ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ....

Κοινωνικο-θεολογική προσέγγιση και θεώρηση του Αποκρυφισμού

Αριστοφάνη Δ. Ζαμπακίδη
Καθηγητού Ανωτέρας Εκκλ. Σχολής Κρήτης

Δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η προέκταση και εξέλιξη του αποκρυφισμού στο μέλλον. Με τα σημερινά δεδομένα, οφείλουμε να ερευνήσουμε την κοινωνική, πολιτική και πνευματική διάσταση του φαινομένου, για να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα των συνεπειών και των αποτελεσμάτων των θεωριών και πρακτικών του, ιδιαίτερα όταν αυτές γίνονται αποδεκτές από έφηβους και νέους.

Βέβαια, δεν μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι θα εξαντλήσουμε από κοινωνικό-θεολογικής πλευράς το τεράστιο θέμα του αποκρυφισμού και των πρακτικών του. Απλά ανοίγουμε τον απροσπέλαστο μέχρι στιγμής δρόμο, για να ακολουθήσουν εξειδικευμένες έρευνες. Η κοινωνική διάσταση του φαινομένου, εν προκειμένω, μελετάται στα πλαίσια της θεολογικής προσέγγισης και θεώρησης του αποκρυφισμού, διότι στην κοινωνία των ανθρώπων απευθύνεται η Εκκλησία, με σκοπό να δείξει σ’ αυτούς τη μοναδική οδό της ένωσής τους με τον Θεό και να τους καταστήσει «κοινωνούς θείας φύσεως».

1. Η κοινωνική, πολιτική και πνευματική διάσταση του αποκρυφισμού

Καθώς ερευνούμε το ακανθώδες θέμα του αποκρυφισμού, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα φαινόμενα που προκαλεί, τις συνέπειες και τις επιπτώσεις του στην πνευματική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική ζωή των ανθρώπων. Συχνά καταγράφονται διαμαρτυρίες1 πολιτών, οι οποίες κάνουν λόγο για αλλοίωση στα ήθη, αποπροσανατολισμό των εφήβων, για μεθοδεύσεις και τεχνικές που οδηγούν σε αδιέξοδα. Η προσβολή της ευαίσθητης εφηβικής ηλικίας εκ μέρους του αποκρυφισμού δεν αφήνει αδιάφορη την επιστήμη της Θεολογίας.

Οι έρευνες που έγιναν μεταξύ εφήβων, οι οποίοι είχαν προσχωρήσει στον αποκρυφισμό, καταλήγουν σε δυσμενή για την κοινωνία μας αποτελέσματα. Συχνά διαπιστώνεται αποξένωση των εφήβων από τους αγνούς παραδοσιακούς τρόπους ψυχαγωγίας2, μεθόδευση και προετοιμασία για είσοδό τους σε χώρους μυστικούς και χωρίς εξακριβωμένο προσανατολισμό.
Οι αποκρυφιστικές οργανώσεις, σύμφωνα με συγκεκριμένες μαρτυρίες3, στην αρχή επιδιώκουν να επιβάλλουν στους έφηβους το συναίσθημα της φοβίας. Στην επόμενη φάση ασκούν πιεστική προπαγάνδα, ενσπείρουν έντεχνα την αμφιβολία, με σκοπό να επιτύχουν την αλλοτρίωση της ηθικής τους συνείδησης. Πολλοί αδυνατούν να αντιδράσουν, επειδή μεθοδικά τους χορηγούνται ναρκωτικές ή άλλες χημικές ουσίες, αμφίβολης προέλευσης και κατασκευής. Επιδιώκουν με τον τρόπο αυτό να εξασθενήσουν τη βούλησή τους και να επιβάλλουν τις αποκρυφιστικές θεωρίες και πρακτικές.

Έχει γνωστοποιηθεί ότι θύματα αποκρυφιστικών ομάδων4, τα οποία κατόρθωσαν να απεμπλακούν απ’ αυτές με παρέμβαση άλλων προσώπων, προέβησαν σε δημόσιες καταγγελίες. Σε καταγγελία τους αναφέρουν ότι "...εκατοντάδες καταστροφικές παραθρησκευτικές οργανώσεις δρουν εδώ και δεκαετίες ανενόχλητες στη χώρα μας. Στρατολογούν νέους, καταστρέφουν οικογένειες, οργανώνουν στρατούς, απειλούν ζωές, βρίζουν την Ελλάδα, τις ηθικές αξίες, την Εκκλησία. Εφαρμόζουν παρανοϊκές μεθόδους, φοροδιαφεύγουν, λειτουργούν χωρίς άδεια και φακελώνουν δημοσιογράφους"5.

Τα παραθρησκευτικά κινήματα, για να επιτύχουν τη διείσδυσή τους στον καλλιτεχνικό και πολιτιστικό χώρο, υπόσχονται ταχεία άνοδο και εξέλιξη στους αποδέκτες των μηνυμάτων τους. Αντίθετα, απειλούν όσους δεν υποτάσσονται στα κελεύσματά τους και εκείνους που προσπαθούν να φέρουν στο φως της δημοσιότητας, όσα υποκρύπτονται και συμβαίνουν στο χώρο των αποκρυφιστικών οργανώσεων.

Προκάλεσε βαθειά ανησυχία στην κοινή γνώμη η ανακοίνωση της Ζ’ Πανορθόδοξης Συνδιάσκεψης Εντεταλμένων των Εκκλησιών για θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας, η οποία συνήλθε στην Αλίαρτο της Βοιωτίας 20-26 Σεπτεμβρίου 1995, και αφορούσε τη δημόσια υγεία Ελλήνων πολιτών. "Διαπιστώθηκε, ότι στον αποκρυφιστικό χώρο, από ανθρώπους που δεν διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα από τον νόμο, παρέχονται ιατρικές συμβουλές, ιατρικά παρασκευάσματα απροσδιορίστου  συνθέσεως και ανύποπτοι πολίτες διακόπτουν την ιατρική θεραπευτική αγωγή ή αποτρέπονται να καταφεύγουν στην βοήθεια της ιατρικής επιστήμης". Η ανακοίνωση κατέληγε με την προτροπή: "Θεωρούμε, ότι οι Ιατρικοί Σύλλογοι και η Πολιτεία έχουν υποχρέωση να παρέμβουν υπέρ της προστασίας των πολιτών"6.

Στις Η.Π.Α. ειδικοί επιστήμονες από το 1950 έχουν ασχοληθεί με την αντιμετώπιση του αποκρυφισμού και έχουν καταλήξει σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι επί πολλά χρόνια ερεύνησαν τους παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην προσωπικότητα των ατόμων. Οι ίδιοι αναφέρουν7 ότι οι περισσότεροι ασθενείς, μέλη αποκρυφιστικών ομάδων, παρουσιάζουν "ανομία", δηλαδή αισθήματα αποξένωσης, καθώς και διάφορες μορφές ψυχοπάθειας.

Οι επιπτώσεις είναι ποικίλες από την εμπλοκή και τη συμμετοχή εφήβων σε "οργανωμένες ομάδες" (or­ganised groups) αποκρυφιστών. Στην Ελλάδα έχουμε πολλές περιπτώσεις νέων, οι οποίοι εντάχθηκαν σε κάποια παραθρησκευτική κίνηση ή παρακολούθησαν μαθήματα γκουρουισμού, γιόγκα, μαγείας και εσωτερικού διαλογισμού. Πολλοί απ’ αυτούς παρουσίασαν αδυναμία προσαρμογής, αναισθησία, βλέμμα ανέκφραστο, έντονα προβλήματα8 του γαστρεντερικού ή αναπνευστικού συστήματος, παραισθήσεις ή ενέργειες ανεξέλεγκτης παραφροσύνης. Μία κατάσταση η οποία πολλές φορές δεν ελέγχεται και χωρίς να γνωρίζει κανείς που καταλήγει.

Η εισαγωγή, εξάλλου, του υπνωτισμού9 υπό μορφή παιχνιδιών στα σχολεία, τα σεξουαλικά όργια και το "flirty fishing" (ερωτική προσφορά για προσηλυτισμό) δημιουργούν μεγάλους κινδύνους, σήμερα μάλιστα, που το θανατηφόρο σύνδρομο της ανοσολογικής και ανοσοποιητικής ανεπάρκειας, το Aids, αφαιρεί ζωές και δεν υπάρχει ακόμη θεραπευτική μέθοδος, που να το αντιμετωπίζει αποτελεσματικά. Από το άλλο μέρος ο λεγόμενος "εσωτερικός" ή "υπερβατικός διαλογισμός" έχει οδηγήσει μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε κλονισμό της πνευματικής, ψυχικής και διανοητικής τους υπόστασης, σε παράνοια και σχιζοφρένεια.

Υπάρχει πλήθος μαρτυριών, οι οποίες αναφέρουν ότι πολλοί έφηβοι καθοδηγούνται από οργανωμένες ομάδες αποκρυφιστών σε μικτά κοινόβια10, στην χωρίς ηθικούς φραγμούς ζωή. Εκεί αλλοιώνεται η ηθική τους υπόσταση, μεταβάλλεται η προσωπικότητά τους και υφίστανται τραυματικές εμπειρίες. Η επιστροφή τους στην κανονική πορεία της ζωής είναι αμφίβολη, αφού έχει διασαλευθεί ο θεμέλιος λίθος, επάνω στον οποίο θα στηριχθεί το οικοδόμημα της δημιουργίας οικογένειας με προοπτική.

Η εκμετάλλευση της σεξουαλικής ορμής και η διαστροφή του γενετησίου ενστίκτου των εφήβων, που επιχειρείται από ομάδες του αποκρυφισμού, επιφέρει σημαντική αλλοίωση στην προσωπικότητά τους, με ελάχιστες πιθανότητες αποκατάστασης της σωματικής και ψυχικής τους υγείας.
Η καλλιέργεια και η επιβολή εξωφρενικών και εξωπραγματικών δοξασιών κλονίζει τις γνωστικές λειτουργίες των εφήβων, διασαλεύει την κοινωνική τάξη11 και τους αιώνιους θεσμούς, επάνω στους οποίους στηρί­χθηκαν και στηρίζονται οι κοινωνίες των ανθρώπων.

Το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του αποκρυφισμού είναι η καλλιέργεια της ακοινωνησίας των μελών του. "Δείγματα αυτής της ακοινώνητης σχέσης είναι η φαινομενική ενότητα των οπαδών του, μία ενότητα που δεν έχει ως συνδετικό κρίκο την αγάπη αλλά το μίσος, την καταστροφή και το ξεθεμελίωμα της ανθρώπινης κοινωνίας... Κόβεται επίσης κάθε σχέση προς την οικογένειά τους, τους φίλους και το περιβάλλον. Απαγορεύεται η επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Πρόκειται για την επιβολή της πλήρους απομόνωσης"12.

Η μαγεία δημιουργεί κοινωνικά, οικονομικά, οικογενειακά και ψυχολογικά προβλήματα13, αφού περιπλέκει τα προβλήματα των ανθρώπων, αντί να δώσει άμεσες και ορθές λύσεις, όπως υπόσχεται.

Μεγάλα ψυχικά προβλήματα δημιουργούνται με τη διάδοση της θεωρίας της μετενσάρκωσης, με την επικράτηση διαφόρων δεισιδαιμονιών ή την παραδοχή της νεκρομαντείας, της θεοσοφίας και της "ψυχοδυναμικής". Η τελευταία παρουσιάζεται ως ψυχοθεραπευτική μέθοδος και υπόσχεται ότι σ’ αυτή ο άνθρωπος βρίσκει "γνώσεις-κλειδιά από την ψυχολογία, την ψυχανάλυση, την κυβερνητική, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, τη μεταφυσική, τη γιόγκα, τη φυσική υγεία, τη σαηεντόλοτζυ, την ψυχολογία της συμπεριφοράς, τη χριστιανική επιστήμη και την ψυχολογία του βάθους"14.

Η εναπόθεση ανθρωπίνων προσδοκιών και ελπίδων στην αστρολογία, στους εκπροσώπους της με τα "υψηλά προσόντα"15 και τις κάθε είδους μελλοντικές προβλέψεις, έχει οδηγήσει πολλούς νέους στη μελαγχολία και την αυτοκτονία, διότι, ενώ το μέλλον τους στην αρχή παρουσιάζεται ελπιδοφόρο, στη συνέχεια αποδεικνύεται δύσκολο, σκοτεινό και αβέβαιο, μέσα στην αποκρυφιστική οργάνωση.

Αστρονόμοι, Κοινωνιολόγοι, Θεολόγοι και Ψυχολόγοι συχνά επισημαίνουν την επικινδυνότητα των αστρολογικών προβλέψεων. Άλλοτε διατυπώνονται βαρείς χαρακτηρισμοί εναντίον των αστρολόγων και των αστρομάντεων, διότι, όπως υποστηρίζεται, προκαλούν διαστρέβλωση της επιστημονικής αλήθειας16, παραπληροφορούν και οδηγούν σε επικίνδυνη επιστημονική και πνευματική οπισθοδρόμηση το κοινωνικό σύνολο.

Σημαντικός αριθμός ανθρώπων και ιδιαίτερα νέων, 20-35 ετών, καταφεύγει στην Εκκλησία, για να τους λύσει τα μάγια ή να τους διαβάσει εξορκισμούς17, προκειμένου να επανεύρουν την ψυχική γαλήνη και την εσωτερική τους ηρεμία.

Λόγω της ενασχόλησης πολλών γονέων με τη μαγεία και τον σατανισμό, σε πολλές οικογένειες παρατηρείται συνεχής αναστάτωση, εκνευρισμοί και διαπληκτισμοί, με τελική κατάληξη το διαζύγιο18. Το γεγονός αυτό προκαλεί ένα ακόμη αρνητικό αποτέλεσμα. Τα παιδιά με τη διάλυση της οικογένειάς τους δέχονται βαθιά ψυχικά τραύματα. Στην επίδραση του αποκρυφισμού οφείλονται ακόμη πολλές εφηβικές αντιδράσεις και εγκληματικές πράξεις.

Οι πνευματιστές, σύμφωνα με δικές τους ομολο­γίες19, έχουν καταφέρει να διαλύσουν πολλές οικογένειες, διότι δεν υπάκουσαν στις εντολές τους. Υπάρχουν ωστόσο πολλές μαρτυρίες και αποκαλύψεις20  πρώην μελών των πνευματιστικών ομίλων για επιβλαβή δράση του πνευματισμού στην ελληνική κοινωνία.

Δεν είναι δυνατόν να υπολογισθούν και να καταγραφούν όλες οι ψυχοπαθολογικές ασθένειες, που προέρχονται από την παραδοχή των αποκρυφιστικών δοξασιών. Οι περισσότερες, πάντως, διοχετεύονται μέσα από τη μουσική, τις κινηματογραφικές ταινίες21, τα κόμικς22, τις βιντεοκασέτες, τις τηλεοπτικές εκπομπές με κινούμενα σχέδια και τα θρίλλερς.

Η αγωνία πολλών ψυχολόγων, κοινωνιολόγων23 και ψυχιάτρων είναι έκδηλη, τη στιγμή κατά την οποία επεκτείνεται η διάδοση του αποκρυφισμού. Το φαινόμενο προσλαμβάνει μεγάλες διαστάσεις και επηρεάζει τη ζωή και τα ήθη των ανθρώπων. Οι ειδήμονες διαρκώς επισημαίνουν τους κινδύνους, ενώ παρατηρούν ότι το σεξ, η βία και η ζωντανή φρίκη κατακλύζουν τις τηλεοπτικές εκπομπές24. Παρατηρούν ότι οι παιδικές ψυχές είναι ανυπεράσπιστες και δέχονται τον τηλεοπτικό βομβαρδισμό του "φόβου και του τρόμου", που είναι προσφιλείς μέθοδοι της "Νέας Εποχής" και άλλων ομάδων του αποκρυφισμού.

Οι βιασμοί αθώων εφήβων-μαθητών25, που προκαλούνται από μάγους και σατανιστές, με την πάροδο του χρόνου αυξάνονται σε ανησυχητικό βαθμό. Δημιουργούνται επίσης έντονα κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία συχνά οδηγούν στο έγκλημα ή στην αυτοκτονία26.

Οι ψυχοτεχνικές, τις οποίες εφαρμόζουν αρκετές παραθρησκευτικές ομάδες, (όπως Meditation straining, Auditing κ.ά.), δημιουργούν ψυχικές διαταραχές ή σωματικές βλάβες στα μέλη τους. Τα άτομα που έκαναν χρήση των τεχνικών αυτών δυσκολεύονται να επανενταχθούν στις οικογένειές τους και αδυνατούν να ανακτήσουν την ψυχοσωματική τους υγεία.

Πολλές εξαφανίσεις εφήβων και νέων από την οικογένεια ή τον τόπο εργασίας τους οφείλονται στην ενασχόλησή τους με μορφές του αποκρυφισμού. Συντελείται πλήθος εξαναγκασμών27, γίνεται εκμετάλλευση πε­ριουσιών28 και επιδιώκεται η «ενοχοποίηση» των οπαδών των αποκρυφιστικών ομάδων. Η επιδίωξή τους είναι προφανής. Τα άτομα να καταφύγουν στις παραθρησκευτικές οργανώσεις και να ζητήσουν λύτρωση και εξιλέωση.

