβραίοι που ζούσαν σε εκείνη την εποχή, τον απέρριψαν; Γιατί οι οπαδοί του ήταν μια χούφτα άνθρωποι, και σχεδόν όλοι τους είχαν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο; Γιατί η δική του οικογένεια στράφηκε εναντίον του;

Οι οπαδοί του Ιησού δεν ήταν μια χούφτα άνθρωποι, αλλά πάρα πολλοί, εκείνοι δε που πίστεψαν σ’ αυτόν μετά τη σταύρωση και την ανάστασή του ήταν χιλιάδες, προερχόμενοι και από τους Εβραίους και από τους εθνικούς, και είχαν ανάμεσά τους πάρα πολλούς ανθρώπους υψηλού μορφωτικού επιπέδου, αλλά και ανώτερων κοινωνικών και οικονομικών τάξεων. Επίσης, η οικογένεια του Ιησού ήταν με το μέρος του – οι «αδελφοί του», δηλ. τα παιδιά του αγίου Ιωσήφ από τον πρώτο του γάμο, παρά τον φυσικό αρχικό δισταγμό τους, στη συνέχεια έγιναν μαθητές του Ιησού και πνευματικοί ηγέτες των χριστιανών της Ιερουσαλήμ, οι δε Ιάκωβος και Συμεών θανατώθηκαν γι’ αυτό από τον εβραϊκό όχλο.

Σε γενικές γραμμές, οι ραβίνοι της εποχής του Ιησού τον απέρριψαν και η συντριπτική πλειοψηφία του λαού εν τέλει έκανε το ίδιο (αν και αρχικά ο λαός πίστευε σ’ αυτόν, βλ. Ματθ. 16, 13-14 κ.ά.), επειδή περίμεναν έναν Μεσσία ως επίγειο βασιλιά και πολεμιστή. Δεν κατάλαβαν τη διδασκαλία και την αποστολή του, ενώ ο λαός επηρεάστηκε σημαντικά από τους αρχιερείς και τους φαρισαίους, οι οποίοι πολλές φορές αποστομώθηκαν από τον Ιησού, ιδίως οι δεύτεροι.

Οι ηγέτες του Ισραήλ δεν πίστεψαν στον Ιησού, αλλά αντίθετα τον δολοφόνησαν, συμμαχώντας με τους Ρωμαίους, επειδή στην πλειοψηφία τους ήταν δειλοί ή διεφθαρμένοι. Δεν ήταν η πρώτη φορά. Η Παλαιά Διαθήκη είναι γεμάτη διαμαρτυρίες και απειλές του Θεού κατά του εβραϊκού λαού για αποστασία, διαφθορά, λατρεία των ειδώλων και κάθε είδους αμαρτία. Αυτός ο λαός, με τους ηγέτες του, που απέρριψε και συχνά θανάτωσε τους προφήτες, ήταν φυσικό να κάνει το ίδιο για το Μεσσία. Αυτό εξάλλου προφητεύεται με εκπληκτική σαφήνεια στον Ησαΐα, κεφ. 53, όπου φαίνεται ότι οι αμαρτίες του λαού θα οδηγούσαν το Μεσσία στο μαρτύριο και το θάνατο, με ενοχή των πλούσιων και των ισχυρών, από τους οποίους ο Θεός προαναγγέλλει εκδίκηση.

Αυτή την εκδίκηση, κατά την Καινή Διαθήκη, οι ίδιοι οι Εβραίοι την επέσυραν στον εαυτό τους, φωνάζοντας «το αίμα αυτού εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών» (Ματθ. 27, 25), ενώ ο Ιησούς, καθώς τον σταύρωναν, προσευχήθηκε για τη σωτηρία τους (Λουκ. 23, 34). Όλα αυτά εκπληρώνουν την προφητεία του Ησαΐα.

Υπενθυμίζω και τη σοκαριστική προφητεία που δόθηκε στον προφήτη Ησαΐα, κεφ. 6, 9-13: «και είπε· πορεύθητι και ειπόν τω λαω τούτω· ακοή ακούσετε και ου μη συνήτε και βλέποντες βλέψετε και ου μη ίδητε· επαχύνθη γαρ η καρδία του λαού τούτου, και τοις ωσίν αυτών βαρέως ήκουσαν και τους οφθαλμούς αυτών εκάμμυσαν μήποτε ίδωσι τοις οφθαλμοίς και τοις ωσίν ακούσωσι και τη καρδία συνώσι, και επιστρέψωσι, και ιάσομαι αυτούς. και είπα· έως πότε Κύριε; και είπεν· έως αν ερημωθώσι πόλεις παρά το μη κατοικείσθαι και οίκοι παρά το μη είναι ανθρώπους, και η γη καταλειφθήσεται έρημος. και μετά ταύτα μακρυνεί ο Θεός τους ανθρώπους, και πληθυνθήσονται οι εγκαταλειφθέντες επί της γης· και έτι επ’ αυτής έστι το επιδέκατον, και πάλιν έσται εις προνομήν ως τερέβινθος και ως βάλανος, όταν εκπέση εκ της θήκης αυτής».