Πολλές κλοπές οφείλονται στον έμμεσο ή άμεσο πειθαναγκασμό, τον οποίο δέχονται μέλη παραθρησκευτικών ομάδων, προκειμένου να προσκομίσουν χρήμα και να πάρουν μέρος σε αποκρυφιστικές τελετές και σεμινάρια29. Σε άλλη φάση οι ομάδες, αφού απομυζήσουν τις περιουσίες πολλών οικογενειών, εγκαταλείπουν ανυπεράσπιστα και αβοήθητα τα θύματά τους. Η Πολιτεία πρέπει τότε από το εισόδημα των φορολογουμένων πολιτών της να μεριμνήσει και να αναλάβει τη συντήρηση, την αποκατάσταση και την ιατροφαρμακευτική κάλυψη των ατόμων αυτών.

Έχουν αναφερθεί παράνομες ενέργειες αρχηγών ή μελών αποκρυφιστικών ομάδων, που φοροδιαφεύγουν και δεν δηλώνουν το πραγματικό τους εισόδημα30. Τελευταία αποκαλύπτεται ότι στην Ελλάδα έχουν και διασυνδέσεις με μυστικές υπηρεσίες31, ότι υποκλέπτουν μυστικά του κράτους, εμποδίζουν και απειλούν τις δικαστικές αρχές να παρέμβουν σε αυθαίρετες πράξεις τους ή να ελέγξουν την εσωτερική λειτουργία της οργάνωσής τους.

Οι κακοποιήσεις, οι βιασμοί, οι σωματικοί και πνευματικοί εξαναγκασμοί, ο ψυχολογικός πόλεμος, η στέρηση της ελευθερίας και τα άλλα ποινικά αδικήματα, που προκαλούν μέλη των αποκρυφιστικών ομάδων, θίγουν και κλονίζουν το οικοδόμημα του πνευματικού μας πολιτισμού. Με τις πράξεις αυτές διασαλεύεται η κοινωνική τάξη. Η εικόνα του Θεού, ο άνθρωπος, κακοποιείται και χρησιμοποιείται σαν όργανο, για την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων ολίγων εκμεταλλευτών, παρανοϊκών αρχηγών32 νεο-γνωστικών, πνευματιστικών, σατανιστικών, γκουρουιστικών και άλλων αποκρυφιστικών κινημάτων.

Η κοινωνία, αν θέλει να προστατεύσει τους πολίτες της και μάλιστα τους έφηβους-μαθητές, που προσβάλλονται ευκολότερα από τα αποκρυφιστικά ρεύματα, οφείλει να ενημερωθεί, να αφυπνισθεί, να ενημερώσει και να αφυπνίσει. Αν το φαινόμενο εξαπλωθεί ευρύτερα, η θεραπεία θα είναι πολύ πιο δύσκολη, επίπονη και με πιθανά θετικά αποτελέσματα.

2. Η τελετουργία του αποκρυφισμού και οι συνέπειές της

Το πρόβλημα του αποκρυφισμού στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο33, καθίσταται ολοένα και πιο σοβαρό. Σχεδόν καθημερινά διαπιστώνεται και καταγράφεται34 ότι ορισμένα παραθρησκευτικά κινήματα αναπτύσσουν ιδιόμορφη σχέση με το έγκλημα. Το πρόβλημα έχει μεταφερθεί στη χώρα μας κυρίως από την Αμερική και λιγότερο από την Ευρώπη.

Στο τυπικό της λατρείας και της τελετουργίας35 πολλών αποκρυφιστικών παραφυάδων συχνά εμφανίζεται το στοιχείο της θυσίας36. Οι θυσίες αυτές, ως επί το πλείστον, δεν γίνονται αντιληπτές από όλα τα μέλη των οργανώσεων διότι τελούνται με πλήρη μυστικότητα. Λίγα μόνον μέλη είναι γνώστες της πραγματικής εικόνας της απόκρυφης τελετουργίας. Οι υπόλοιποι οπαδοί αγνοούν το μεγαλύτερο μέρος της τελετουργίας. Στο τέλος της "λατρευτικής σύναξης" τα μέλη καλούνται να προσυπογράψουν τις άγνωστες προηγηθείσες πράξεις. Ανώτερα στελέχη των ομάδων αυτών κάνουν λόγο για θυσίες ζώων, αλλά και για ανθρωποθυσίες κατά τη λατρεία τους.

Έχει διαπιστωθεί ότι πίσω από τις θυσίες αυτές κρύπτονται πράξεις "ειδεχθείς και εγκληματικές"37. Έτσι χαρακτηρίσθηκαν από ιατροδικαστές και εγκληματολόγους.

Εκτός από τα άτομα εκείνα, που οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο και κατέληξαν38 στην αυτοκτονία, ενώ βρίσκονταν στο στάδιο της μύησης, υπάρχει άγνωστος αριθμός ατόμων, τα οποία, ενώ προσπαθούσαν να ευαρεστήσουν και να υπακούσουν στα κελεύσματα του αρχηγού τους, αυτοκαταστράφηκαν ομαδικά39. Ελάχιστοι έφηβοι ή νέοι διασώθηκαν την τελευταία στιγμή, μετά από παρέμβαση τρίτων. Τελικά, πολλοί απ’ αυτούς οδηγήθηκαν σε νευρολογικές κλινικές για θεραπεία, αφού προέβησαν σε αλλεπάλληλες απόπειρες αυτοκτονίας.

Δίκαια, λοιπόν, χαρακτηρίσθηκαν40 τα φαινόμενα αυτά στη διεθνή βιβλιογραφία ως "Καταστροφικές Λατρείες" (destructive cults). Εδώ, με τον όρο "λατρεία" εννοούμε την απολυτοποίηση κάποιων ιδεών, κοσμοθεωριών ή γεγονότων. Ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη αντελήφθησαν πριν από αρκετά χρόνια το πρόβλημα που δημιουργούν κυρίως στους έφηβους οι αποκρυφιστικές οργανώσεις ("θρησκείες νεότητας", "αιρέσεις της νεότητας" ή "ψυχο-αιρέσεις", όπως αλλιώς αποκαλούνται). Υποθέσεις δε που αφορούσαν τις λατρείες αυτές συζητήθηκαν σε ευρωπαϊκά δικαστήρια. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων, που αναφέρονται στα θέματα αυτά, παρουσιάζουν ευρύτερο ενδιαφέρον. Αντιπροσωπευτική είναι η BVerwG απόφαση του Β’ Senat της 5ης Φεβρουαρίου 1991, η οποία αναφέρεται στον νομικό όρο "θρησκεία": "Μόνος ο ισχυρισμός και αυτοκατανόηση μιας κοινότητας, ότι ομολογεί μία θρησκεία ή και αποτελεί θρησκευτική κοινότητα δεν μπορούν να δικαιώσουν την από μέρους της ή από μέρους των μελών της επίκληση του άρθρου 4, παράγραφος 1 και 2 του Συντάγματος περί εγγύησης της ελευθερίας. Επί πλέον πρέπει να πρόκειται πράγματι για θρησκεία και θρησκευτική κοινότητα, τόσο με βάση το πνευματικό περιεχόμενο όσο και την εξωτερική εικόνα. Σε περίπτωση αμφισβητήσεως, αυτό εξετάζεται και αποφασίζεται -σε εφαρμογή ενός κανόνος της Πολιτειακής νομικής τάξεως- από τα όργανα της Πολιτείας, τελικά από τα δικαστήρια"41. Ορθά δε έπραξε το συγκεκριμένο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο της Γερμανίας, όπως αποδεικνύεται από τη δράση των ομάδων αυτών, διότι οι παραθρησκευτικές ομάδες δεν αποτελούν μόνο θρησκευτικό πρόβλημα, αλλά απειλούν αξίες, θεσμούς και έννομα αγαθά, τα οποία οφείλει να προστατεύσει η Πολιτεία.

Με το φαινόμενο του αποκρυφισμού και των ομάδων του ασχολείται από το 1950 ο καθηγητής της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της California στο Λος Άντζελες Louis Jolyon West και δίνει τον εξής ορισμό του όρου "Καταστροφική Λατρεία". "Είναι κάποια ομάδα ή κάποιο κίνημα το οποίο επιδεικνύει υπερβολική αφοσίωση-αφιέρωση σε κάποιο πρόσωπο ή σε κάποια ιδέα και χρησιμοποιεί ανήθικους αφανείς χειρισμούς και εξαναγκαστικές τεχνικές και μεθόδους, σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνουν οι σκοποί των αρχηγών τους, με αποτέλεσμα την πιθανή ή βέβαιη βλάβη των οπαδών, των οικογενειών τους και της κοινωνίας"42.

Από ειδικό επιστήμονα, εγκληματολόγο, επισημαίνεται ότι "τέτοια φαινόμενα (φρικτά εγκλήματα, βιασμοί, ανθρωποκτονίες, αρπαγή ανηλίκων και περιύβριση νεκρών) δεν πρέπει απλώς να εξορκίζονται ούτε να ξεπερνιούνται με το να ριχθούν στη φυλακή οι δράστες τους... Η ελληνική κοινωνία οφείλει να προσεγγίσει το θέμα με νηφαλιότητα... καθώς όλη η συμπεριφορά των δραστών κινείται στον χώρο του ανεξηγήτου και του παραλόγου"43.

Μεταξύ των άλλων αντικοινωνικών ενεργειών, τις οποίες αποδεδειγμένα έχουν διαπράξει μέλη παραθρησκευτικών ομάδων, καταγράφονται και οι εξής:
α) κακοποιήσεις, εγκαταλείψεις και θάνατοι παι­διών44,

β) χρήση, διακίνηση και εμπόριο ναρκωτικών45,

γ) εκβιασμοί οικογενειών, απειλές και μηνύσεις φο­ρέων46 οι οποίοι ασκούν κριτική στα σχέδια και τα έργα των αποκρυφιστών,
δ) συγκέντρωση όπλων και πυρομαχικών47,


ε) σεξουαλικές κακοποιήσεις, βιασμοί και ομαδικές πράξεις διαστροφής σε μικτά κοινόβια48,

στ) εξώθηση στην πορνεία και τη μοιχεία49,

ζ) απαγωγές και απόπειρες φόνων,50

η) ψυχολογικός εξοντωτικός πόλεμος σε πρώην οπαδούς,51

θ) ψυχικός εκφυλισμός, πλύση εγκεφάλου, αθέμιτη επιρροή, παράνοια, πρόκληση σχιζοφρένειας και εγκλεισμοί σε νευρολογικές κλινικές52,
ι) διάλυση οικογενειών53,

ια) ομαδικοί φόνοι οπαδών τους54 και

ιβ) δολοφονίες ανύποπτων πολιτών55 με ποικίλα μέσα και αντιανθρωπιστικές μεθόδους.

Την προηγούμενη δεκαετία δεν απασχολούσαν τις δικαστικές και αστυνομικές αρχές της πατρίδας μας οι περισσότερες από τις προαναφερθείσες πράξεις. Σήμερα, όμως, τα γεγονότα μας αναγκάζουν να ενσκύψουμε με μεγάλη προσοχή, να ερευνήσουμε τις αιτίες, ώστε να περιορισθούν οι δίοδοι του εγκλήματος, τα κέντρα του οποίου βρίσκονται έξω από την Ελλάδα56. Εφόσον περιορισθεί η εγκληματική αποκρυφιστική δραστηριότητα, θα αποτραπούν πράξεις βίας και επέκταση του φαινομένου με διαστάσεις σαν αυτές της Αγγλίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Είναι χαρακτηριστική η πρόταση που περιλαμβάνεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 22ας Μαΐου 1984, το οποίο λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες πολιτών και οικογενειών συνιστά ότι πρέπει να επιδιωχθεί μία κοινή δράση στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης και ζητεί συνεπώς από τις Κυβερνήσεις των κρατών-μελών να μεσολαβήσουν για την επεξεργασία αναλόγων συμφωνιών του Συμβουλίου της Ευρώπης, που θα παράσχουν στα άτομα μία αποτελεσματική προστασία από τις ενδεχόμενες μηχανορραφίες αυτών των οργανώσεων και από τη φυσική και ψυχολογική πίεση που ασκούν57, εφόσον οι μέθοδοι των "νέων θρησκευτικών κινήσεων" (έτσι χαρακτηρίζουν τις υπάρχουσες θρησκευτικές οργανώσεις) "συντελούν στην παραβίαση των ανθρωπίνων και αστικών δικαιωμάτων και είναι επιζήμιες για την κοινωνική θέση των ατόμων που αφορούν...".

Στην Ελλάδα διαμορφώνονται ήδη οι συνθήκες που επιτρέπουν την εξάπλωση μιας ιδιόμορφης διασυνοριακής εγκληματικότητας, η οποία αποτελεί και τον προθάλαμο του οργανωμένου εγκλήματος. Η εκτίμηση αυτή περιέχεται σε απόρρητη έκθεση58 ανωτάτου στελέχους της ελληνικής αστυνομίας για την εγκληματικότητα στη χώρα μας. Αυτό, αν συσχετισθεί με άλλες πληροφορίες και γεγονότα, τα οποία συντελούνται από μέλη ή ομάδες αποκρυφιστών, αποδεικνύει ότι οι δράστες του εγκλήματος εκσυγχρονίζονται με πιο ταχείς ρυθμούς απ’ ότι οι διωκτικές αρχές. Φανερώνει ακόμη ότι οι εγκληματίες εξειδικεύονται και επινοούν modus operandi, στηριγμένα σε υψηλή τεχνολογία. Η διαπίστωση αυτή προβληματίζει την Ελληνική Πολι­τεία59, η οποία θα πρέπει να πάρει χωρίς καθυστέρηση μέτρα άμεσα και αποτελεσματικά. Έτσι θα προστατεύ­σει τους νέους της και θα αντιμετωπίσει το έγκλημα εν τη γενέσει του και κυρίως αυτό που προέρχεται από το χώρο του αποκρυφισμού και την καταστροφική του λατρεία. Αυτό μας υπέδειξε60 έμμεσα και η δίκη των σατανιστών τον Ιούνιο του 1995.

Είναι άκρως αποκαλυπτικά τα συμπεράσματα που εξάγονται σχετικά με τους κοινωνικούς παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των εγκληματιών και οδηγούν στην αύξηση της εγκληματικότητας. Τα αρμόδια αστυνομικά όργανα, όταν ρωτήθηκαν για τους παράγοντες που επηρεάζουν την εγκληματικότητα, απάντησαν61 ότι ένα μεγάλο ποσοστό οφείλεται στην αρνητική επιρροή των Μ.Μ.Ε., στην κρίση της οικογένειας, στη χρήση τοξικών ουσιών, στις κακές συναναστροφές και στην απομάκρυνση των νέων από την Εκκλησία.

Η εγκληματικότητα που έχει την αρχή και τη γενεσιουργό αιτία της στον αποκρυφισμό, λαμβάνει επικίνδυνες διαστάσεις όχι μόνο στη χώρα μας, άλλα και σε παγκόσμια κλίμακα. Τελευταία στην πατρίδα μας εμφανίζονται ομάδες αποκρυφιστών-σατανιστών με έντονες απειλητικές διαθέσεις, αφού καίνε εκκλησίες62, απειλούν ιερείς και άτομα63 που αποκαλύπτουν τη δράση και τις εγκληματικές πράξεις των σατανιστών. Η αποκάλυψη του Α. Κ. κατά τη διάρκεια της "δίκης των σατανιστών" τον Ιούνιο του 1995 ότι "η ανάγκη κοινωνικής υπεροχής, η επίδειξη της μεγαλομανίας, η τάση για ένα άκρατο ευδαιμονισμό και η αναζήτηση εύκολων δρόμων στη ζωή"64 τον οδήγησαν στο φόνο νέων ανθρώπων, πρέπει να προβληματίσει όχι μόνον τις αρχές ασφαλείας της χώρας μας, αλλά και όλους τους συναρμόδιους φορείς.

Δεν επιμένουμε στην καταγραφή περισσοτέρων λεπτομερειών και γεγονότων, αυτοκτονιών και αυτοχειριών νέων ανθρώπων, οι οποίοι κατέληξαν σ’ αυτές κάτω από την αθέμιτη επιρροή αρχηγών σατανικών ομάδων. Επιβάλλεται, όμως, για την έρευνα του φαινομένου να αναφέρουμε μία πράξη, η οποία έγινε γνωστή και προκάλεσε αναταραχή στο πανελλήνιο τον Φεβρουάριο του 1993, δημοσιοποιήθηκε δε με τον τίτλο: "Η μαύρη μαγεία οδήγησε 16χρονη στην αυτοκτονία". Ανήλικοι μαθητές τότε έστειλαν επιστολή σε μηνιαίο περιοδικό της πόλης, όπου συνέβη το τραγικό περιστατικό, και τόνιζαν ότι "η αυτοκτονία είναι μία πράξη απλή που οδηγεί στην μεταθανάτια χωρίς προβλήματα ζωή"65. Πέρασαν δηλαδή την πράξη της αυτοκτονίας της συμμαθήτριάς τους ως πράξη εξιλέωσης, κάθαρσης και απαλλαγής από βάσανα, θλίψεις και δυσκολίες της ζωής.