Η προφητεία αυτή, κατ’ εμάς, εκπληρώθηκε στον Ιησού, στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ και την εξορία του Ισραήλ από τους Ρωμαίους, λίγο αργότερα. Αλλά κι αν υποθέσουμε ότι εκπληρώθηκε την εποχή του προφήτη ή κατά τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία (αυτά δεν αποκλείουν προέκταση της προφητείας και στο Μεσσία – όπως η προφητεία στο Β΄ Βασιλειών, 7, 12-16, αφορά και στο Σολομώντα και στο Μεσσία), γίνεται φανερό ότι η απόρριψη του Ιησού από τον ισραηλιτικό λαό δεν αποτελεί ισχυρό τεκμήριο ότι δεν ήταν ο Μεσσίας.

Παρόλα αυτά, μεγάλος αριθμός Εβραίων πίστεψε στο Χριστό (βλ. Πράξεις των Αποστόλων, 21, 20: «θεωρείς, αδελφέ, πόσαι μυριάδες εισίν Ιουδαίων των πεπιστευκότων, και πάντες ζηλωταί του νόμου υπάρχουσι»), ενώ υπήρξαν και ηγέτες του Ισραήλ που πίστεψαν σ’ αυτόν, έστω και λίγοι. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρονται ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία και ο Νικόδημος, ενώ η χριστιανική παράδοση διασώζει ότι και ο νομοδιδάσκαλος Γαμαλιήλ έγινε χριστιανός και θανατώθηκε από τον εβραϊκό όχλο μαζί με τους γιους του (όπως οι άγιοι Στέφανος και Ιάκωβος ο Αδελφόθεος), οι δε τάφοι τους ανακαλύφθηκαν δίπλα στον τάφο του αγίου Στεφάνου τον 5ο αι. μ.Χ.

15. Αν ο Θεός έχει «απορρίψει» τους Εβραίους επειδή «δεν δέχτηκαν τον Ιησού» όπως οι χριστιανοί ισχυρίζονται, γιατί έχουμε καταφέρει να επιβιώσουμε 2.000 χρόνια χριστιανικών διωγμών; Πώς εξηγούν οι Χριστιανοί το θαύμα της εβραϊκής επιβίωσης; Γιατί ο Θεός έχει αποκαταστήσει την πόλη της Ιερουσαλήμ και το ομόσπονδο κράτος του Ισραήλ στον λαό Του που έχει «απορρίψει»;

Πώς εξηγούν το γεγονός ότι ο εβραϊκός λαός έχει αποκαταστήσει την εθνική ζωή του στην αρχαία πατρίδα του, και έχει στην κατοχή του την πόλη της Ιερουσαλήμ; Δεν πρέπει οι χριστιανοί να αναγνωρίζουν σήμερα ότι η επανεμφάνιση ενός εβραϊκού κράτους είναι πράγματι μια εξέλιξη και μια υλοποίηση των προφητειών της Βίβλου στις μέρες μας; Μήπως αυτό δεν αποδεικνύει ότι οι πολλές βιβλικές προφητείες που μιλούν για την επιστροφή των Εβραίων στη γη τους, αναφέρονται στους Εβραίους και όχι σε κάποιον άλλον; (Οι Χριστιανοί συχνά αναφέρονται στους εαυτούς τους ως οι «πραγματικοί Εβραίοι», ή το «Νέο Ισραήλ», δηλαδή ότι ο Θεός τους επέλεξε επειδή οι Εβραίοι απέρριψαν τον Ιησού).

Το επιχείρημα αυτό, αν και γοητευτικό, δεν έχει βάση. Θα μπορούσαν να το πουν για τον εαυτό τους και τη θρησκεία τους όλα τα αρχαία έθνη που επιβιώνουν ώς τις μέρες μας, όπως οι Ινδοί, οι Κινέζοι, οι Έλληνες φυσικά, ακόμη και οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Αφρικής ή της Αμερικής. Όλοι αυτοί πέρασαν πολλά και επιβίωσαν.

Επίσης οι μουσουλμάνοι θα μπορούσαν – και το έκαναν στο παρελθόν – να επικαλεστούν τις ιστορικές τους νίκες ως απόδειξη της υποτιθέμενης αλήθειας του Ισλάμ.

Αλλά και οι χριστιανοί επιβίωσαν, παρά τους τρομακτικούς διωγμούς που υπέστησαν σε κάθε περίοδο της ιστορίας, από τους Εβραίους, τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, τους βασιλείς των Αρμενίων και των Περσών, πολλούς αιρετικούς αυτοκράτορες του Βυζαντίου, τους μουσουλμάνους, τα αθεϊστικά καθεστώτα του 20ού αιώνα και πάει λέγοντας…

Πράγματι, την Εκκλησία του Χριστού προσπάθησαν να την εξαλείψουν πανίσχυρα βασίλεια και δεν το κατόρθωσαν. Και όχι μόνο επιβιώσαμε, αλλά και από εμάς ο Θεός ανέδειξε και αναδεικνύει εκατομμύρια αγίους μάρτυρες, πολλοί από τους οποίους εμφανίζονται και θαυματουργούν ακόμη και αιώνες μετά το μαρτυρικό θάνατό τους, ακόμη και σε αλλόθρησκους. Δεν έχει λοιπόν η Εκκλησία την αλήθεια του Θεού; (Αναφέρομαι στην Ορθόδοξη Εκκλησία και όχι στις κάθε είδους αιρετικές αποκλίσεις του χριστιανισμού που παρουσιάστηκαν κατά καιρούς και που επί χίλια χρόνια τώρα κρατούν σε πνευματική αιχμαλωσία το δυτικό κόσμο και κατά καιρούς έχουν στοιχίσει τη ζωή και την ελευθερία ακόμη και στους ορθόδοξους χριστιανούς).