Παρόμοια περιστατικά συχνά αναφέρουν πολίτες66 στα Μέσα μαζικής ενημέρωσης και δημιουργούν έντονο προβληματισμό στην κοινή γνώμη, διότι κατά κοινή ομολογία σήμερα παρατηρείται αύξηση των γεγονότων αυτών και βρισκόμαστε μπροστά σε έξαρση της εγκληματικότητας67 μεταξύ των εφήβων και των νέων.

Τον Δεκέμβριο του 1993 όλοι οι Έλληνες πληροφορήθηκαν από τα Μ.Μ.Ε. τα εγκλήματα, τα οποία διέπραξε μία ομάδα σατανιστών, υπακούοντας στον φανερό ή αφανή αρχηγό της. Ο αρχηγός της ομάδας αρέσκονταν στις ανθρωποθυσίες68 νεαρών ατόμων, σύμφωνα με τις ομολογίες των μελών της συγκεκριμένης ομάδας.

Οι ηθικοί αυτουργοί των οργανωμένων εγκληματικών ενεργειών κατορθώνουν να επιβάλλουν τη θέλησή τους σε όλους εκείνους, που ενδίδουν στις ψυχολατρείες και επιθυμούν να μυηθούν σ’ αυτές. Προβληματίζει ακόμη και δημιουργεί ανησυχία η περιγραφή την οποία έκανε πρώην μέλος της γκουρουιστικής οργάνωσης "ΚΡΙΣΝΑ", ο Saphiro. Αυτός αποκάλυψε ότι "οι Κρίσνα προμηθεύτηκαν όπλα και φτιάχνουν στρατό εναντίον του κόσμου. Και αυτό (το κάνουν), διότι 'η Αυτού Θεία Χάρη', η Πραμπουπάντα, έλεγε: στο μέλλον θα κυκλοφορούμε ζητώντας από τους ανθρώπους να ψάλλουν το Χάρε Κρίσνα. Αν δεν το κάνουν, θα τους σκοτώνουμε"69.

Στη Γερμανία έγκαιρα αντελήφθησαν την εγκληματική δραστηριότητα ορισμένων παραθρησκευτικών κινημάτων και συζήτησαν διεξοδικά το θέμα στη Βουλή της Βάδης-Βυρτεμβέργης στις 17 Οκτωβρίου 1991. Ο βουλευτής Dr. Mauz κατά τη συζήτηση αποκάλυψε ότι η αποκρυφιστική οργάνωση Scientology "είναι μία ισχυρή οργάνωση που ενδιαφέρεται μόνον για χρήματα. Παρομοιάζεται με τη μαφία και με την Camorra στην Ιταλία. Μερικές φορές οι οργανώσεις αυτές (της Μαφίας) σε σύγκριση με τη δραστηριότητα αυτής της αίρεσης, φαίνονται σαν παιδικοί σταθμοί". Χαρακτήρισε αδίστακτη την αίρεση αυτή και παρέπεμψε τους συναδέλφους του να διαβάσουν το λεξιλόγιο του L. Ron Hubbard στη Scientology. "Κρεμάστε ανθρώπους, λέγει ο Hubbard, αν δεν λειτουργεί καλά μία οργάνωση". Και ο Dr. Mauz τελείωσε την αγόρευσή του με τον χαρακτηριστικό λόγο: "Νομίζω ότι αυτό είναι φασιστικό λεξιλόγιο. Πιστεύω, επίσης, πως μπορώ να πω ότι αυτή η οργάνωση έχει φασιστικά στοιχεία"70.

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού της Γερμανίας Dr. Μ. Schutz - Hector σε μία έκθεσή της, που αναφέρεται στις συνέπειες των μεθόδων των αιρέσεων της νεότητας και ιδιαίτερα των ψυχο-ομάδων, όπως η Scientology, έγραψε σχετικά: "Μία ερώτηση στις ψυχιατρικές κλινικές της χώρας έδειξε ότι σε επιμέρους περιπτώσεις, ασθενείς που ανήκαν στην εκκλησία της Scientology, υπέστησαν κλινική αγωγή. Οι εικόνες ασθένειας που παρατηρήθηκαν, έδειχναν σχιζοφρενική ψύχωση, κατάσταση αντενεργούς διεγέρσεως, σύνδρομο μελαγχολίας και αλλοιώσεις προσωπικότητας"71.

Το 1989 κατατέθηκαν στην Ι.Σ.Ι.Ε.Ε. στοιχεία σχετικά με τη δράση του αποκρυφισμού στα σχολεία της πατρίδας μας. Τα στοιχεία καταχωρήθηκαν στα πρακτικά της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι "στην Αθήνα και σε επαρχιακές πόλεις υπάρχουν σατανικοί κύκλοι, που πραγματοποιούν "μαύρες λειτουργίες"72 με θυσίες ζώων, ενώ για θυσιαστήριο χρησιμοποιείται μία δεκαεξάχρονη κόρη, που σε κατάσταση 'ναρκώσεως' προσφέρει την παρθενία της στο σατανά. Κρούσματα σατανισμού εμφανίστηκαν και σε σχολεία". Μετά από έξι χρόνια, μέλη του σατανισμού, καθώς απολογούνται, ομολογούν73 ενώ­πιον του δικαστηρίου όργια, δολοφονίες και πολύ περισσότερες απόπειρες βιασμών και φόνων. Δεν είμαστε σε θέση να περιγράψουμε ή να απαριθμήσουμε τις εγκληματικές τους πράξεις74. Οι ανθρωποθυσίες τους, πάντως, τελούνται με σκοπό για τη μύηση75 νέων μελών στον σατανισμό.

"Ο σατανισμός είναι θρησκεία δολοφόνων! Αν είσαι 'σατανιστής', έχεις δολοφονικά ένστικτα. Δεν μπορείς να προχωρήσεις σε βαθμίδες, αν δεν γίνεις δολοφόνος... Μου είχε ζητήσει να του πάω και την επτάχρονη αδερφή μου σε τελετές. Τότε είχα τρελλαθεί. Μόλις κατάλαβα ότι σκότωναν, αποχώρησα... Βρέφη, μικρά παιδιά και γυναίκες παρθένες αναζητούσε ο Μ.Κ., για να θυσιάσει στον 'άρχοντα του σκότους' σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, που είναι σατανικές γιορ­τές!"76. Αυτή τη συγκλονιστική αποκάλυψη έκανε ο 23χρονος Γ.Α. καταθέτοντας στο Κακουργιοδικείο της Αθήνας.

Η τρομοκρατική επίθεση στο Τόκιο της Ιαπωνίας από μέλη της μυστικιστικής-γκουρουιστικής οργάνωσης Αούμ Σίνρι Κίο77 με αρχηγό της τον Σόκο Ασαχάρα τον Μάρτιο του 1995 προξένησε τον θάνατο δώδεκα ατόμων και έστειλε στα νοσοκομεία 5.500 άτομα με αναπνευστικά προβλήματα, όταν η αποκρυφιστική οργάνωση προξένησε διαρροή τοξικών αερίων. Για πενήντα τρία φρικτά εγκλήματα κατηγορήθηκαν μέλη του "Τάγματος του ναού του Ηλίου"78. Και αυτή η παραθρησκευτική οργάνωση ανήκει στο χώρο των απο­κρυφιστικών κινημάτων.

Να αναφέρουμε μία ακόμη μαρτυρία της Doreen Irvine, της "Βασίλισσας της μαύρης μαγείας", όπως την αποκαλούσαν. Αυτή, όταν απελευθερώθηκε από την εξουσία του σατανά, εκμυστηρεύθηκε όσα έζησε στους σατανικούς και αποκρυφιστικούς κύκλους στην Αγγλία. Περιγράφει δε μία ιεροτελεστία, στην οποία παρευρίσκονταν οκτακόσιοι σατανιστές από όλους τους ναούς της χώρας αυτής, και αναφέρει το εξής γεγονός: "...Ο αρχηγός ήλθε κοντά μου και με το μαύρο μαχαίρι στο αριστερό μου μπράτσο άνοιξε μία σχισμή. Το αίμα μου αφέθηκε να τρέξει μέσα στην αργυρένια λεκανίτσα, όπου βρισκόταν και αίμα κόκκορα... έπειτα ήπια λίγο από το αίμα και έδωσα τον προσωπικό μου όρκο στον σατανά... έγινα μία τέλεια οπαδός του εωσφόρου και όλοι χαιρόντουσαν που γεννήθηκε ένα καινούργιο παιδί στον σατανά. Όλοι οι παρευρισκόμενοι άρχισαν να καταλαμβάνονται από παράξενα σημεία τρέλας και επακολούθησαν ανομολόγητες και αισχρές σκηνές. Εκείνο το βράδυ έγιναν πάρα πολλά κακά και ακατονόμαστα πράγματα"79.

Μετά την έκθεση των στοιχείων αυτών και την περιγραφή προσωπικών εμπειριών, διαφαίνεται ότι η ενασχόληση με τη μαύρη μαγεία, με τη λατρεία του σατανά και γενικά με τη μυστικιστική-αποκρυφιστική τελετουργία, ωθεί τον άνθρωπο στη σφαίρα του εγκλήματος και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Στο χώρο του αποκρυφισμού καλλιεργείται και επιβάλλεται η ιδέα της ανθρωποθυσίας. Θεωρείται υπέρτατη πράξη υπακοής στον αρχηγό και πράξη μύησης στα απόκρυφα μυστικά μιας οργάνωσης του αποκρυ­φισμού. "Τα εγκλήματα αυτά, ως ακρότατες αντικοινωνικές συμπεριφορές, παράγονται από την κρίση των αξιών, από τα πρότυπα που προβάλλονται σήμερα στους ανηλίκους, σε έναν υποπολιτισμό βίας που δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την εκδήλωση τέτοιων εγκληματικών πράξεων"80.

Εμείς, με τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, να επισημάνουμε πως δεν υπάρχουν περιθώρια επιπόλαιης και ευκαιριακής αντιμετώπισης των εγκληματικών και απανθρώπων πράξεων, οι οποίες συντελούνται εν ονόματι της λατρείας του σατανά ή εν ονόματι της απαλλαγής του ανθρώπου από προβλήματα, θλίψεις και αγωνίες. Ο μόνος δρόμος απαλλαγής από ενοχές και φρικτά εγκλήματα είναι η άμεση αποχώρηση από το χώρο αυτό και η διακοπή κάθε σχέσης και επικοινωνίας με πρόσωπα και μεθόδους, που οδηγούν στην αντικοινωνική συμπεριφορά, στη βία και την αυτοκαταστροφή.

Σύγκριση μεταξύ της τελετουργίας του αποκρυφισμού και αυτής του Χριστιανισμού, ιδιαίτερα δε της λατρείας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, δεν μπορεί να υπάρξει. Η Ορθόδοξη χριστιανική λατρεία οδηγεί προς τον Θεό και ελευθερώνει τον άνθρωπο από δυσβάστακτα φορτία. Και στη Χριστιανική Εκκλησία τελείται μυστήριο, το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Επιτελείται θυσία αναίμακτη και "λογική λατρεία", στην οποία είναι παρών Αυτός ο Χριστός υπό τα είδη του άρτου και του οίνου81. Μέσα σ’ αυτή τη θυσία τρέφονται οι ψυχές των πιστών και γίνονται "ομοήθεια Θεού"82, κατά τον Ιγνάτιο τον Θεοφόρο. Γίνονται ένα σώμα πνευματικό83, σύμφωνα με τον αποστολικό λόγο "Εις άρτος, εν σώμα οι πολλοί εσμεν"84. Κάθε ευχαριστιακή σύναξη είναι η σύναξη85 ολόκληρης της Εκκλησίας, σε πνεύμα ενότητας, αγάπης και καταλλαγής, διότι η Θεία Ευχαριστία είναι το μυστήριο ολοκλήρου του σώματος της Εκκλησίας με κεφαλή της τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό.

Οι πιστοί, οι οποίοι ενσυνείδητα συμμετέχουν στην ευχαριστιακή σύναξη της Εκκλησίας, αποκτούν τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος (την ειρήνη, την αγάπη, τη χαρά, την απλότητα), και καλλιεργούν τις χριστιανικές αρετές, για να γίνουν το "άλας της γης και το φως του κόσμου"86.

Γύρω από τον άξονα του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας στρέφονται και τα άλλα μυστήρια, αλλά και ολόκληρη η χριστιανική ζωή. Γι’ αυτό και η προτροπή της Εκκλησίας προς όλους τους ανθρώπους, ακόμη και προς εκείνους που βρίσκονται υπό την επήρεια του σατανά, αλλά επιθυμούν να ζήσουν τη ζωή της ελευθερίας, είναι αυτή: "Άρτον ουράνιον και ποτήριον ζωής γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος"87, καθώς και η προτροπή του "έρχου και ίδε"88. Εξάλλου, δεν μπορεί να υπάρξει ουδεμία "κοινωνία φωτός και σκότους"89, κοινωνία του Τριαδικού Θεού και του σκοτεινού «θεού» των αποκρυφιστών.

3. Ο αποκρυφισμός υπό το φως της Ορθόδοξης Θεολογίας

Ο αποκρυφισμός, όπως ήδη διαπιστώσαμε, εκφράζεται μέσα από ένα ευρύ φάσμα παραθρησκευτικών κινημάτων και αιρέσεων. Αν επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε θεολογικά κάθε αποκρυφιστική παραφυάδα ξεχωριστά, θα οδηγηθούμε σε μία ατέρμονη προσπάθεια. Στα περιορισμένα πλαίσια της εργασίας μας, θεωρούμε επιστημονικά επιβεβλημένο να αναφερθούμε σε βασικές θέσεις ορισμένων ομάδων του αποκρυφισμού. Δεν θα επικεντρώσουμε την έρευνα και τη θεώρησή μας στο τί πρεσβεύει κάθε αποκρυφιστική ομάδα περί Θεού, περί δημιουργίας του κόσμου και περί ανθρώπου. Δεν θα λάβουμε υπόψη μας τις διαφορές που υπάρχουν σε επί μέρους ομάδες του αποκρυφισμού, διότι αυτό αναπόφευκτα θα μας οδηγήσει σε ιδεολογικό λαβύρινθο. Στην παρούσα μελέτη επιχειρούμε κριτική θεώρηση των συγχρόνων κυρίως απο­κρυφιστικών θέσεων και τάσεων. Απώτερος στόχος μας είναι να ερευνήσουμε, αν η παρεχόμενη Ορθόδοξη χριστιανική αγωγή στη Μέση Εκπαίδευση ενημερώνει τους έφηβους-μαθητές σχετικά με τον αποκρυφισμό και αν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το φαινόμενο αυτό.

Πριν προχωρήσουμε στη θεολογική κριτική θεώρηση των θέσεων του αποκρυφισμού, θεωρούμε χρήσιμη τη σύντομη αναφορά μας στις αιρέσεις και τις παραθρησκείες γενικότερα. Αυτό το κάνουμε, διότι πολλές αποκρυφιστικές ομάδες εμφανίζονται με προκάλυμμα χριστιανικό ή φέρουν ονόματα αγίων της Εκκλησίας (όπως του οσίου Παταπίου, του αγίου Νεκταρίου, του αγίου Κωνσταντίνου κ.λπ.). Με τον τρόπο αυτό προκαλούν σύγχυση και αμφιβολία σε πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα δε στους έφηβους, οι οποίοι, λόγω της ηλικίας τους, δεν γνωρίζουν σε βάθος την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη και ζωή.

α) Το φαινόμενο των αιρέσεων στην Καινή Διαθήκη
και στην εκκλησιαστική γραμματεία

Η λέξη "αίρεση" κατά τους προχριστιανικούς χρόνους δήλωνε τη διαδικασία της αρχαιρεσίας, της εκλογής ή της προτίμησης. Αργότερα, δήλωνε την πολιτική, θρησκευτική ή τη φιλοσοφική ομάδα, η οποία διατύπωνε αντίθετες απόψεις από τα παραδεδεγμένα.

Στους χρόνους της Καινής Διαθήκης με τη λέξη "αίρεση" δηλώνεται η θρησκευτική ομάδα, η οποία διατυπώνει αντίθετη διδασκαλία ή συνήθως διαστρεβλώνει και νοθεύει τη διδασκαλία του Χριστού. Έτσι στην Κ.Δ. καταγράφονται οι αιρέσεις των Φαρισαίων90, των Σαδδουκαίων91 και των Ναζωραίων92.

Ιδιαίτερος λόγος περί των αιρέσεων και των αιρετικών, (των ανθρώπων δηλ. που εγκολπώθηκαν μη χριστιανικές διδασκαλίες), γίνεται στη Β’ επιστολή του Πέτρου93 και στην επιστολή του Παύλου προς τους Γα­λάτες94. Μ’ αυτή την έννοια επικράτησε η χρήση του όρου "αίρεση" και στην εκκλησιαστική γραμματεία μετέπειτα.

Ο Απ. Παύλος δύο φορές στις επιστολές του χρησιμοποιεί τη λέξη "αίρεση": α) Στο Α’ Κορ. 11,19: "Δει γαρ και αιρέσεις εν υμίν είναι, ίνα οι δόκιμοι φανεροί γένωνται εν υμίν" και β) στο Γαλ. 5,19-20: "Φανερά δε εστι τα έργα της σαρκός, άτινά εστι πορνεία, ακαθαρσία... αιρέσεις". Στις περιπτώσεις αυτές η λέξη "αίρεση" σημαίνει φατρία, φιλονικία, σχίσμα, διαστροφή, απόκλιση ή απόρριψη μιας ή περισσοτέρων αληθειών της χριστιανικής πίστης.

Στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν και άλλες λέξεις, οι οποίες εκφράζουν την απόκλιση από την "οδό της αληθείας" και είναι ταυτόσημες με την αίρεση95. Οι λέξεις ή οι εκφράσεις αυτές είναι: "ψευδαπόστολος" (Β’ Κορ. 11,13), "ψευδοδιδάσκαλος" (Β’ Πέτρ. 2,1), "ψευδολόγος" (Α’ Τιμ. 4,2), "ψευδοπροφήτης" (Ματθ. 7,15. 24,11. 24,24, Μάρκ. 13,22, Λουκ. 6,26, Β’ Πέτρ. 2,1, Α’ Ιωάν. 4,1, Αποκ. 16,13. 19,20 και 20,10), "ψευδόχριστος" (Ματθ. 24,24, Μάρκ. 13,22), "ετεροδιδασκαλείν" (Α’ Τιμ. 1,3 και 6,3), "ανυπότακτος" (Τίτ. 1,10), "διχοστασία" (Ρωμ. 16,17), "πλάνη" (Α’ Ιωάν. 4,6) κ.λπ.

Η ψευδο-διδασκαλία, όπως αναφέρεται στην Κ. Διαθήκη, βρίσκεται σε αντίθεση με την "υγιαίνουσα πίστη", και την "παραθήκη" ή παρακαταθήκη, την οποία παρέλαβε η Εκκλησία από τον Θείο Ιδρυτή της, τον Ιησού Χριστό, και τους Αποστόλους. Οι ψευ­-δοδιδάσκαλοι επιδίωξαν και εξακολουθούν να θέλουν να πείσουν ότι αυτοί κατέχουν την αλήθεια. Η αίρεση και η πλάνη αγωνίζεται να επιβληθεί και να επικρατήσει σε βάρος της υγιούς διδασκαλίας. Για το λόγο αυτό οι αιρέσεις στους καινοδιαθηκικούς χρόνους χαρακτηρίζονται "βέβηλοι και γραώδεις μύθοι" (Α’ Τιμ. 4,7), "βέβηλοι κενοφωνίαι" (Β’ Τιμ. 2,16), "γάγγραινα" (Β’ Τιμ. 2,17) ή "διδασκαλία δαιμονίων" (Α’ Τιμ. 4,1).

Ο καθηγητής Ι. Καρμίρης ορίζοντας την έννοια της αίρεσης λέγει: "Αίρεσις είναι πάσα πεπλανημένη διδασκαλία, παρεκκλίνουσα από της γνησίας χριστιανικής πίστεως, άμα δε και πάσα ιδιαιτέρα χριστιανική κοινότης, διαφωνούσα προς την δογματικήν διδασκαλίαν της αληθούς Εκκλησίας αποκοπείσα από της κοινωνίας και ενότητος μετ’ αυτής"96.

Επινοητής, εφευρέτης και αρχηγός της αίρεσης είναι ο σατανάς. Στη διακήρυξη αυτή προβαίνει ο Ιησούς Χριστός στην παραβολή των ζιζανίων97. Ο Ιησούς Χριστός σε άλλη περίπτωση προτρέπει τους πιστούς με τους χαρακτηριστικούς λόγους: "Προσέχετε από των ψευδοπροφητών, οίτινες έρχονται προς υμάς εν ενδύμασι προβάτων, έσωθεν δε εισι λύκοι άρπα­γες"98. Οι αιρετικοί συχνά στην Κ.Δ. και στην ιστορία της Εκκλησίας μεταβάλλουν πρόσωπο, χρησιμοποιούν δόλο και τα κίνητρά τους είναι πονηρά και ιδιοτελή. Ακόμη οι "τοιούτοι ψευδαπόστολοι", μετασχηματίζονται σε "αποστόλους του Χριστού" και σε "διακόνους δικαιοσύνης"99. Ακολουθούν το παράδειγμα του σατανά και μετασχηματίζονται σε "αγγέλους φω­τός"100, σύμφωνα με τον αποστολικό λόγο.

Οι καθολικές επιστολές παρουσιάζουν πολλά στοιχεία περί των αιρέσεων και από αρκετούς ερμηνευτές χαρακτηρίζονται ως αντιαιρετικά συγγράμματα. Οι επιστολές του Πέτρου και του Ιωάννου καθώς και η επιστολή του Ιούδα αντιμετωπίζουν κυρίως τις λεγόμενες γνωστικές αιρέσεις. Ο Απ. Πέτρος101 χρησιμοποιεί καυστική γλώσσα εναντίον των αιρετικών, ο δε Ευαγγελιστής Ιωάννης τους αποκαλεί "αντιχρίστους"102 και "τέκνα του διαβόλου"103. Στο ιερό βιβλίο της Αποκάλυψης ο Ιωάννης οραματιζόμενος αποκαλύπτει τη συντριβή και το οδυνηρό τέλος104  των αιρετικών, εφόσον επιμένουν να ομοιάζουν με την Ιεζάβελ, η οποία με τη διδασκαλία της πλανά τους δούλους του Θεού και τους μαθαίνει "τα βαθέα του σατανά"105.

Στην αρχαία Εκκλησία η συνειδητή παραποίηση και διαστρέβλωση των αληθειών της πίστης από ένα μέλος της αποτελούσε βεβήλωση της ορθής πίστης, απόρριψη της αυθεντικότητας της εκκλησιαστικής παράδοσης και βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος106. Αυτό είχε σαν συνέπεια να αποκόπτεται ο αιρετικός από την Εκκλησία, αφού επέλεγε το δρόμο της πνευματικής του απώλειας. Είναι σχετική η διαβεβαίωση του Απ. Παύλου: "Αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού, ειδώς ότι εξέστραπται ο τοιούτος και αμαρτάνει ων αυτοκατάκριτος"107. Η ίδια άποψη εκφράζεται και από τη Σύνοδο της Καρχηδόνας, η οποία με τον α’ κανόνα της αποφαίνεται: "παρά δε τοις αιρετικοίς... εκκλησία ουκ έστιν... Αγιάσαι δε έλαιον ου δύναται αιρετικός, ο μήτε θυσιαστήριον έχων, μήτε εκκλησίαν"108.

Κριτήριο της χριστιανικής αλήθειας ήταν μόνον η Εκκλησία, η οποία ήταν και παραμένει "στύλος και εδραίωμα της αληθείας"109. Μόνον αυτή μπορεί να αποφανθεί περί της διδασκαλίας ή να αποκόψει κάποια μέλη της, που πρεσβεύουν αιρετικές διδασκαλίες. Αυτό αποφάνθηκε με κανόνα της και η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος110.

Κατά τους πέντε πρώτους χριστιανικούς αιώνες111 έχουμε την εμφάνιση ποικιλώνυμων αιρέσεων. Ξεχωρίζουν οι Ιουδαΐζουσες (Εβιωναίοι, Ελκεσαίοι, Ναζηραίοι), οι Γνωστικές (Μαρκιωνίτες, Σαβελλιανοί, Παυλικιανοί), οι Αντιτριαδικές (Μοναρχιανοί, Αρειανοί, Πνευματομάχοι) και οι Χριστολογικές αιρέσεις (Αππολλιναριστές, Νεστοριανοί, Μονοφυσίτες, Μονοθελήτες). Ονομαστοί, επίσης, αιρετικοί υπήρξαν και οι Εγκρατίτες, Νικολαΐτες, Μανιχαίοι, Μοντανιστές, Χιλιαστές, Ναυατιανοί ή Καθαροί και άλλοι.

Η Εκκλησία διά μέσου των αιώνων συνέχισε τον αποστολικό αγώνα και καταπολέμησε τις αιρέσεις. Οι πνευματοφόροι πατέρες άφησαν για τις επόμενες γενιές των χριστιανών πλήθος συγγραμμάτων, στα οποία διακρίνουμε την αγωνιστικότητα και την προσήλωσή τους στην αλήθεια του Ευαγγελίου, την οποία αυθε­ντικά112 ερμηνεύει η Εκκλησία.

Οι αιρετικοί αποκαλούνται από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς και τους θεοφόρους πατέρες "άπιστοι", "εχθροί της αληθείας", "λύκοι άρπαγες", "βλάσφημοι", "ενέργημα του διαβόλου", "πρόδρομοι του Αντιχρίστου" και "Χριστομάχοι"113.

Ο Ιωάννης της Κλίμακος, (6ος ή 7ος μ.Χ. αιώνας) μας δίδει χαρακτηριστική και σαφή μαρτυρία περί του ποιος είναι φίλος και ποιος είναι εχθρός του Θεού, παράνομος και αιρετικός. "Γνησίους δε και ηγαπημέ­νους δούλους του (υπολαμβάνομεν) εκείνους οπού προθύμως εξετέλεσαν, και απαραβάτως εκτελούσι τα πανάγια αυτού θελήματα. Ανωφελείς δε και αχρείους δούλους του Θεού νομίζομεν εκείνους, οίτινες έλαβον μεν το Άγιον Βάπτισμα, όμως δεν φυλάττουσι γνησίως τας συνθήκας όπου υπεσχέθησαν αυτώ επί του Βαπτίσματος. Αποξενωμένους δε ολοτελώς από τον Θεόν και εχθρούς αυτώ νοούμεν εκείνους, όσους βλέπομεν ότι είναι αβάπτιστοι ή ότι εβαπτίσθησαν μεν, όμως εχώρησαν (προσχώρησαν) εις αιρέσεις και κακοδοξίας οι άφρονες"114.

Ενώ οι πατέρες της Εκκλησίας μάχονται υπέρ της αληθείας και γράφουν αντιαιρετικούς λόγους, όμως, δεν καταδικάζουν τον άνθρωπο, αλλά την αίρεση115 και την πλάνη116, διότι "η πλάνη καθ’ αυτήν μεν ουκ επιδείκνυται, ίνα μη γυμνωθείσα γένηται κατάφωρος, πιθανώ δε περιβλήματι πανούργως κοσμουμένη, και αυτής της αληθείας αληθεστέραν εαυτήν παρέχειν φαίνεσθαι διά της έξωθεν φαντασίας τοις απειροτέροις"117.

Η αίρεση κατά την πατερική θεολογία αποτελεί τροπή προς την ειδωλολατρεία, γι’ αυτό οι εκφραστές της κηρύττουν ανένδοτο αγώνα εναντίον της Εκκλη­σίας118. Κατά τον Μ. Βασίλειο την ενότητα της Καθολικής Εκκλησίας διασπούν και λυμαίνονται οι αιρέσεις, τα σχίσματα και οι παρασυναγωγές. Απαντώντας δε σε σχετικό ερώτημα που του υποβλήθηκε, ο ιερός πατέρας στην α’ Κανονική του επιστολή προς τον Αμφιλόχιο, επίσκοπο Ικονίου, γράφει σχετικά: "Οι παλαιοί... τας μεν, αιρέσεις ωνόμασαν, τα δε σχίσματα, τας δε παρασυναγωγάς. Αιρέσεις μεν, τους παντελώς απερρηγμένους, και κατ’ αυτήν την πίστιν απηλλοτριωμένους, σχίσματα δε, τους δι’ αιτίας τινάς εκκλησιαστικάς, και ζητήματα ιάσιμα, προς αλλήλους διενεχθέντας. Παρασυναγωγάς δε, τας συνάξεις τας παρά των ανυποτάκτων πρεσβυτέρων ή επισκόπων, και παρά των απαιδεύτων λαών γινομένας"119. Με το ίδιο πνεύμα ομιλεί και ο στ’ κανόνας της Β’ Οικουμενικής Συνόδου120.

"Ο όρος 'αίρεση' συναντάται 45 φορές στους ιερούς κανόνες 'πάντοτε εν τη εννοία της αποκλίσεως από της ορθοδόξου πίστεως'. Με το ίδιο πνεύμα χρησιμοποιείται πάντοτε και ο όρος 'αιρετικός', που απαντάται στους ιερούς κανόνες 66 φορές"121.

Με γνώμονα τις αποστολικές και πατερικές κατευθυντήριες γραμμές η Εκκλησία ανέκαθεν περιφρουρεί το ποίμνιό της από τους αιρετικούς και τιμωρεί εκείνους που προσχωρούν στην αίρεση, τους μεν κληρικούς με την ποινή της καθαίρεσης, τους δε λαϊκούς με αφορισμό ή με την ποινή του αναθέματος122. Πάντοτε, όμως, η Εκκλησία αγωνίζεται, προσεύχεται123, αναμένει και αποδέχεται τη μετάνοια των αιρετικών124. Μετά από ορισμένες διαδικασίες125, τους εντάσσει και πάλι στο σώμα της. Για να καταφέρει ο αιρετικός να νικήσει το "πνεύμα της πλάνης", τον διάβολο και τον εωσφορικό εγωισμό του, χρειάζεται ισχυρή θέληση, ταπείνωση, άρνηση της αίρεσης, ομολογία πίστης στην Εκκλησία, παραδοχή των αποφάσεων των Οικουμενικών Συνόδων και υποταγή στον επίσκοπο, διότι χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει Εκκλησία126.

Σύμφωνα με όσα αναφέραμε, σχετικά με τις αιρέσεις, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η αίρεση αποτελεί μια αρρωστημένη κατάσταση, μια σωματική και πνευματική αναπηρία ή καχεξία, μια κατάσταση αμαρτίας. Δεν παύει να αποτελεί εμπόδιο στην προσπάθεια του ανθρώπου να ενωθεί με την όντως Αλήθεια και τη Ζωή, που είναι ο Χριστός127.

Η εμφάνιση όλων των παλαιών και συγχρόνων αιρέσεων και των παραθρησκευτικών κινημάτων, που έχουν σχέση με τον αποκρυφισμό, βοηθεί, ώστε να διακρίνονται οι συνειδητοί χριστιανοί, οι εκλεκτοί του Θεού128, από τους ψευδοπροφήτες και ψευδομεσσίες. Παράλληλα δίδεται σε όλους η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τον ανεκτίμητο θησαυρό της Ορθόδοξης διδασκαλίας, να διαχωρίσουν την αλήθεια από την πλάνη και την αίρεση.

Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν πεντακόσιες περίπου αιρέσεις και παραθρησκευτικές ομάδες. Οι περισσότερες απ’ αυτές εμφανίζονται με προσωπείο μη θρησκευτικό. Αναφέρονται σαν όμιλοι, σαν σωματεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, σαν κέντρα σπουδών ή σχολές129. Απαιτούνται ειδικές γνώσεις, για να ανακαλύψει κανείς τον πραγματικό ρόλο και την πίστη τους. Ειδικότερα για τον αποκρυφισμό, απαιτείται προσεκτική μελέτη των θεωριών και των πρακτικών του, ώστε με αντικειμενικότητα να οδηγηθεί κάποιος στην αξιολόγησή του.

β) Οι άγγελοι του Θεού, ο σατανάς και τα έργα τους

Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Τριαδικός Θεός είναι ο ποιητής "ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων"130. Είναι ο Δημιουργός δηλαδή ολοκλήρου του υλικού και πνευματικού κόσμου. Του κόσμου που βλέπουμε με τα υλικά μάτια, και εκείνου που δεν αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας. Η μαρτυρία του Απ. Παύλου είναι σαφής. "Εν αυτώ (τω Θεώ) εκτίσθη τα πάντα, τα εν τοις ουρανοίς και τα επί της γης, τα ορατά και τα αόρατα, είτε θρόνοι είτε κυριότητες είτε αρχαί είτε εξουσίαι. Τα πάντα δι’ αυτού και εις αυτόν έκτισται"131. Στον αόρατο πνευματικό κόσμο ανήκουν και οι άγγελοι132, οι οποίοι είναι άυλα, πνευματικά και αθάνατα όντα. Κατά τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό "άγγελος τοίνυν εστίν ουσία νοερά, αεικίνητος, αυτεξούσιος, ασώματος, Θεώ λειτουργούσα, κατά χάριν εν τη φύσει το αθάνατον ειληφυία, ης ουσίας το είδος και τον όρον μόνος ο Κτίστης επίσταται"133. Ο ορισμός, τον οποίο δίδει η προς Εβραίους επιστολή, εκφράζει λιτά και περιεκτικά το σκοπό και το έργο των αγγέλων. Είναι λειτουργικά πνεύματα, τα οποία διακονούν το έργο της σωτηρίας των ανθρώπων134. "Η διακονία αυτή εννοείται μέσα στα πλαίσια του ιεραρχημένου συμπαντικού σώματος. Και οι άγγελοι είναι μέλη αυτού του σώματος, οπότε η διακονία τους είναι αυτονόη­τη"135.