Οι Εβραίοι φυσικά και διώχθηκαν και είναι αξιέπαινοι που επιβίωσαν, όμως δεν υπήρξαν εντελώς αθώοι στους διωγμούς που υπέστησαν. Κατ’ αρχάς, υπήρξαν οι πρώτοι διώκτες και δολοφόνοι χριστιανών, όπως ο ίδιος ο Ιησούς, ο άγιος Στέφανος, ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος κ.ά. Το Ταλμούδ περιέχει πλήθος επιθετικών έως και υβριστικών σχολίων για τους χριστιανούς, τον ίδιο τον Ιησού και τη Μητέρα του.

Στη συνέχεια, ο λαός μου (ο ελληνικός λαός), στην ιστορική του μνήμη, τους έχει καταγράψει ως συνεργάτες των Τούρκων καταπιεστών μας και δολοπλόκους για το θάνατο αγίων, όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ή διαπομπευτές αγίων, όπως ο πατριάρχης άγιος Γρηγόριος Ε΄. Ο άγιος Κοσμάς, που πρόσφερε πολλά στο λαό μας, μίλησε εναντίον των Εβραίων μόνο μετά την πρώτη απόπειρά τους να πείσουν τους Τούρκους να τον δολοφονήσουν. Και τότε ακόμη, τόνιζε ότι προτρέπει τους χριστιανούς να λυπούνται τους Εβραίους για τις πλάνες τους, όχι να τους μισούν ή να τους καταδιώκουν.

Η αγάπη της Ορθοδοξίας προς τους Ιουδαίους

Η Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως είπαμε και νωρίτερα, αγαπά τους Ιουδαίους· δεν αγαπά μόνο τα σφάλματα, στα οποία οι άγιοί μας γνωρίζουν ότι υπέπεσαν οι θρησκευτικοί ηγέτες και διδάσκαλοι των Ιουδαίων ανά τους αιώνες και τα οποία είναι επιζήμια πρωτίστως για τον ίδιο τον εβραϊκό λαό. Ο απόστολος Παύλος εύχεται να σωθεί το εβραϊκό έθνος, ακόμη κι αν είναι να χωριστεί ο ίδιος από το Χριστό (προς Ρωμαίους 9, 1-5). Όμως η ίδια η Παλαιά Διαθήκη περιέχει σκληρότερη κριτική για τους Εβραίους (για όλο τον ιουδαϊκό λαό) απ’ όση θα μπορούσε να εκφέρουν οι χριστιανοί διδάσκαλοι – και μάλιστα κριτική από τον ίδιο το Θεό μέσω των αγίων προφητών.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όταν ακούμε επικριτικά λόγια για τον εβραϊκό λαό, πράγμα που εντοπίζεται στην υμνογραφία της Μεγάλης Εβδομάδας (δηλ. της εβδομάδας όπου θυμόμαστε στη λατρεία μας τη θυσία του Ιησού Χριστού για την ανθρωπότητα), όπου «οι Εβραίοι» χαρακτηρίζονται θεοκτόνοι, πονηροί και ασεβείς, εννοούνται μόνο οι Ιουδαίοι που απαιτούσαν τη σταύρωσή του κάτω από το μπαλκόνι του Πόντιου Πιλάτου και όχι διαχρονικά ολόκληρο το εβραϊκό έθνος.

Η λατρεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αντίθετα, τιμά το Ισραήλ, τη θρησκεία του, τους προφήτες και το μωσαϊκό Νόμο, απλώς τα τοποθετεί στην ιστορική τους θέση: ως ένα στάδιο στην αποκάλυψη του Θεού προς την ανθρωπότητα, στάδιο που ξεπεράστηκε όταν έφτασε η πολυπόθητη εποχή του Μεσσία, του Ιησού Χριστού. Και η ίδια η Παλ. Διαθήκη, σε σημεία όπως το Ιερεμία 38 (31), 31-34, και Ησαΐα 55, 3, αποκαλύπτει ότι θα συνέβαινε αυτή η υπέρβαση από μια νέα διαθήκη και ένα νόμο ανώτερο.

Η τιμή αυτή προς τον Ισραήλ εκδηλώνεται με τα πολλά τεμάχια της Παλαιάς Διαθήκης, που διαβάζονται κατά τις ορθόδοξες χριστιανικές λατρευτικές τελετές, με το βιβλίο των Ψαλμών (Ψαλτήριο), που χρησιμοποιείται κατά κόρον ως ορθόδοξο βιβλίο προσευχής, με τους βιβλικούς Ψαλμούς που ψάλλονται στις ορθόδοξες εκκλησίες (χωρίς να αποφεύγονται εκείνοι που μιλούν για το θρίαμβο του Θεού στην Ερυθρά Θάλασσα, για την αποκάλυψη του θελήματός του στο Μωυσή και τους υιούς του Ισραήλ, για τη δόξα της Σιών κ.τ.λ.), καθώς και με την τιμή της μνήμης όλων των Ιουδαίων προφητών, πατριαρχών, αγίων και δικαίων κάθε χρόνο.

Μάλιστα, αυτός ο σεβασμός και η τιμή έχει κάνει τους πραγματικούς αντισημίτες να κατηγορούν με μίσος την Ορθόδοξη Εκκλησία ότι είναι φιλοεβραϊκή, να χαρακτηρίζουν υποτιμητικά τους χριστιανούς «ιουδαιοχριστιανούς», να απαιτούν φωνασκώντας (σαν έξω από κάποιο πραιτόριο) τον εξοβελισμό της Παλαιάς Διαθήκης από τη χριστιανική Αγία Γραφή, και ακόμη οι πιο ακραίοι να φαντάζονται ότι ο χριστιανισμός επινοήθηκε από το Μεγάλο Ιουδαϊκό Συνέδριο, ως μια συνομωσία με πρωτεργάτη τον απόστολο Παύλο (δήθεν «Ιουδαίο πράκτορα»), για να φέρει έμμεσα την παγκόσμια ιουδαϊκή κυριαρχία στα έθνη. Τελικά, δηλαδή, τι είμαστε, ρατσιστές μισαλλόδοξοι αντισημίτες ή ιουδαίοι κατάσκοποι;

Η αλήθεια είναι ότι η Εκκλησία δεν είναι ούτε ρατσιστική ούτε φιλοεβραϊκή· είναι απλώς φιλόθεη, φιλάνθρωπη και φιλαλήθης.

Ο Ιησούς Χριστός και οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού δίδαξαν την αγάπη χωρίς όρια προς όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από φυλή ή θρησκεία (ακόμη και προς τους εχθρούς μας – ιδέα άγνωστη στον ιουδαϊσμό), και πρώτοι οι ίδιοι την εφάρμοσαν.

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, παρότι μίλησε σκληρά για τους Εβραίους (μετά την πρώτη απόπειρα εναντίον του από μέλη της ιουδαϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων [2]) και αναπαρήγαγε κάποιες από τις προκαταλήψεις εναντίον τους (κάνοντας λάθος, ασφαλώς, γιατί κι ένας άγιος μπορεί να υποπέσει σε λάθη – παραδείγματα έχουμε στην Αγία Γραφή άφθονα, αρχίζοντας από το Δαβίδ), έλεγε επίσης: «Τώρα, διατί σας τα είπα, χριστιανοί μου; Όχι διά να φονεύετε τους Εβραίους και να τους κατατρέχετε, αλλά διά να τους κλαίετε, πως άφησαν τον Θεόν και επήγαν με τον διάβολον. Σας τα είπα να μετανοήσωμεν ημείς τώρα οπού έχομεν καιρόν, διά να μη τύχη και μας οργισθή ο Θεός και μας αφήση από το χέρι του και πάθωμεν και ημείς σαν τους Εβραίους και χειρότερα» (Επισκόπου Αυγουστίνου Ν. Καντιώτου, Κοσμάς ο Αιτωλός, έκδ. Ορθοδόξου Ιεραποστολικής Αδελφότητος «Ο Σταυρός», έκδοσις 21η, Αθήναι 1998, σελ. 200).

Έλεγε επίσης: «Εσύ... όπου ηδίκησες τους αδελφούς σου και ήκουσες όπου είπον να σε συγχωρήσουν, μη χαίρεσαι, αλλά μάλιστα να κλαις, διότι αυτή η συγχώρησίς σου έγινε φωτιά εις το κεφάλι σου, ανίσως και δεν επιστρέψης το άδικον οπίσω... Όλοι οι πνευματικοί, πατριάρχαι, αρχιερείς, όλος ο κόσμος να σε συγχωρήση, ασυγχώρητος είσαι. Αμή ποίος έχει την εξουσίαν να σε συγχωρήση; Εκείνος όπου τον αδίκησες. Και αν εξετάσωμεν καλά, πρέπει να δώσης εις το ένα τέσσαρα, καθώς λέγει το ιερόν Ευαγγέλιον, και τότε να λάβης συγχώρησιν. Έτυχε και δεν έχεις να πληρώσης; Πήγαινε και πώλησον τα πράγματά σου και όσα πάρεις δόσε τα εκείνου όπου αδίκησες. Μα δεν φθάνουν; Πήγαινε και συ πωλήσου σκλάβος και όσα πάρεις δόσε τα… Αδελφοί μου, όσοι αδικήσατε ή χριστιανούς ή Τούρκους ή Εβραίους ή Φράγκους να δώσετε το άδικον οπίσω, διατί είναι κατηραμένον και δεν βλέπετε καμμίαν προκοπήν. Εκείνα τα άδικα τα τρώγετε διά να ζήτε· και εκείνα σας θανατώνουν, και ο Θεός σας βάνει εις την κόλασιν» (Αυγουστίνου Ν. Καντιώτου, ό.π., σελ. 176-177).