Ο χρόνος της δημιουργίας των αγγέλων δεν μας είναι γνωστός. Σχετική απάντηση βρίσκουμε στο βιβλίο του Ιώβ, όπου ο Θεός παρουσιάζεται να λέγει προς τον δίκαιο δούλο Του: "ότε εγεννήθησαν άστρα, ήνεσάν με φωνή μεγάλη πάντες άγγελοί μου"136. Απ’ αυτό συμπεραίνουμε ότι, πριν δημιουργηθεί ο αστρικός και ο υπόλοιπος ορατός κόσμος, επομένως και ο άνθρωπος, δημιουργήθηκε ο νοερός αγγελικός κόσμος137.

Την ύπαρξη των αγγέλων την αρνήθηκαν πρώτοι οι Σαδδουκαίοι138 και την αμφισβήτησαν πολύ αργότερα οι οπαδοί της θεωρίας του Δεϊσμού και του Πανθεϊσμού. Οι ορθολογιστές, μεταγενέστερα, χαρακτήρισαν τη διδασκαλία περί των αγγέλων σαν δάνειο εκ του Παρσισμού και εκ των Βαβυλωνίων.

Στην Αγία Γραφή έχουμε πολλές και σαφείς μαρτυρίες περί της εμφάνισης και του έργου των αγίων αγγέλων139. Σε ορισμένα χωρία αναφέρονται και ονόματα αγγέλων, όπως του Ραφαήλ140, του Μιχαήλ141 και του Γαβριήλ142.

Η Ορθόδοξη αγιοπατερική παράδοση αισθάνεται τους αγίους αγγέλους αρωγούς στον καθημερινό αγώνα των ανθρώπων. Γι’ αυτό σε κάθε λειτουργική σύναξη και σε κάθε ακολουθία οι πιστοί απευθύνουν το ιερό αίτημα: "Άγγελον ειρήνης, πιστόν οδηγόν, φύλακα των ψυχών και των σωμάτων ημών παρά του Κυρίου αιτησώμεθα", στην ακολουθία δε του μικρού αποδείπνου υπάρχει ειδική ευχή "Εις τον Άγγελον φύλακα της του ανθρώπου ζωής"143.

Οι άγγελοι ως κτιστά όντα, αν και μεταβιβάζουν από τα άνω προς τα κάτω τις αδιάκοπες θείες ελλάμψεις144 και μεταφέρουν θεία και ουράνια μηνύματα, δεν είναι πανταχού παρόντες. Εκτελούν μόνο τις εντολές του Θεού για την τελείωση και τη σωτηρία των ανθρώπων.

Εκτός, όμως, από τους αγίους αγγέλους, στη ζωή των ανθρώπων παρουσιάζονται και οι πονηροί άγγελοι, τα πονηρά και ακάθαρτα πνεύματα, οι άγγελοι του σκότους, οι αποκαλούμενοι δαίμονες145. Ποιοι είναι αυτοί και από πού προήλθαν; Είναι άυλα και ασώματα πνεύματα, τα οποία κυριεύθηκαν από αλαζονεία και υπερηφάνεια και επαναστάτησαν κατά του Θεού με αρχηγό τους τον Εωσφόρο146, τον σατανά147. Αυτός ζήτησε να γίνει κατά πάντα όμοιος με τον Ύψιστο και επιχείρησε να αρπάξει τη θεία εξουσία και τη θεία δόξα. "Εις τον ουρανόν αναβήσομαι", διανοήθηκε ο Εωσφόρος, "επάνω των νεφελών θήσομαι τον θρόνον μου, έσομαι όμοιος τω Υψίστω"148, σύμφωνα με την περιγραφή του προφήτη Ησαΐα.

Πολύ απλά αλλά και με σαφήνεια περιγράφει την πτώση των πονηρών αγγέλων ο Ιωάννης Δαμασκηνός, με τον οποίο συμφωνούν και άλλοι πατέρες της Εκκλησίας. "Εκ τούτων των αγγελικών δυνάμεων πρωτοστάτης της περιγείου τάξεως και της γης την φυλακήν εγχειρισθείς παρά Θεού ου φύσει πονηρός γεγονώς (ο εωσφόρος), αλλ’ αγαθός ων και επ’ αγαθώ γενό­μενος και μηδ’ όλως εν εαυτώ παρά του Δημιουργού κακίας εσχηκώς ίχνος, μη ενέγκας τον τε φωτισμόν την τε τιμήν, ην αυτώ ο Δημιουργός εδωρήσατο, αυτεξου­σίω προαιρέσει ετράπη εκ του κατά φύσιν εις το παρά φύσιν και επήχθη κατά του πεποιηκότος αυτόν Θεού, αντάραι αυτώ βουληθείς, και πρώτος αποστάς του αγαθού εν τω κακώ εγένετο"149.

Οι δαίμονες βρίσκονται "έξω από την θεοποιό ενέργεια και δόξαν του Θεού, δεν μπορούν να είναι πανταχού παρόντες ούτε να δημιουργήσουν οποιοδήποτε πράγμα εκ του μη όντος"150, ενώ οι άγγελοι που έμειναν στο αγαθό, εδραιώθηκαν μόνιμα σ’ αυτό και έκτο­τε μετέχουν στη ζωή της θείας δόξας. Όσοι απομακρύνθηκαν από τη θεοποιό ενέργεια, έχασαν την τελείωση, δαιμονίστηκαν και έγιναν δυνάμεις αρνητικές και καταστροφικές. Είναι σαφής και κατηγορηματική η διδασκαλία της Αγίας Γραφής151 και της Ορθό­δοξης παράδοσης152 ως προς την ύπαρξη του σατανά, τις πονηρές του ιδιότητες, τα επίβουλα και σκοτεινά νοήματά του, τις ολέθριες επιδράσεις και τις άοκνες προσπάθειες των πονηρών δαιμόνων για την καταστροφή και την αιώνια απώλεια του ανθρώπου.

Ενώ, όμως, η Αγία Γραφή και η Ορθόδοξη παράδοση με τόση σαφήνεια περιγράφουν το σκοτεινό έργο του σατανά και των αγγέλων του, εν τούτοις υπάρχουν άνθρωποι και μέσα στο θεολογικό χώρο, που αμφισβητούν την ύπαρξη και το ολέθριο έργο του. Θεωρούν τον σατανά ως προσωποποίηση του κακού. Αυτό χαρακτηρίζεται ως μεγάλη επιτυχία του διαβόλου, διότι η πίστη στην ανυπαρξία του ή η μη παραδοχή του καταστροφικού του έργου καθησυχάζει και υπνωτίζει πνευματικά τους ανθρώπους. Και πραγματοποιείται εν προκειμένω ο Κυριακός λόγος: "Εν τω καθεύδειν τους ανθρώπους ήλθεν... ο εχθρός και έσπειρε ζιζάνια αναμέσον του σίτου και απήλθεν... ο δε εχθρός ο σπείρας αυτά εστιν ο διάβολος"153.

Ο αρχηγός των πονηρών πνευμάτων, ο διάβολος154 και σατανάς155, χαρακτηρίζεται από τον Ιησού Χριστό και τους αποστόλους Του ως "πειραστής", "δράκων", "πνεύμα πονηρόν", "όφις μέγας", "λέων ωρυόμενος", "άρχων του σκότους", "φθονερός", "Βελίαρ", "Βεελζεβούλ", "πλάνος και πλανών την οικουμένην". Η Σοφία Σολομώντος διακήρυξε ότι "φθόνω διαβόλου θάνατος εισήλθεν εις τον κόσμον"156, διότι με την εμφάνιση του "πονηρού όφεως" στον παράδεισο και τη συνομιλία του με την Εύα καλλιέργησε στην ψυχή των πρωτοπλάστων τον εγωιστικό πόθο της ισοθεΐας και την παρακοή τους στην εντολή του Θεού. Συντελέστηκε, έτσι, η πτώση των πρωτοπλάστων με τις φοβερές συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος157. Ο θάνατος εισόρμησε158 στο ανθρώπινο γένος και άρχισε η αιώνια περιπλάνηση του ανθρώπου μακρυά από τον Θεό-Δημιουργό του. Ο διάβολος χρησιμοποίησε ένα ψευδές επιχείρημα προς την Εύα, όταν της είπε: "ου θανάτω αποθανείσθε. ήδει γαρ ο Θεός, ότι η αν ημέρα φάγητε απ’ αυτού, διανοιχθήσονται υμών οι οφθαλμοί και έσεσθε ως θεοί, γινώσκοντες καλόν και πονηρόν"159.

Περί της πανουργίας και του αντιθέου ρόλου του διαβόλου σαφέστατα μας προειδοποιεί ο Θεάνθρωπος. "Ο διάβολος", λέγει, "ανθρωποκτόνος ην απαρχής και εν τη αληθεία ουχ έστηκεν ότι ουκ έστιν αλήθεια εν αυτώ. Όταν λαλή το ψεύδος, εκ των ιδίων λαλεί, ότι ψεύστης εστί και ο πατήρ αυτού"160. Αυτός "ο δράκων, ο όφις ο μέγας ο αρχαίος, ο καλούμενος διάβολος και ο σατανάς", εμφανίζεται και ενώπιον του Ι. Χριστού, του νέου Αδάμ, στην έρημο, για να τον εκπειράσει, χρησιμοποιώντας την ίδια πανούργα τακτική του. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει το δόλιο έργο του, όταν παίρνει την αποστομωτική απάντηση από τον Υιό και Λόγο του Θεού: "Ύπαγε οπίσω μου, σατανά. γέγραπται γαρ, Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και αυτώ μόνω λατρεύσεις". Ποια δε ήταν η κατάληξη του ιστορικού αυτού λόγου; "Τότε αφίησιν αυτόν ο διάβολος, και ιδού άγγελοι προσήλθον και διηκόνουν αυτώ"161.

Επί αιώνες "ο ολεθροποιός διάβολος" συνεχίζει το ψυχοκτόνο και ψυχοφθόρο έργο του. Με λυσσώδη μανία επιτίθεται εναντίον των ανθρώπων, εφευρίσκει μεθόδους και υποκριτικούς τρόπους, για να αιχμαλωτίσει όσους πολιτεύονται "ισάγγελον βίον", να τους οδηγήσει σε κατάσταση "λοιμώδους απιστίας"162, και να τους εξολοθρεύσει σωματικά και πνευματικά. Η άρνηση του ανθρώπου να συμπράξει μαζί του ή να δεχθεί τα "νοήματα αυτού", τον αφήνει μετέωρο και ανίκανο να επιβάλλει το κακό και την οποιαδήποτε μορφή αμαρτίας163.

Κατά τον Απ. Πέτρο ο διάβολος και οι άγγελοι του σκότους επιδίδονται με μανία και μίσος πολύ, για να οδηγήσουν τους ανθρώπους μακρυά από τον Θεό, την Εκκλησία και τη βασιλεία του Θεού. Ο λόγος του Αποστόλου είναι ζωηρός και αφυπνιστικός. "Ο αντίδικος υμών διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη"164. Ό,τι, όμως, και αν κάνει, το τέλος του θα είναι φοβερό. "Ο διάβολος ο πλανών αυτούς εβλήθη εις την λίμνην του πυρός και του θείου, όπου και το θηρίον και ο ψευδοπροφήτης, βασανισθήσονται ημέρας και νυκτός εις τους αιώνας των αιώ­νων"165. Θα πορευθεί, σύμφωνα με το λόγο του Χριστού, στο "πυρ το αιώνιον το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού"166.

Δεν μπορούμε να παρέλθουμε το θέμα του Αντιχρί­στου, χωρίς την παραμικρή αναφορά σ’ αυτό. Το πρόσωπο και το έργο του απασχόλησε την Παλαιά Διαθήκη, την αποκαλυπτική γραμματεία της Καινής Διαθήκης και την πατερική Θεολογία. Αντίχριστοι στην αρχαία Εκκλησία θεωρήθηκαν εκείνοι που αντιστρατεύθηκαν τη διδασκαλία του Χριστού ή αρνήθηκαν το σωτηριώδες και απολυτρωτικό του έργο. Ο Αντίχριστος, ως "θηρίον" και "δράκων", όπως αναφέρεται στο προφητικό βιβλίο της Αποκάλυψης167, θα παίξει ένα συγκεκριμένο ολέθριο ρόλο. Το τέλος του θηρίου θα είναι τραγικό, αφού θα ηττηθεί κατά κράτος από το "εσφαγμένον αρνίον", τον Ιησού Χριστό.

Το θέμα του Αντιχρίστου "συνδέεται άμεσα με το πρόσωπο του διαβόλου και των σκοτεινών δυνάμεων της αμαρτίας, στην ύστατη και φοβερότερη μάχη τους εναντίον της Εκκλησίας. Ο Αντίχριστος θα αποτελέσει την εντελέστερη ηθική ενσάρκωση του σατανά στην ιστορία. Είναι μορφή απαίσια και φοβερή, της οποίας το βάθος θα αναδεύει το δαιμονικόν όρμημα σε όλο το φοβερό και αποτρόπαιο μεγαλείο του"168.

Τη διάκριση του Αντιχρίστου σε ένα και πολλούς τη διατυπώνει εύστοχα και εκφραστικά ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Α’ καθολική του επιστολή. "Παιδία, εσχάτη ώρα εστί, και καθώς ηκούσατε ότι ο αντίχριστος έρχεται, και νυν αντίχριστοι πολλοί γεγόνασιν"169.

«Η προσωπικότητα του Αντιχρίστου είναι αινιγματική και αμφιλεγόμενη, επειδή κινείται στο χώρο της αποκαλυπτικής γραμματείας και προφητείας. Σκοτεινός και αινιγματώδης170 είναι, και ο αριθμός 666, βάσει του οποίου γίνεται η ανίχνευση του θηρίου-αντιχρίστου. Η φύση και τα πλαίσια της εργασίας δεν μας επιτρέπουν να επεκτείνουμε την αναφορά μας σ’ αυτόν.

Στις σελίδες της Παλαιάς και περισσότερο της Καινής Διαθήκης αναφέρονται περιστατικά σύμφωνα με τα οποία άνθρωποι υπέκυψαν στα σχέδια και τους διαβολικούς πειρασμούς. Συχνά ο Ιησούς κάνει λόγο για δαιμονισμένους, για ανθρώπους δηλαδή που κυριεύ­θηκαν από πονηρά πνεύματα, που έχασαν την αξιοπρέπεια, αλλοίωσαν την προσωπικότητά τους και κατάντησαν έρμαια των δαιμονίων. Όλα αυτά συνέβησαν και εξακολουθούν να συμβαίνουν μέχρι των ημερών μας κατά παραχώρηση Θεού171 και με τη θέληση των ανθρώπων αυτών172. Μεταξύ αυτών που δαιμονίζονται, συγκαταλέγονται όσοι στο όνομα του σατανά προλέγουν τα μέλλοντα173, επικαλούνται το σατανά σε μυστικιστικές-αποκρυφιστικές τελετές και μαγείες ή όσοι θυσιάζουν προς χάρη του ζώα, μωρά ή παρθένες.

Σε δαιμονική κατάσταση περιέρχονται πολλοί από εκείνους, που επιχειρούν να επικοινωνήσουν με συγγενικά τους πρόσωπα, μέσα από πνευματιστικές τελετές ή χρησιμοποιούν "μεσάζοντα" πρόσωπα. Συχνά αναφέρονται περιστατικά δαιμονισμού ή σατανοκρατίας σε αστρολόγους, σε μελετητές σατανιστικών βιβλίων και σε βλάσφημους.

Σε τραγικότερη, όμως, κατάσταση βρίσκονται όσοι υπακούουν στα κελεύσματα του σατανά και γίνονται τυφλά όργανα των πονηρών του πνευμάτων, όσοι υπογράφουν "συμβόλαιο" μαζί του, τον λατρεύουν και του απευθύνουν ύμνους πλήρους υποταγής και αφοσίωσης ή αρνούνται τη χριστιανική πίστη, ποδοπατώντας ιερές εικόνες και ιερά αναθήματα.

Από την κατάσταση του δαιμονισμού και το απελπιστικό αδιέξοδο, στο οποίο καταντούν τα θεόπλαστα δημιουργήματα, οι άνθρωποι, και πάλι η αγάπη του Θεού έχει τη δύναμη, εφόσον οι ίδιοι το θελήσουν, να τους ελκύσει, να τους απαγγιστρώσει, να τους ελευθερώσει από τη διαβολική τυραννία και να τους οδηγήσει στο δρόμο της αλήθειας, της θέωσης, της σωτηρίας και της λύτρωσης.