Κατά κανόνα οι ορθόδοξοι χριστιανοί προστάτευσαν τους διωκόμενους Εβραίους το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι γνωστή η προσπάθεια του αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού να υπερασπιστεί τους Εβραίους από τις ναζιστικές αρχές Κατοχής, διακινδυνεύοντας τη ζωή του. Στη βιογραφία του διαβάζουμε:

«Η μέριμνά του για τη διάσωση των Ιουδαίων στο θρήσκευμα Ελλήνων πολιτών και των αθίγγανων, οι οποίοι από το 1943 άρχισαν μαζικά να οδηγούνται σε στρατόπεδα εξολόθρευσης, είναι από τις μεγαλύτερες στιγμές του και για τη δράση του αυτή τιμήθηκε αργότερα από την Ισραηλιτική κοινότητα. Κατ’ εντολή του εκδίδονταν πιστοποιητικά βαπτίσεως για τους Εβραίους ώστε να εμφανίζονται ως Χριστιανοί και να αποφεύγεται η σύλληψη και απέλασή τους. Επανειλημμένα διαμαρτυρήθηκε στους Γερμανούς ανώτερους διοικητές για τη συνεχιζόμενη πρακτική της δολοφονίας Εβραίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έγγραφη διαμαρτυρία, που απέστειλε την 23η Μαρτίου 1943, υπερασπιζόμενος την ιουδαϊκή κοινότητα, και απειλήθηκε από τον στρατηγό Στρόοπ με τυφεκισμό. Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός απάντησε στην απειλή του Στρόοπ: “Οι Ιεράρχες της Ελλάδος, στρατηγέ Στρόοπ, δεν τουφεκίζονται, απαγχονίζονται. Σας παρακαλώ να σεβασθήτε αυτήν την παράδοσιν”» (http://el.wikipedia.org [σημ.: προφανώς ο αρχιεπίσκοπος υπαινίχθηκε τον απαγχονισμό του εθνομάρτυρα αγίου Γρηγορίου Ε΄ από τους Τούρκους το 1821, το σώμα του οποίου, κατά μαρτυρίες, σύρθηκε στους δρόμους και ρίχτηκε στη θάλασσα από φανατικούς Εβραίους]).

Γνωστή επίσης και η περίπτωση της Ζακύνθου:

«Οι 275 Εβραίοι τής Ζακύνθου, ωστόσο, επέζησαν από το Ολοκαύτωμα. Όταν οι γερμανικές αρχές κατοχής διέταξαν γραπτώς τον δήμαρχο να τους παραδώσει κατάλογο με τα ονόματα των Εβραίων του νησιού, ο μητροπολίτης Χρυσόστομος επέστρεψε τη διαταγή στους Γερμανούς με δύο ονόματα: το δικό του και του δημάρχου. Ο πληθυσμός τού νησιού προσέφερε καταφύγιο σε κάθε μέλος τής εβραϊκής κοινότητας. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1953, όταν το νησί υπέστη καταστροφές από σεισμό, η πρώτη χορηγία βοήθειας ήλθε από το κράτος τού Ισραήλ συνοδευόμενη από το εξής μήνυμα: “Οι Εβραίοι τής Ζακύνθου δεν λησμόνησαν ποτέ τον Δήμαρχο και τον αγαπητό τους Επίσκοπο, καθώς και όσα έκαναν για εμάς”» (εδώ, ενώ σημαντικές προσπάθειες για την προστασία του εβραϊκού πληθυσμού κατέβαλε και ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, καθώς και αναρίθμητοι άγνωστοι χριστιανοί, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους.

Να υπενθυμίσουμε και τον ιερέα Νέστορα Καραμητσόπουλο από τη Συκιά Βέροιας, που βασανίστηκε από τους ναζί επειδή αρνήθηκε να παραδώσει τους Εβραίους που είχαν βρει καταφύγιο σε χριστιανικά σπίτια του χωριού (βλέπε εδώ).

Υπάρχουν ορθόδοξοι άγιοι που θανατώθηκαν από τους ναζί λόγω της προσφοράς τους στη διάσωση διωκόμενων Εβραίων κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπενθυμίζω τους αγίους μάρτυρες του Παρισιού (Ρώσους στην καταγωγή) π. Δημήτριο Κλεπινίν, μοναχή Μαρία Σκόμπτσοβα (με το μεγάλο φιλανθρωπικό έργο), Ηλία Φονταμίνσκι, εκδότη, και Γιούρι Σκόμπτσωφ, καθώς και τον άγιο Γρηγόριο Περάτζε, πανεπιστημιακό θεολόγο, ιστορικό και ορθόδοξο ιερομόναχο (αρχιμανδρίτη), Γεωργιανής καταγωγής, που θανατώθηκε μαρτυρικά στο Άουσβιτς για τον ίδιο λόγο.

Παρακαλώ λοιπόν, όταν ένας Εβραίος αναφέρεται σε διωγμούς των συμπατριωτών του από χριστιανούς, να έχει υπόψιν ότι αναφέρεται στον αιρετικό χριστιανισμό της Δύσης (από τον οποίο πάθαμε πολλά κι εμείς οι ορθόδοξοι χριστιανοί) και όχι στην αυθεντική αρχαία Εκκλησία του Χριστού, την Ορθόδοξη Εκκλησία [3].

Η επανίδρυση του Ισραήλ

Η επανίδρυση του κράτους του Ισραήλ, στον 20ό αιώνα, ξέρουμε πώς έγινε· όχι με κάποια θαυματουργική παρέμβαση του Θεού, ούτε με την εμφάνιση κάποιου Μεσσία (αντίθετα με το επιχείρημα υπ’ αρ. 2, που αναφέρει ο συγγραφέας του άρθρου που σχολιάζουμε στο παρόν), αλλά με πολιτικό σχεδιασμό, με διπλωματία και με πολέμους. Και το κράτος αυτό εξαφάνισε το παλαιστινιακό κράτος και περιήγαγε τον παλαιστινιακό λαό σε κατάσταση υποδούλωσης. Ασφαλώς αυτές οι πράξεις δεν μπορεί να θεωρηθούν αποτέλεσμα εύνοιας του Θεού, αλλά μερικές ακόμη αμαρτίες από πλευράς των Ιουδαίων. Παρόλα αυτά, ο Θεός δεν απέρριψε το λαό του: «ουκ απώσατο ο Θεός τον λαόν αυτού ον προέγνω» (απόστολος Παύλος, προς Ρωμαίους 11, 2). Περιμένει την επιστροφή του. Και η επιστροφή αυτή θα συντελεστεί – εν μέρει, όπως είπαμε, γιατί είναι υπόθεση κάθε ενός ανθρώπου ξεχωριστά – καθώς θα εκπληρώνονται οι προφητείες της Καινής Διαθήκης:

Ρωμ. 11, 25-27: «Ου γαρ θέλω υμάς αγνοείν, αδελφοί, το μυστήριον τούτο, ίνα μη ήτε παρ’ εαυτοίς φρόνιμοι, ότι πώρωσις από μέρους τω Ισραήλ γέγονεν άχρις ου το πλήρωμα των εθνών εισέλθη, και ούτω πας Ισραήλ σωθήσεται, καθώς γέγραπται· ήξει εκ Σιών ο ρυόμενος και αποστρέψει ασεβείας από Ιακώβ· και αύτη αυτοίς η παρ’ εμού διαθήκη, όταν αφέλωμαι τας αμαρτίας αυτών» (βλ. και Ρωμ. 9, 27-29).

Αποκάλυψις 14, 1-5 (οι 144.000 άγιοι, το λείμμα του Ισραήλ). Αυτοί είναι μάλλον οι αναφερόμενοι στο κεφ. 9 του βιβλίου του προφήτη Ιεζεκιήλ.

Αυτή θα είναι και η αληθινή επιστροφή των Ιουδαίων στη γη της επαγγελίας, η επιστροφή τους στην πίστη του αληθινού Θεού, στην καινή διαθήκη, που προανήγγειλε ο προφήτης Ιερεμίας (κεφ. 38 [Μασσ. 31], στ. 31 κ. εξ.) και έφερε στους ανθρώπους ο Μεσσίας Ιησούς. Τότε θα εκπληρωθεί και η προφητεία του προφήτη Ησαΐα, 66, 20-23, που προαναφέραμε, και όλες οι σχετικές με τη σωτηρία του Ισραήλ προφητείες. Αμήν. Το ευχόμαστε.

Σημειώσεις

1. Υπάρχουν και πρόσθετα στοιχεία για τη γέννηση του Χριστού και την προσκύνηση των Μάγων, όπως:

α) Κατά τα έτη 7-5 π.Χ. συνέβησαν εξαιρετικά αστρονομικά φαινόμενα, όπως εμφανίσεις καινοφανών αστέρων και πολλές σύνοδοι πλανητών. Μία από τις συνόδους αυτές ή συνδυασμοί περισσότερων πιθανότατα ήταν το άστρο της Βηθλεέμ. Οι Μάγοι (ιερείς των Περσών) είδαν τη σύνοδο, που γι’ αυτούς σήμαινε πως γεννιέται ένας θεϊκός βασιλιάς στην Ιουδαία, γι’ αυτό πήγαν στην Ιερουσαλήμ, κι όχι γιατί «το άστρο ταξίδευε στον ουρανό και τους οδηγούσε» (δε λέει κάτι τέτοιο το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, το μόνο που μιλάει για τους Μάγους). Όταν όμως έφυγαν από την Ιερουσαλήμ, ένα άστρο τους οδήγησε όντως στη Βηθλεέμ, το οποίο – κατά τον ιερό Χρυσόστομο – πρέπει να θεωρήσουμε πως ήταν άγγελος, όχι άστρο. Αν και οι Μάγοι θεώρησαν ότι είναι ο ίδιος αστέρας «όν είδον εν τη ανατολή» (Ματθ. 2, 9), όμως τότε για πρώτη φορά αναφέρεται ότι το άστρο «κινιόταν».

Οι Μάγοι είπαν στον Ηρώδη πως έβλεπαν ήδη το άστρο δύο χρόνια (Ματθ. 2, 16), άρα πρέπει να ήρθαν στην Ιερουσαλήμ γύρω το 5 π.Χ. Η άφιξή τους δεν συμπίπτει χρονικά με την ημέρα της γέννησης του Ιησού, ούτε μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πόσον καιρό αργότερα έφτασαν.