γ)    Η έλευση του Χριστού στον κόσμο και
η "κατάλυση" των έργων του διαβόλου

Η χρονική στιγμή που επέλεξε ο Υιός του Θεού να έλθει στη γη ήταν η στιγμή κατά την οποία η ανθρωπότητα βρισκόταν στο κατώτερο σημείο της ηθικής, κοινωνικής και πολιτισμικής της παρακμής. Σε Ανατολή και Δύση κυριαρχούσε το δαιμονικό στοιχείο. Οι άνθρωποι αναζητούσαν λύτρωση και τη σωτηρία τους από τον Μεσσία.

Η έλευση του Χριστού στον κόσμο, η σάρκωση και η θεία του ενανθρώπηση είχε τον χαρακτήρα της απαλλαγής του ανθρώπου από την τυραννική καταδυνάστευσή του από τον κυρίαρχο διάβολο και τα πονηρά του πνεύματα.

Η διακήρυξη του Ευαγγελιστού Ιωάννου ότι "εις τούτο εφανερώθη ο υιός του Θεού, ίνα λύση τα έργα του διαβόλου"174, ήλθε σαν απάντηση στην εναγώνια προσμονή και την προσδοκία των εθνών. Αν δεν υπήρχε ο διάβολος, δεν θα ήταν ανάγκη να έλθει ο Χριστός, για να "καταλύσει" τα έργα του διαβόλου175. Ο Χριστός με την ενανθρώπησή του ιδρύει τη βασιλεία του Θεού, για να εξουδετερώσει και να καταργήσει τη βασιλεία του σατανά.

Στις σελίδες της Καινής Διαθήκης υπάρχει σαφής διαβεβαίωση του Χριστού περί του καταστροφικού έργου του διαβόλου και των αγγέλων του. Γι’ αυτό ο Θεός επενέβη την κατάλληλη στιγμή και ελευθέρωσε τους εκλεκτούς του "εκ της εξουσίας του σκότους και μετέστησεν εις την βασιλείαν του υιού της αγάπης αυ­τού"176. Η μεγάλη μάχη του Χριστού εναντίον των δαιμονικών δυνάμεων δόθηκε κυρίως επάνω στο Σταυρό, οπότε ο Χριστός συνέτριψε τα τεχνάσματα και τη δύναμη του σατανά177. Έκτοτε, όσοι συντάσσονται με την πνευματική στρατιά του Χριστού και επικαλούνται τη σταυρική του θυσία, αντιμάχονται τον διάβολο με τα όπλα του φωτός178 και επιτυγχάνουν νίκες εναντίον αυτού και των οργάνων του. Αφυπνιστική εν προκειμένω είναι και η αποστολική προτροπή: "Αντίστητε τω διαβόλω και φεύξεται αφ’ υμών"179.

Ποια, όμως, είναι αυτά τα μέσα και "όπλα"180 της πνευματικής στρατείας, τα οποία η Εκκλησία του Χριστού παρέχει άφθονα στα μέλη της προς "καθαίρεσιν των οχυρωμάτων" του διαβόλου;

δ. Η γνώση των μεθοδειών του διαβόλου

Ο μεγάλος αθλητής της χριστιανικής πίστης και νικητής των δαιμονικών δυνάμεων, ο Απ. Παύλος, προτρέπει τους χριστιανούς της Εφέσου: "Ενδύσασθε την πανοπλίαν του Θεού προς το δύνασθαι υμάς στήναι προς τας μεθοδείας του διαβόλου"181.

Όταν ο άνθρωπος γνωρίζει ποιος και πώς τον πολεμά, οχυρώνεται, αμύνεται και αποκρούει τις εχθρικές επιθέσεις. Είναι χαρακτηριστικός και ο λόγος του ιερού Χρυσοστόμου: "Μάθωμεν τοίνυν εντεύθεν ήδη τας λαβάς εκείνου, πόθεν εστί πονηρός, πόθεν ημίν ευκόλως επηρεάσαι δύναται, ίνα των αγώνων παραγενομένων μη ξυνοπαθώμεν μηδέ θορυβώμεθα, καινά τα πλάσματα ορώντες, αλλ’ ήδη μεταξύ ημών αυτών μελετήσαντες και τας μεθοδείας αυτού μαθόντες απάσας, μετά του θαρρείν αψώμεθα των παλαισμάτων προς εκείνον"182.

Η γνώση των πανουργιών και των μεθοδειών του διαβόλου είναι χρήσιμη στους ανθρώπους, για να μη εμπέσουν "εις παγίδας διαβόλου"183. Ο εχθρός του ανθρώπου, ο διάβολος, δεν εμφανίζεται ακάλυπτος, αλλ’ ενδύεται παραπλανητικό μανδύα, με σκοπό να παρασύρει και να εξαπατήσει. "Ο πνευματισμός, η αστρολογία... η καφεμαντεία, η χειρομαντεία, η χαρτομαντεία και ο αποκρυφισμός είναι δικές του μεθοδείες και δικά του κατασκευάσματα... Και οι διάφορες παραθρησκείες και αιρέσεις είναι δικά του κατορθώματα. Εκμεταλλεύεται έμφυτες ανθρώπινες διαθέσεις, ανθρώπινους πόθους και ανησυχίες... για να παρασύρει θύματα αφελή και να κάνει το ψυχοφθόρο και ψυχοκτόνο έργο του χωρίς εμπόδια και δυσκολίες"184.

Στη ζωή των χριστιανών δεν έχει θέση ο φόβος και η δειλία, που προέρχονται από το στρατόπεδο του σατανά, διότι ο διάβολος και οι πονηροί άγγελοι έπαυσαν να εξουσιάζουν τον κόσμο μετά τη σταυρική θυσία και την Ανάσταση του Χριστού.

Ο διάβολος δεν έχει πλέον ανεξέλεγκτη δράση και δεν μπορεί σε τίποτε να βλάψει185 τον συνειδητό και αγωνιζόμενο χριστιανό. Δεν γνωρίζει τους λογισμούς του ανθρώπου, εκτός εκείνων που ο ίδιος του υποβάλλει. Επιχειρεί να εισέλθει, κατά τον Νικόδημο τον Αγιορείτη186, διά των πέντε αισθήσεων. Το κλείσιμο των «θυρών» της ψυχής τον αποτρέπει και τον αποδιώκει. Η αλήθεια αυτή αποτυπώνεται στον ύμνο της Μεγάλης Παρασκευής. "Βασιλεύει, αλλ’ ουκ αιωνίζει του γένους των βροτών"187. Γι’ αυτό και το πνεύμα της Εκκλησίας είναι πνεύμα αντίστασης, νίκης, θάρρους και όχι ηττοπάθειας στην αντιμετώπιση188 των επιθέσεων του σατανά. Ο αγωνιστικός βίος του Μεγάλου Αντωνίου και η πάλη του εναντίον του διαβόλου αποτελούν κλασικό παράδειγμα προς μίμηση. Ο Μέγας Αντώνιος καταφεύγει και παρακαλεί τον Θεό να του φανερώσει τις μεθοδείες189 του σατανά, για να τις αποφύγει και να μείνει άτρωτος από τα βέλη του.

Όσοι υποτιμούν τα τεχνάσματα και τις μεθοδείες του διαβόλου, εύκολα μπορούν να γίνουν εκούσια ή ακούσια όργανά του. Κυρίως η ταπείνωση190, αλλά και οι άλλες χριστιανικές αρετές μπορούν να αποτρέψουν την πτώση και την παγίδευση του χριστιανού στις πλεκτάνες του ανθρωποκτόνου διαβόλου. Ο χριστιανός με την ταπείνωση ελκύει τη χάρη του Θεού και το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Έτσι αποκαλύπτονται τα πονηρά σχέδια του "μισόκαλου" διαβόλου και ο χριστιανός προσπερνά νικηφόρα τις επιθέσεις του.

ii. Η επίκληση του Ονόματος του Χριστού

Ο ίδιος ο Χριστός διαβεβαιώνει τους πιστούς ότι τα αιτήματά τους, που γίνονται με την επίκληση191 του αγίου Ονόματός Του, εκπληρώνονται192. Άνθρωποι που ανήκαν στον ευρύτερο κύκλο των μαθητών του Ιησού εκδίωκαν τα δαιμόνια στο όνομα του Χριστού193. Όταν οι εβδομήκοντα μαθητές του Χριστού επέστρεψαν από κοπιαστική περιοδεία, ανακοίνωσαν με χαρά: "Κύριε, και τα δαιμόνια υποτάσσεται ημίν εν τω ονόματί σου". Εκείνος τους απάντησε: "Εθεώρουν τον σατανάν ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα. Ιδού δίδωμι υμίν την εξουσίαν του πατείν επάνω όφεων και σκορπίων και επί πάσαν την δύναμιν του εχθρού, και ουδέν υμάς ου μη αδικήση"194. Ο λόγος αυτός σημαίνει ότι οι μαθητές του Χριστού σε κάθε εποχή έχουν τη δύναμη να εξουδετερώνουν την περιορισμένη δύναμη του σατανά.

Το βιβλίο των Πράξεων αναφέρει πολλά θαύματα, τα οποία συντελέσθηκαν από τους Αποστόλους195 με την επίκληση του Ονόματος του Ιησού. Όταν ο Απ. Παύλος διέταξε το δαιμόνιο να εξέλθει από "παιδίσκην τινά έχουσαν πνεύμα πύθωνος... ήτις εργασίαν πολλήν παρείχε τοις κυρίοις αυτής μαντευομένη", το δαιμόνιο "εξήλθεν αυτή τη ώρα"196. Υπάκουσε δηλαδή στην αποστολική εντολή και έφυγε από τη νεαρή μάγισσα.

Στην Παλαιά Διαθήκη197 καταγράφεται η προτροπή του Θεού: "Πας ος αν επικαλέσηται το όνομα Κυρίου σωθήσεται"198. Ο λόγος αυτός βρίσκει την τέλεια εκπλήρωσή του στον νόμο της χάριτος. Η επίκληση του Ονόματος του Θεού, όταν συνοδεύεται από πίστη και αγώνα πνευματικό, οδηγεί τελικά στη σωτηρία. Όταν η επίκληση ή το αίτημα του ανθρώπου περνά μέσα από το βίωμα της Ορθόδοξης ζωής και γίνεται νοερά προσευχή με το "Κύριε ημών Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλόν", κυριολεκτικά αφοπλίζει τον αόρατο εχθρό, καταισχύνει και εκδιώκει τον διάβολο. Ο χριστιανός τότε βρίσκεται κάτω από την παντοδύναμη προστασία του Θεού και το ακοίμητο βλέμμα Του και "ουχ άπτεται αυτού ο πονηρός"199.

3. H προσευχή και η νηστεία

Άλλο ένα θεόσδοτο μέσο για την αόρατη πάλη του χριστιανού εναντίον των δυνάμεων του σκότους, των πνευμάτων της πλάνης και της πονηρίας είναι η προσευχή. Την συνιστά200 ο ίδιος ο Ι. Χριστός, αφενός μεν για να μένει ο άνθρωπος άτρωτος από τα "πεπυρωμένα βέλη του πονηρού", αφετέρου δε για να μη επιτρέπει την κυριαρχία των πονηρών πνευμάτων και σε άλλες αθώες και ανυπεράσπιστες ψυχές.

Με την προσευχή και την καταφυγή του στην Υπεραγία Θεοτόκο, στους αγίους, στους οσίους και στους μάρτυρες της Εκκλησίας, που κατενίκησαν τον διάβολο και την πομπή του, ο χριστιανός εξέρχεται καθημερινά νικητής. Η προσευχή, όταν συνδυάζεται με τον αγώνα κατά των παθών και την προσπάθεια για εσωτερική κάθαρση, αποφέρει καρπούς πνευματικούς, σύμφωνα με τη διδασκαλία201 της Εκκλησίας. Ο προσευχόμενος άνθρωπος ομοιάζει με ισχυρό τείχος και αποκρούει κάθε σατανική επήρεια και προσβολή.

Η προσευχή, όταν συνδυάζεται ακόμη με αληθινή νηστεία, οπλίζει τον χριστιανό με ακαταμάχητη δύναμη στον αγώνα του εναντίον των πονηρών πνευμάτων, αλλά και των παθών του. Ο συνδυασμός της προσευχής και της νηστείας τίθεται σαν προϋπόθεση202 από τον Ιησού για τους κληρικούς εκείνους, οι οποίοι έχουν επιφορτισθεί με την ειδική αποστολή να εκβάλλουν τα δαιμόνια από τους δαιμονιζομένους. Ο Κυ­ριακός λόγος είναι σαφής και κατηγορηματικός: "Τούτο το γένος (των δαιμονίων) εν ουδενί δύναται εξελθείν ει μη εν προσευχή και νηστεία"203.

Ο χριστιανός, όταν προσεύχεται, επικαλείται στον αόρατο πνευματικό του πόλεμο την παρουσία και τη βοήθεια των αγίων αγγέλων. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει αφιερώσει τη δευτέρα ημέρα της εβδομάδας στις άυλες, ασώματες, αγαθές και άγιες υπάρξεις, τους αγγέλους204. Οι άγγελοι του Θεού μας ενισχύουν στην επιτυχή αντιμετώπιση των προαιωνίων εχθρών μας, των δαιμόνων, μας υπερασπίζονται και μας προστατεύουν από τις συνεχείς επιθέσεις τους205.

4. Η δύναμη του τιμίου Σταύρου

Από τη σταυρική θυσία του Ιησού Χριστού απέρ­ρευσαν206 πολλά πνευματικά αγαθά για τους χριστιανούς. Από τότε το σχήμα και το σημείο του σταυρού έγινε το πανίσχυρο όπλο των πιστών εναντίον των δαιμόνων, διότι εκεί δόθηκε η τελική μάχη και κερδίθηκε από τον Χριστό. Ο σταυρικός θάνατος του Χριστού ανέδειξε το Σταυρό σύμβολο θυσίας και θριάμβου. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι χριστιανοί σφραγίζονται με τον "τύπον του Κυριακού σημείου", με το "μέγιστον σύμβολον της ισχύος και της αρχής" ή "το τρόπαιον κατά πάσης αντικειμένης δυνάμεως", όπως χαρακτηρί­ζουν207 το Σταυρό οι πατέρες της Εκκλησίας.

Το γεγονός αξιολογείται ως μέγιστο, διότι ο Χριστός με τη θνητή και παθητή σάρκα, που προσέλαβε από την Παναγία, "τον μεν αρχέκακον όφιν θεοσόφω δελέατι διά του σταυρού αγγιστρεύσας το υπ’ αυτού δουλούμενον άπαν ηλευθέρωσε γένος". Διά του Σταυρού ήλθε η σωτηρία σε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο η Εκκλησία συνιστά την προσκύνηση του Σταυρού, διότι είναι σημείο και τρόπαιο μέγιστο του Χριστού εναντίον του διαβόλου και όλης της αντικειμένης φάλαγγος. Γι’ αυτό και φρίττουν οι δαίμονες και φυγαδεύονται, καθώς βλέπουν το Σταυρό208 να σχηματίζεται με ευλάβεια και πίστη. Την αλήθεια αυτή εκφράζει με ακρίβεια ο αναστάσιμος ύμνος: "Κύριε, όπλον κατά του διαβόλου τον σταυρόν σου ημίν δέδωκας. Φρίττει γαρ και τρέμει μη φέρων καθοράν αυτού την δύναμιν..."209. Το Σταυρό του Χριστού τον φοβούνται όχι μόνον οι δαίμονες, αλλά και όλοι οι συνεργοί τους.

Μάγοι, πνευματιστές, σατανιστές και άλλοι αιρετικοί για να παραπλανήσουν τους αμαθείς, χρησιμοποιούν το Σταυρό στις μαγικές τελετές τους. Γι’ αυτούς, όμως, που αρνήθηκαν τη θυσία του Χριστού, που έβαψαν τα χέρια τους με αίμα αθώο και συντάχθηκαν με τον σατανά, ο Σταυρός του Χριστού δεν ενεργεί210.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο Σταυρός του Χριστού κατέχει εξέχουσα θέση. Όλα τα μυστήρια της Εκκλησίας, που αποτελούν το κέντρο της πνευματικής ζωής των πιστών, γίνονται με την ενέργεια του Σταυρού. Το νερό στην αγία κολυμβήθρα αγιάζεται με το σημείο του τιμίου Σταυρού, διότι όχι μόνον ο Σταυρός, αλλά και το σχήμα του Σταυρού είναι θείο, προσκυνητό και αγιαστικό. Στο μυστήριο του χρίσματος ο κληρικός χρίει με το άγιο μύρο, σχηματίζοντας το σημείο του Σταυρού. Κατά την τέλεση του γάμου ο ιερέας πολλές φορές σφραγίζει τους νεόνυμφους με το σημείο του Σταυρού. Στο μυστήριο του αγίου ευχελαίου ο ιερέας εύχεται για τον ασθενή: "Διαφύλαξον, Κύριε, τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής αυτού, πορευόμενον εν τοις δικαιώμασί σου, προς το μηκέτι επίχαρμα γενέσθαι αυτόν τω διαβόλω"211. Στη συνέχεια αλείφει σταυροειδώς τον ασθενή σε διάφορα σημεία του σώματός του.