Για την προέλευση των Μάγων, ας σημειώσουμε τα εξής:

«Στα αρχαία Περσικά, οι “Μομπάντ”, δηλαδή οι Μάγοι, ήταν τα πρόσωπα εκείνα, τα οποία αποτελούσαν την τάξη των ιερέων του Θεού Άχουρα Μάζδα. Προέρχονταν αποκλειστικά, όπως μας πληροφορεί ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος, από μία εκ των έξι φυλών της Μηδίας. Τελούσαν θυσίες ζώων, εξέθεταν τις σορούς των νεκρών ως βορά των όρνεων στους πύργους της σιωπής, άναβαν τις ιερές φωτιές και συμβούλευαν τους βασιλείς ερμηνεύοντας τα όνειρά τους. Εκτός όμως, από την ιερατική τους ιδιότητα, ήταν παράλληλα και αστρολόγοι – αστρονόμοι, δηλαδή θεματοφύλακες των επιστημονικών γνώσεων της εποχής τους, τις οποίες μετέδιδαν από γενιά σε γενιά. Από την Μηδία προήλθε και η ισχυρή ιερατική τάξη των Μάγων στην αρχαία Περσία, η οποία ασκούσε μεγάλη πολιτική επιρροή.

Από τον 7ο αιώνα π.Χ., με την σταδιακή εξάπλωση του Ζωροαστρισμού, πολλοί από τους Μάγους – ιερείς, οι οποίοι δραστηριοποιούντο ανάμεσα στους Πέρσες και τους Μήδους, προσχώρησαν στη νέα Θρησκεία του Ζωροαστρισμού, οπότε ο όρος Μάγος άρχισε να χρησιμοποιείται και με προσβλητική σημασία. Στους στίχους (Γκάθα) της Αβέστα, του ιερού κειμένου του Ζωροαστρισμού, αναφέρεται η λέξη “Μαγαβάν” και οι λέξεις “Μόγου” και “Μάγου”, ως επίθετα της λέξης “Μάγα”, η οποία σημαίνει δώρο. Επειδή η διδασκαλία του Ζωροάστρη εθεωρείτο ως “Μάγα”, δηλαδή θεϊκό δώρο, Μάγος ονομάζετο αυτός που κατείχε τη θεϊκή αυτή διδασκαλία». (Από http://www.mystica.gr/star.htm, όπου και πολλά στοιχεία για τα αστρονομικά φαινόμενα εκείνων των ετών).

Δεν έχουμε καμιά ένδειξη ότι ο ευαγγελιστής Ματθαίος και οι χριστιανοί γενικότερα μελετούσαν τα άστρα ή γνώριζαν τα αστρονομικά φαινόμενα της εποχής ή ότι γνώριζαν τι αντιπροσωπεύουν οι Μάγοι για την περσική θρησκεία ή πώς ακριβώς ερμηνεύουν εκείνοι τα αστρονομικά φαινόμενα. Το ευαγγέλιο παραθέτει με απλότητα και χωρίς ερμηνείες το γεγονός, πράγμα που συνηγορεί στην ιστορικότητά του.

Η προσκύνηση των Μάγων δεν είναι άσχετη με τις μεσσιανικές προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Συνδέεται κυρίως με την προφητεία του μάγου Βαλαάμ του Βεώρ κατά θεία έμπνευση, στο Αριθμοί, 24, 17:

«δείξω αυτώ, και ουχί νυν· μακαρίζω, και ουκ εγγίζει· ανατελεί άστρον εξ Ιακώβ, αναστήσεται άνθρωπος εξ Ισραήλ και θραύσει τους αρχηγούς Μωάβ και προνομεύσει πάντας υιούς Σηθ».

Όμως συνδέεται και με την εκπλήρωση προφητειών όπως:

«και πορεύσονται βασιλείς τω φωτί σου και έθνη τη λαμπρότητί σου… και ήξουσί σοι αγέλαι καμήλων, και καλύψουσί σε κάμηλοι Μαδιάμ και Γαιφά· πάντες εκ Σαβά ήξουσι φέροντες χρυσίον και λίβανον οίσουσι και λίθον τίμιον και το σωτήριον Κυρίου ευαγγελιούνται» (Ησαΐας, 60, 3-6).

«βασιλείς Θαρσίς και νήσοι δώρα προσοίσουσι, βασιλείς Αράβων και Σαβά δώρα προσάξουσι» (Ψαλμ. 71 [72], 10)

«διότι πριν ή γνώναι το παιδίον καλείν πατέρα ή μητέρα, λήψεται δύναμιν Δαμασκού και τα σκύλα Σαμαρείας έναντι βασιλέως Ασσυρίων» (Ησαΐα, 8, 4)

β) Το 9-8 π.Χ. έχουμε ρωμαϊκή διαταγή για απογραφή στην περιοχή της Παλαιστίνης. Η απογραφή τελικά έγινε το 7-6 π.Χ., λόγω των αντιδράσεων των Ιουδαίων (λεπτομέρειες στη μελέτη του Νικ. Βασιλειάδη, Αρχαιολογία και Αγία Γραφή, εκδ. «Σωτήρ», Αθήνα 1999, σελ. 337-342, όπου με πολλά στοιχεία τεκμηριώνεται η περί απογραφής διήγηση του κατά Λουκάν· στο συγκεκριμένο σημείο δίνει παραπομπές στα J. P. Free, Archaeology and Bible History, Van Kampen Press, Weaton – III, 1954, σελ. 285, W. M. Ramsey, Was Christ Born at Bethlem?, London 1898, σελ. 174 κ.εξ., και J. A. Thompson, The Bible and Archaeology, The Patemoster Press Ltd, 1973, σελ. 378-379).

Πραγματικό έτος της γέννησης του Χριστού είναι το 6 ή το 5 ή το 4 π.Χ. Είναι πλέον σίγουρο πως ο προσδιορισμός του έτους γέννησης του Χριστού, που έγινε τον 5ο αιώνα μ.Χ. από το μαθηματικό Διονύσιο το Μικρό και δημιούργησε τη σημερινή χρονολογική διαίρεση σε «π.Χ.» και «μ.Χ.», έπεσε έξω μερικά χρόνια, αφού ο Ηρώδης, κατά κάποιες αρχαίες πηγές, πέθανε το 4 π.Χ. (άρα ο Χριστός είχε ήδη γεννηθεί τότε).

Τα παραπάνω είναι στοιχεία που δε μπορούμε να αγνοήσουμε και που συμπληρώνουν ένα μωσαϊκό που επιβεβαιώνει τις αφηγήσεις των ευαγγελίων.

2. Η βιογραφία του αγίου, που περιλαμβάνεται στο Νέον Μαρτυρολόγιον (εκδ. Αστήρ 1993, σελ. 201-208), δεν είναι γραμμένη από τον επιμελητή του μαρτυρολογίου άγιο Νικόδημο ο Αγιορείτη, αλλά από το μαθητή και ακόλουθό του Σάπφειρο Χριστοδουλίδη, αυτόπτη και αυτήκοο μάρτυρα του βίου και των διδαχών του. Τυπώθηκε πρώτη φορά στη Βενετία το 1814. Εκεί, περί των Εβραίων, αναφέρει τα ακόλουθα:

«Ο αποστολικός ούτος διδάσκαλος ποτέ δεν άνοιξε το στόμα να ειπή λόγον εναντίον των Εβραίων, ούτε εις την Θεσσαλονίκην, ούτε εις την Καστορίαν, ούτε εις τα Ιωάννινα, ούτε εις κανένα άλλο μέρος οπού ήσαν Εβραίοι». Οι Εβραίοι όμως των Ιωαννίνων, από καθαρό θρησκευτικό φανατισμό εναντίον των χριστιανών, «μη υποφέροντας να κηρύττεται η πίστις και το Ευαγγέλιον του Ιησού Χριστού», συκοφάντησαν τον άγιο στον τοπικό πασά, ότι δήθεν είναι «απεσταλμένος από τους Μοσχόβους» (Ρώσους), για να παρασύρει τους ραγιάδες και να πηγαίνουν στη Ρωσία. Έτσι, προγραμματίστηκε ο θάνατός του από τις οθωμανικές αρχές, όμως το σχέδιό τους δεν εκπληρώθηκε. Πιθανόν οι χριστιανοί, μαθαίνοντάς το, να δωροδόκησαν τους Τούρκους, γιατί ο Χριστοδουλίδης γράφει ότι «επροξενήθη αρκετή ζημία χρημάτων εις το κοινόν των χριστιανών». Από τότε ο άγιος «άρχισε να στηλιτεύη την πονηρίαν και το αδιάλλακτον μίσος, οπού έχουν κατά των χριστιανών οι Εβραίοι» (Νέον Μαρτυρολόγιον, εκδ. Αστήρ 1993, σελ. 201-208).

Εδώ θεωρώ πρέπον να κάνω μια αναφορά στη μέγιστη κοινωνική προσφορά του αγίου Κοσμά. Τα σχολεία που ιδρύθηκαν λόγω της επιμονής του φτάνουν τον τιτάνιο αριθμό των 210 Ελληνικών Σχολείων («γυμνασίων») και 1.100 κατώτερων σχολείων. Ληστές μετανόησαν, εχθροί συμφιλιώθηκαν, εγκλήματα «τιμής» και εκδίκησης αποτράπηκαν, χιλιάδες άγρια δέντρα μπολιάστηκαν με την προτροπή του, ενώ περίπου 1.500 σκλάβες εξαγοράστηκαν και απελευθερώθηκαν από τα αρχοντικά των αγάδων και των πασάδων.

3. Για την ταύτιση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την αυθεντική χριστιανική Εκκλησία που ίδρυσε ο Ιησούς Χριστός, σε αντίθεση με τον καθολικισμό και τον προτεσταντισμό, που αποτελούν μεταγενέστερες και αποκλίνουσες εκδοχές του χριστιανισμού, επικαλούμαστε τη μαρτυρία των μεταστραφέντων στην Ορθοδοξία, μετά από έρευνα των αρχαίων πηγών του χριστιανισμού, επισκόπου Παύλου ντε Μπαγιεστέρ-Κονβαλλιέρ (δολοφονηθέντος στο Μεξικό το 1984), π. Πίτερ Γκίλκουιστ (μέλος προτεσταντικής κοινότητας που μεταστράφηκε ολόκληρη, με τους επισκόπους και πρεσβυτέρους της και χιλιάδες πιστούς), π. Γαβριήλ Βunge, π. Πλακίδα Deseille, Ματθαίου Γκάλλατιν κ.π.ά.

***

ΥΓ. Ευχαριστώ τον κ. Γεώργιο Τσιμπιρίδη και αρκετούς ακόμη φίλους και εν Χριστώ αδελφούς μου, για την προθυμία τους να διαβάσουν αυτή τη μελέτη και για τις εύστοχες επισημάνσεις τους.