Σε όλες τις αγιαστικές πράξεις και τελετές οι πιστοί σχηματίζουν το σημείο του Σταυρού και ασφαλίζονται από τις προσβολές των πονηρών πνευμάτων. Τα δαιμόνια φρίττουν, όταν βλέπουν να σχηματίζεται το σημείο του Σταυρού, και καλούνται να εγκαταλείψουν212 ταλαιπωρημένες απ’ αυτά ανθρώπινες υπάρξεις.

5. Η συμβολή των εξορκισμών

Τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη συναντούμε ίχνη εξορκισμών213, τους οποίους χρησιμοποιούσαν για την αποπομπή των δαιμονίων214. Στους εξορκισμούς αυτούς στηρίζονται μυστηριοειδείς τελετές της Εκκλησίας, οι οποίες περιλαμβάνουν εξορκισμούς και ευχές, για να λυθούν τα μάγια και να εκδιωχθούν οι δαίμονες που βασανίζουν συνανθρώπους μας.

Ο φιλόσοφος και μάρτυρας Ιουστίνος (2ος μ.Χ. αιώνας) κάνει λόγο για εξορκισμούς, με τους οποίους "παν δαιμόνιον εξορκιζόμενον νικάται και υποτάσσεται". Αυτό γίνεται και σήμερα με τη δύναμη, η οποία πηγάζει από την επίκληση του Ονόματος του Ιησού Χριστού. "Και τα δαιμόνια τρέμει και σήμερον εξορκιζόμενα κατά του ονόματος Ιησού Χριστού υποτάσσε­ται"215.

Οι εξορκισμοί της Εκκλησίας δεν έχουν καμιά σχέση με τη μαγεία, όπως θέλουν να την παρουσιάζουν οι μάγοι και τα μέντιουμ. Άσχετα με τη μαγεία είναι, επίσης, και όλα τα υπό της Εκκλησίας τελούμενα μυστήρια, τα οποία παραμένουν ανενεργά, εφόσον ο κοινωνός των αγίων μυστηρίων δεν εκδηλώνει ειλικρινή διάθεση και προσωπική συμμετοχή στο πνευματικό τους περιεχόμενο, αν δεν παρουσιάζει δηλαδή μετάνοια και συμμόρφωση προς το θέλημα του Θεού216.

Επειδή ο άνθρωπος, πριν βαπτισθεί, είναι δυνατόν να έχει δεχθεί την επήρεια του δαίμονα, γι’ αυτό η Εκκλησία προβαίνει στον καθαρισμό του με τους τρεις αφορκισμούς217 ή εξορκισμούς, οι οποίοι διαβάζονται προ της ακολουθίας του βαπτίσματος. Αξίζει να μνημονεύσουμε ένα μικρό απόσπασμα, ώστε να φανεί η πίστη και η συνείδηση της Εκκλησίας, αλλά και η δύναμη της ευχής στους προσερχομένους να βαπτισθούν. "Επιτιμά σοι Κύριος, διάβολε, ο παραγενόμενος εις τον κόσμον και κατασκηνώσας εν ανθρώποις, ίνα την σην καθέλη τυραννίδα και τους ανθρώπους εξέληται... Επιτιμήθητι και αναχώρησον. κατ’ εκείνου γαρ σε ορκίζω του περιπατήσαντος, ως επί ξηράς, επί νώτα θαλάσσης... Φοβήθητι, έξελθε και υπαναχώρησον από του πλάσματος τούτου και μη υποστρέψης μηδέ υποκρυβής εν αυτώ, μηδέ συναντήσης αυτώ ή ενεργήσης μη εν νυκτί, μη εν ημέρα ή ώρα ή εν μεσημβρία· άλλ’ άπελθε εις τον ίδιον τάρταρον, έως της ητοιμασμένης μεγάλης ημέρας της κρίσεως"218.

Η σύνδεση των εξορκισμών με το βάπτισμα δεν είναι τυχαία, διότι στη συνέχεια ο βαπτιζόμενος219 καλείται διά του αναδόχου του να αποκηρύξει τον σατανά, μάλιστα δε να τον εμπτύσσει220 και να συνταχθεί με τον Χριστό.

Η ένδυση του νεοφωτισθέντος, μετά το βάπτισμα, με λευκά ενδύματα συμβολίζει τη θεοΰφαντη στολή, η οποία έχει εσχατολογικό χαρακτήρα. Απεικονίζει τη μέλλουσα ζωή, τη δόξα και την αθανασία, που την παρέχει στον άνθρωπο Αυτό το Ζωοποιό και Ζωαρχικό Πνεύμα.

Η αρχέγονη Εκκλησία έχει να παρουσιάσει πολλές μαρτυρίες δαιμονοπλήκτων221, όπως αυτές καταγράφονται στα ιερά Ευαγγέλια και τις Πράξεις των αποστόλων. Η μονομαχία του Χριστού ­ εναντίον των δαιμόνων222 διεξάγεται μ’ ένα εντυπωσιακό τρόπο. Το παράδειγμά Του ακολουθεί η Εκκλησία διά μέσου των αιώνων. Αυτό διαπιστώνεται στις ειδικές ακολουθίες223, τις οποίες χρησιμοποιεί η Εκκλησία για την εκδίωξη των δαιμονίων και τη λύση από τα μάγια224.

6. Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας

Όλες οι θυσίες, τις οποίες πρόσφεραν225 κατά καιρούς οι άνθρωποι στον Θεό, δεν μπόρεσαν να συντρίψουν την αμαρτία και να αποκαταστήσουν την ενότητα του ανθρώπου με τον Θεό. Οι θυσίες τους ήταν αδύναμες, διότι έγιναν κάτω από το νόμο της αμαρτίας.

Η σταυρική θυσία του Χριστού, όμως, προσφέρθη­κε226 για τη ζωή ολοκλήρου του κόσμου, διότι ήταν θυσία αγάπης και ενότητας, θυσία αίνου και ευχαριστίας, συγγνώμης και ίασης, κοινωνίας και ενότητας.

Η ίδια θυσία του Χριστού προσφέρεται με αναίμακτο τρόπο κατά την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Οι πιστοί αναγνωρίζουν ότι στην προσφορά αυτή ο Χριστός είναι "ο προσφέρων, και προσφερόμενος, και προσδεχόμενος, και διαδιδόμενος..."227.

Ο χριστιανός επί πλέον έχει ανάγκη από σταθερή πνευματική τροφοδοσία228 για τη διατήρηση και την καλλιέργεια της πνευματικής του ζωής. Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας229, που είναι υπέρτερο230 και ανώτερο από όλα τα άλλα, είναι πηγή άντλησης ζωής, διότι σ’ αυτό έχουμε και τη σωματική παρουσία του Υιού του Θεού.

Με τη συμμετοχή στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας οι χριστιανοί αποκτούν την πιο ισχυρή πνευματική θωράκιση. Οι δαιμονικοί πειρασμοί υποχωρούν και ατονούν. Οι λογισμοί και οι αμαρτωλές επιθυμίες υποστέλλονται και υποτάσσονται με τον πνευματικό αγώνα. Στην ψυχή επικρατεί η ειρήνη του Θεού, η οποία κατά τον ιερό Χρυσόστομο "ου μόνον βάρβαρον και πολέμιον, αλλ’ ουδέ αυτόν τον διάβολον δέδοικεν, αλλά πάσης της των δαιμόνων φάλαγγος καταγελά και πάντων ανθρώπων εστίν ευθυμότερος"231. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος προτρέπει και συνιστά στους χριστιανούς "Σπουδάζετε ουν πυκνότερον συνέρχεσθαι εις ευχαριστίαν Θεού και εις δόξαν. Όταν γαρ πυκνώς επί το αυτό γίνεσθε, καθαιρούνται αι δυνάμεις του σατανά, και λύεται ο όλεθρος αυτού εν τη ομονοία υμών της πίστεως"232.

7)    Ορθόδοξη θεολογική θεώρηση των κυριοτέρων
θέσεων του αποκρυφισμού

i. Περί Θεού

Από τη μέχρι τώρα μελέτη του φαινομένου του αποκρυφισμού διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ των θεωριών των αποκρυφιστικών ομάδων, ως προς τον ορισμό της έννοιας του Θεού. Γι’ αυτό θεωρούμε απαραίτητο να καταγράψουμε τις κυριότερες θέσεις των πιο γνωστών αποκρυφιστικών ομάδων περί Θεού.

Στον αποκρυφισμό δεν υπάρχει προσωπικός Θεός ούτε γίνεται διάκριση μεταξύ Θεού και ανθρώπου. "Εις τον Θεόν τούτον του χριστιανισμού δεν πιστεύομεν. Απορρίπτομεν την ιδέαν Θεού προσωπικού. Ο Θεός της θεολογίας είναι πλοκή τις αντιφάσεων, και ασύστατόν τι λογικώς"233, διακηρύσσουν πνευματιστές και θεοσοφιστές.

Ο Θεός του αποκρυφισμού είναι μία απρόσωπη δύναμη, η οποία γνωρίζει τα πάντα. Στην έννοια της Τριαδικότητος του Θεού μάλλον δεν υπεισέρχεται ο αποκρυφισμός και, όταν το επιχειρεί, ερμηνεύει την έννοια της Τριαδικότητος με βάση την αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη.

Θεός για τον αποκρυφισμό είναι ακόμη το απρόσωπο Σύμπαν, και ο άνθρωπος είναι μέρος αυτής της συμπαντικής πραγματικότητας. Σε πολλές περιπτώσεις προβάλλονται και υποστηρίζονται από αποκρυφιστές πανθεϊστικές αντιλήψεις. Συγχέεται ακόμη η έννοια του Θεού με την έννοια του κόσμου.

Ο Θεός των αποκρυφιστών προϋποθέτει την εξέλιξη και την ανάπτυξή του από κατώτερα στάδια σε ανώτερα. Ορισμένοι αποκρυφιστές όταν αναφέρονται στην έννοια "Θεός", εννοούν την απρόσωπη συμπαντική ζωτική ενέργεια234. Η ενέργεια αυτή είναι χωρίς ιδιότητες και μπορεί να είναι καλή ή κακή, αφού αποτελεί το άπαν της φυσικής ενέργειας.

Ο Θεός δεν είναι παντοδύναμος και, ως εκ τούτου, αδυνατεί να προσφέρει στον αδύναμο άνθρωπο τη σωτηρία. "Μονάχα με τους ανώτερους πνευματικούς φορείς του Βούδα και του Άτμα μπορεί ο άνθρωπος να προσεγγίσει το Θείο, διαισθητικά και χωρίς να το ορίσει, αν το συλλάβει, αιχμαλωτίζοντάς το και αλλοιώνοντάς το. Το Μυστήριο του Θεού πρέπει να προσεγγιστεί μέσω του Μυστικισμού και όχι μέσω της Νόησης", γράφει εκφραστής μιας αποκρυφιστικής οργάνωσης, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και ιδρυτής του Πολιτιστικού Κέντρου στην Ελλάδα με την επωνυμία "Νέα Ακρόπολη". Ο ίδιος δίνει τον ορισμό της έννοιας του Θεού. "Θεός είναι η Δύναμη που πνέει στον κόσμο και κάνει να τρέχουν τα άστρα και τα πάντα στις τροχιές τους, δημιουργώντας το χώρο και το χρόνο". Για τον ίδιο "δεν έχει τόση σημασία το πώς ντύνουμε και πώς ονομάζουμε τον Θεό, αν τον ονομάζουμε δηλαδή άνθρωπο ή αστέρι ή μαθηματικό τύπο". Θα δώσει ακόμη και την οδηγία, για να επικοινωνούμε σωστά με τον απρόσωπο και άγνωστο συμπαντικό Θεό. "Αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσω του Εσωτερικού μας Θεού, της Θείας Μονάδας που βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο. Αυτή είναι η οδός του μυστικισμού"235. Αυτή είναι, όντως, μία οδός με αρχή-είσοδο και βέβαιο αδιέξοδο, όπως ομολογούν πρώην οπαδοί και μέλη της οργάνωσης αυτής, η οποία αποδέχεται βασικές θέ­σεις236 της αποκρυφίστριας Η. Blavatsky.

Ο αποκρυφισμός θεωρεί τη σωτηρία του ανθρώπου κατάκτηση του ίδιου του ανθρώπου και όχι δώρο της χάριτος του Θεού, όπως δέχεται η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία. Για τους αποκρυφιστές η σωτηρία επιτυγχάνεται μέσα από την "αυτοεξέλιξη" του ανθρώπου, χρησιμοποιώντας τις μεθόδους και τις τεχνικές του αποκρυφισμού. Μία απ’ αυτές προτείνει ο γνωστός εκπρόσωπος του Εσωτερισμού Robert Natzemy: "Για μια στιγμή γίνε Θεός". Πώς, όμως, θα επιτευχθεί αυτό; Ο ίδιος προτείνει και την τεχνική: "Φαντάσου πως είσαι Θεός... πως είσαι πάντων Γνώστης... Είσαι παντού παρών... Τίποτε δεν αντιστέκεται στη θέλησή σου"237. Σε τί διαφέρει, όμως, η πρόταση αυτή του R. Natzemy από τη διαβολική πρόταση του όφη προς την Εύα στον κήπο της Εδέμ;

Οι θέσεις του αποκρυφισμού περί Θεού είναι ασυμβίβαστες με την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη, παρότι οι αποκρυφιστές χρησιμοποιούν όρους βιβλικούς για να τις κατοχυρώσουν. Ο Ιησούς Χριστός γι’ αυτούς δεν είναι ο Θεάνθρωπος σωτήρας και λυτρωτής των ανθρώπων. Δεν είναι ο Μεσσίας. Είναι ο άνθρωπος που γίνεται Θεός. Είναι η "Χριστική Αρχή", το αφυπνισμένο και δοξασμένο πνεύμα της αλήθειας.

Ουδεμία σύγκληση μπορεί να υπάρξει μεταξύ των θέσεων της Ορθόδοξης πατερικής θεολογίας περί Θεού και αυτών του αποκρυφισμού, παρότι πολλοί πνευματιστές και σατανιστές ισχυρίζονται ότι είναι ορθόδοξοι χριστιανοί και μέλη της Εκκλησίας. Για τον αποκρυφισμό δεν ισχύει η θεμελιώδης διδασκαλία του χριστιανισμού περί της απολυτρωτικής θυσίας του Χριστού, σύμφωνα με την οποία ο Θεάνθρωπος Ιησούς έγινε "υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού"238 και "παρέδωκεν εαυτόν υπέρ ημών προσφοράν και θυσίαν τω Θεώ εις οσμήν ευωδίας"239.

Ο Ιησούς Χριστός στη θεωρία των περισσοτέρων παραθρησκευτικών κινημάτων παρουσιάζεται σαν ένας εκ των μεγάλων μυστών της ανθρωπότητας, όπως ο Βούδας, ο Κρίσνα και ο Μωάμεθ. Θεωρείται ως ένας Αβατάρ240 ή ένας μεγάλος "διδάσκαλος" της αστρολογίας και του εσωτερικού διαλογισμού. Ο Ιησούς Χριστός για τους αποκρυφιστές είναι "εις εκ των εκπαιδευτών, οίτινες από καιρού εις καιρόν καταβαίνουσιν εκ της Νιρβάνα εις την γην διά να υποβοηθήσωσι την θρησκευτικήν και ηθικήν εξέλιξιν της ανθρωπότητος"241·

Υπάρχει τόση σύγχυση ανάμεσα στους αποκρυφιστικούς κύκλους, ώστε φθάνουν στο σημείο να διακηρύττουν ότι "ο Χριστός -ο αληθινός εσωτερικός Σωτήρ- δεν είναι άνθρωπος, αλλά η Θεία Αρχή μέσα σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη"242. Για να αποδείξουν δε οι αποκρυφιστές ότι η κοσμοθεωρία του αποκρυφισμού δεν έχει δογματικούς περιορισμούς και δεσμεύσεις, συχνά χαρακτηρίζουν τον Χριστιανισμό μονολιθικό, ασυγχρόνιστο και αμετακίνητο από τις παλαιές θεωρίες και δοξασίες του. Η Η. Blavatsky γράφει με σαρκασμό: "Αληθινά ο Χριστιανισμός δε θα μπορέσει ποτέ να ελπίζει πως θα γίνει κατανοητός, μέχρις ότου απομακρυνθεί κάθε ίχνος δογματισμού απ’ αυτόν, και το νεκρό γράμμα θυσιασθεί στο αιώνιο Πνεύμα της Αληθείας, που είναι ο Ώρος, που είναι ο Κρίσνα, που είναι ο Βούδας, όπως είναι και ο Χριστός των γνωστικών, καθώς και ο αληθινός Χριστός του Παύλου". Δεν διστάζει δε να ειρωνευθεί την ιστορικότητα του Χριστού, την πίστη των χριστιανών στις θείες γραφές και "προφητεύει" την εξαφάνιση και κατάρρευση της Εκκλησίας. "Η πίστη στη Βίβλο κατά γράμμα καθώς και σε έναν σάρκινο Χριστό, δεν θα διαρκέσει περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα. Οι Εκκλησίες θα πρέπει να αποχωριστούν τα αγαπημένα τους δόγματα, αλλοιώς ο εικοστός αιώνας θα γίνει μάρτυρας της κατάρρευσης και της καταστροφής ολόκληρης της Χριστιανοσύνης, και μαζί μ’ αυτό, και της πίστης ακόμη και σ’ έναν Χριστό, ως καθαρού Πνεύματος"243.

Βρισκόμαστε, όμως, στη δύση του εικοστού αιώνα και η προφητεία της δεν εκπληρώθηκε. Και πώς να εκπληρωθεί, αφού προέρχεται από ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία ταυτίζει το σατανά με τον Θεό των χριστιανών; "Και αυτός ο Σατανάς - Μολώχ είναι ο δικός τους Θεός της άπειρης ευσπλαγχνίας και δικαιοσύνης στον ουρανό, και το ενσαρκωμένο σύμβολο της αγάπης και του ελέους επάνω στη Γη-συγχωνευμένα σε ένα!"244, γράφει η ίδια.

Πραγματικός Μεσσίας και Θεός για τους οπαδούς της "Νέας Εποχής" είναι ο "Maitreya", ο παγκόσμιος δάσκαλος, ο οποίος έχει ασυνήθιστη πνευματική δύναμη, όπως υποστηρίζει ο Beniamin Creme, ηγέτης της Βρετανικής "Νέας Εποχής". "Μία προσωπικότητα-κλειδί για τη σχεδιασμένη Νέα Παγκόσμια Τάξη και την Παγκόσμια Θρησκεία... Ο Κύριος Maitreya, γνωστός από τους χριστιανούς ως Χριστός... Αυτός θα ελέγχει τον κόσμο ως άνθρωπος διορισμένος από τον Εωσφόρο, ακολουθώντας τις οδηγίες του"245. Εδώ έχουμε έναν Χριστό υποδεέστερο του ανθρώπου και τον οποίο (Χριστό) εξουσιάζει ο Εωσφόρος. Δεν έχει ακουσθεί, ίσως, μέχρι σήμερα μεγαλύτερη πλάνη και βλασφημία απ’ αυτήν.

Το Άγιο Πνεύμα, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, θεωρείται "Απρόσωπον", και ακολουθεί αδιάκοπη πορεία μετενσαρκώσεων. Τη διδασκαλία αυτή υποστηρίζει ο Άρχων Φαράχ, ο οποίος θέλει να παίζει τον ρόλο του Αγίου Πνεύματος και να ομιλεί αλάθητα σαν "Μεγάλος Διδάσκαλος του Ουρανού". Γι’ αυτό και εμφανίζεται στον κυκεώνα των αντικρουομένων δοξασιών και των συγκεχυμένων αντιλήψεων για να φωτίσει τον άνθρωπο επί της ενδεδειγμένης πορείας του. "Η ψυχή του Ανακτόρου του Κυρίου είναι ο ίδιος ο Κύριος. Το Πνεύμα του είναι ο υποφαινόμενος. Οι οφθαλμοί του είναι ο Σωκράτης κι ο Κομφούκιος. Η καρδιά του είναι ο Ιωάννης και η Δύναμις είναι ο Γεώργιος... Το Άγιον Πνεύμα, το οποίον συμβολίζει την Φώτισιν, είναι Απρόσωπο. Δι’ αυτό και ο υποφαινόμενος είναι άγνωστος ως φυσιογνωμία ανθρώπινος... Ήλθον ως Φαράχ. Εγεννήθην εις το Δελχί της Ινδίας. Με την ιεράν φώτισιν ηκολούθησα την οδόν προς την Μεσοποταμία, όπου εδίδαξα την Μίαν και Μόνην Αρχήν του Σύμπαντος Κόσμου, ήτοι του Αγνώστου Θεού"246. Πλήρης αντίθεση με όσα διδάσκει η Εκκλησία και αποκάλυψε ο Ιησούς Χριστός περί του Αγίου Πνεύματος247.

Οι αποκρυφιστές είναι εχθροί του σταυρού248 του Χριστού. Δεν δέχονται την ύπαρξη της Εκκλησίας249, πιστεύουν στο δωδεκάθεο του Ολύμπου250, διαστρεβλώνουν τα ιερά νοήματα της Αγίας Γραφής251 ή την ερμηνεύουν αντίστροφα και αποκηρύττουν όλα τα δόγματα του Χριστιανισμού. Διακωμωδούν το ιερό μυστήριο του γάμου252, τη Θεία Ευχαριστία253, τις χριστιανικές γιορτές και παρομοιάζουν τα μυστήρια της Εκκλησίας με τα Ελευσίνια μυστήρια ή με τις σατανικές τελετουργίες. Δίνουν εντελώς διαφορετική ερμηνεία στις έννοιες της αμαρτίας, της ελευθερίας, της πίστης, της αγάπης και των άλλων χριστιανικών αρετών.
Μεγάλη επίσης σύγχυση διαπιστώνεται ότι υπάρχει στο χώρο του αποκρυφισμού σχετικά με το θέμα της προσευχής. Συγχέεται η νοερά ή η λεγομένη καρδιακή προσευχή με τον υπερβατικό διαλογισμό254 και με την προσευχή της θετικής σκέψης255.

Από την Ορθόδοξη Θεολογική θεώρηση "οι διαφορές ανάμεσα στον διαλογισμό και στην προσευχή δεν πρέπει να αναζητούνται, όπως γίνεται συνήθως, τόσο στον διαλογισμό και στην προσευχή ως πρακτικές καθεαυτές, ούτε και στα στοιχεία εκείνα, που φαίνεται να τις διαφοροποιούν μεταξύ τους, όσο στο γενικότερο πλαίσιο, μέσα στο οποίο αυτές λειτουργούν, και κυρίως στην σωτηριολογική αντίληψη που αυτές καλούνται να υπηρετήσουν"256.

Οι γκουρουιστικές, τέλος, ομάδες με τα διάσπαρτα ανά την Ευρώπη κέντρα τους, επιχειρούν να ταυτίσουν τη γιόγκα με τη λύτρωση, την οποία προσφέρει στους πιστούς ο Χριστός και η Εκκλησία Του. Δεν μπορούν, όμως, να επιτύχουν αυτή την ταύτιση, διότι η γιόγκα αποσκοπεί στο να ξεφύγει ο άνθρωπος από την υπαρκτή σφαίρα, να απομονωθεί από την ύλη και να συνδεθεί με το απόλυτο. Ταυτίζουν τον Θεό με τον γκουρού. Ο δάσκαλός τους είναι ανώτερος257 του Θεού. Ένας τέτοιος δάσκαλος, ανώτερος του Θεού, τί μαθητές μπορεί να έχει;
Συνοψίζοντας, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο αποκρυφισμός άμεσα ή έμμεσα δέχεται ως Θεό του τον άρχοντα του σκότους, το σατανά, αφού απ’ αυτόν κατευθύνεται, αυτόν λατρεύει, σ’ αυτόν αναφέρεται και για χάρη του οδηγεί τον άνθρωπο στο λαβύρινθο των ιδεών και των σκοτεινών πράξεων.

ii. Περί δημιουργίας του κόσμου

Ό,τι υπήρχε και υπάρχει γύρω από τον άνθρωπο πάντοτε προκαλούσε και προκαλεί το ενδιαφέρον και την έρευνά του. Ειδικότερα η δημιουργία του σύμπαν­τος258 ελκύει το ενδιαφέρον του ανθρώπου, διότι σ’ αυτό κυριαρχεί απόλυτη τάξη και αρμονία. Το μυστήριο της δημιουργίας του κόσμου γίνεται αντικείμενο έρευνας του ανθρώπου όλων των γενεών. Στο μυστήριο αυτό επιχείρησαν να εισδύσουν και να το ερμηνεύσουν οι άνθρωποι από αρχαιοτάτων χρόνων. Συχνά συνέδε­αν τις απόψεις τους περί της προέλευσης και δημιουργίας του κόσμου με τις μεταφυσικές τους πεποιθήσεις.

Στην εποχή μας, οι απλοϊκοί ερμηνευτές του μυστηρίου της δημιουργίας του κόσμου, οι αποκρυφιστές, ήλθαν αντιμέτωποι με τους επιστήμονες, οι οποίοι επί πολλά χρόνια ανάλωσαν τη ζωή τους στη μελέτη και την έρευνα του μυστηρίου αυτού. Οι ερευνητές του σύμπαντος είναι επιφυλακτικοί, μπροστά στο μυστήριο της δημιουργίας του κόσμου. Και αυτό συμβαίνει διότι, όπως γράφει Έλληνας αστρονόμος, παρά την πρόοδο της επιστήμης και τις ανακαλύψεις τα "εξαγόμενα θέματα είναι μεγάλα, βασικά και τοιαύτα, ώστε να μην υπόκεινται εις τον άμεσον πειραματικόν έλεγχον, ούτε διαπιστώνονται ευκόλως διά των αστρονομικών παρα­τηρήσεων"259. Άλλος αστρονόμος επισημαίνει τα εξής σχετικά με το κοσμολογικό πρόβλημα: "Το θέμα της αρχής του σύμπαντος είναι βασικώς μεταφυσικόν εις την φύσιν του και παρ’ όλον του το ενδιαφέρον εκφεύγει των ορίων της φυσικής επιστήμης. Όσον αφορά την τελικήν μελλοντικήν κατάστασιν του Σύμπαντος", συμπεραίνει, "...δυνάμεθα να δεχθώμεν ότι η διάλυσις θα προχωρήσει μέχρι πλήρους αποσβέσεως των αστέρων και διαλύσεως των αστρικών συστημάτων"260.

Στις θεωρίες των αποκρυφιστικών ομάδων περί δημιουργίας του κόσμου επικρατεί άκρατος συγκρητισμός και πλήρης σύγχυση. Άλλες ομάδες είναι επηρεασμένες από την αρχαία ελληνική σκέψη, άλλες από παλαιότερες ή σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες και άλλες από τον υλισμό του 19ου αιώνα. Ο αποκρυφισμός κινείται δηλαδή στο θέμα αυτό μεταξύ Αγνωστικισμού και Γνωστικισμού261. Η θεολογία του αποκρυφισμού περί Απροσώπου Θεού και η απόρριψη της Αγίας Γραφής οδηγεί αναπόφευκτα σε βαθύτερη σύγχυση των θέσεών του περί της δημιουργίας του κόσμου.

Η θεοσοφία και ο πνευματισμός ουσιαστικά επηρεάζονται από τον Βουδισμό262 και τον Ινδουισμό και ως εκ τούτου οι πανθεϊστικές αντιλήψεις περί κόσμου αποτελούν τη βάση της θεωρίας τους περί της δημιουργίας του κόσμου. Σύμφωνα μ’ αυτή τα πάντα θεοποιούνται, αφού κατά τον θεοσοφιστή Th. Pascal "ο Θεός δεν ηδυνήθη εν τω πεπερασμένω κόσμω να δημιουργήση στιγμιαίως σώματα τέλεια. Υπόκειται εις τα όρια της ύλης, του χρόνου και του χώρου της εξελίξεως"263.

Η θεοσοφία υποστηρίζει ότι η δημιουργία προέρχεται από μία ανακύκληση, η οποία συντελείται σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την εξέλιξη (evolution). Στο στάδιο αυτό έχουμε μία εκπομπή και απόρροια του σύμπαντος, δηλαδή εκδήλωση του Θεού προς τα έξω. Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την ανέλιξη (involution), δηλαδή απορρόφηση, εισπνοή του Θεού, οπότε συντελείται και η επάνοδος του κόσμου στην προηγούμενη δυναμική του κατάσταση.

Οι αφηγήσεις της Παλαιάς Διαθήκης περί της δημιουργίας του κόσμου χαρακτηρίζονται ως μυθικά διηγήματα από τους πνευματιστές264. Πολλοί αποκρυφιστές δεν αποδέχονται ότι η αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος προέρχεται από τον Θεό, αλλά θεωρούν το σύμπαν αιώνιο. "Οι ελευθέρως σκεπτόμενοι δεν πιστεύουσι ότι το σύμπαν έσχεν αρχήν, αλλ’ ότι πάντοτε υφίστατο και πάντοτε θα υφίσταται"265. Ο κόσμος κατ’ αυτούς ανανεώνεται, εξελίσσεται και είναι αιώνιος στο σύνολό του.

Ο μασσωνισμός στην κοσμοθεωρία του δεν λαμβάνει θέση στο θέμα αυτό. Μάλλον δηλώνει άγνοια, διότι δεν θέλει να έλθει αντιμέτωπος με τις επιστημονικές ή τις φανταστικές θεωρίες περί του κόσμου και της ζωής, που υποστηρίζονται ή προβάλλονται κατά καιρούς σαν λύση του μυστηρίου της δημιουργίας του σύμπαντος από άλλες παραφυάδες του αποκρυφισμού. Με τον τρόπο αυτό ο μασσωνισμός δεν αποκλείει την προσέλευση επιστημόνων στους κόλπους του με αντικρουόμενες απόψεις και θεωρίες, σχετικά με τη δημιουργία του σύμπαντος.

Ο εσωτερισμός του Γ. Πλάνα αφιερώνει ειδικά κεφάλαια στην κοσμολογία και τη δημιουργία του σύμπαντος. Η θεωρία του κινείται μεταξύ του Γνωστικισμού και του Θεοσοφισμού της Η. Blavatsky. Εκθειάζοντάς την γράφει ότι "η μεγάλη ερευνήτρια του αποκρυφισμού κατάφερε στο έργο της να εκθέσει τα κύρια σημεία της αρχαίας Γνώσης περί Κοσμογέννησης και Ανθρωπογέννησης... Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα δικαίωσε τους περισσότερους ισχυρισμούς της και η μελλοντική επιστημονική έρευνα αναμένεται να δικαιώσει και τους υπολοίπους"266.
Υπόψη ότι οι επιστημονικές θεωρίες περί της δημιουργίας του σύμπαντος τις περισσότερες φορές είναι αντικρουόμενες και η μία διαδέχεται την άλλη, εφόσον δεν υπάρχουν σαφείς επιστημονικές αποδείξεις. Η μέθοδος των αποκρυφιστών είναι να προβάλλουν267 κάποιες απ’ αυτές, όταν βρίσκονται στην επικαιρότητα, για να δείχνουν ότι συμφωνούν και συμβαδίζουν με την επιστήμη της αστρονομίας.

Η Υδροχοϊκή θεολογία της "Νέας Εποχής" διακηρύττει πως δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ Θεού και κόσμου. Η θεωρία της είναι επηρεασμένη από ειδωλολατρικές θεωρίες, γι’ αυτό και διδάσκει ότι η μητέρα γη, ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα και όλη η κτίση είναι όντα με ζωή. Ως εκ τούτου μπορούν να λατρευθούν ως θεοί.

Σημαντικό στέλεχος της "Νέας Εποχής", η Vera Antler, γράφει: "Θα συνειδητοποιήσουμε ότι οι συνήθειες των παλαιών πολιτισμών και πρωτογόνων λαών να περιβάλλουν την γη, τον ήλιο και τις φυσικές δυνάμεις με τα χαρακτηριστικά των θεοτήτων και να τους λατρεύουν ως τέτοιες δεν προέρχονται από άγνοια"268. Οι αποκρυφιστές επειδή λατρεύουν σαν θεούς τον ήλιο και τα κτιστά όντα, χρησιμοποιούν όρους, όπως "Μέγας Κεντρικός Ήλιος", "Μεγάλη Πηγή Φωτός και Ενέργειας", "Ηλιακός Λόγος", "Κεντρικός Πνευματικός Ήλιος" κ. ά.

Κατά τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας ο υλικός και πνευματικός κόσμος είναι δημιούργημα της παντοδύναμης και ανεξιχνίαστης βουλής του Θεού. Ο κόσμος φέρει τη σφραγίδα της θείας πανσοφίας και εξαγγέλλει στους ανθρώπους το άπειρο μεγαλείο και τη δόξα του Θεού. Πλάσθηκε εκ του μηδενός (ex nihilo) και "καλός λίαν"269 από την άπειρη αγάπη του Θεού. "Ο μεν Πατήρ συλλαμβάνει απ’ αιώνος το σχέδιον της δημιουργίας το οποίον εκτελεί εν χρόνω ο Υιός, τέλειοι δε το Πνεύμα το Άγιον, διαμορφούν τα δημιουργήματα και συνδέον ταύτα μετά της θεότητος"270. Ως εκ τούτου σκοπός της δημιουργίας του κόσμου και κυρίως των λογικών όντων είναι η μετοχή στην ευδαιμονία και τη μακαριότητα του Θεού. Τελικός σκοπός όλων αυτών είναι η δοξολογία του απείρου Θεού, στην οποία συμμετέχουν και τα άλογα όντα κατά το ψαλμικό χωρίο: "οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα"271.

Από τότε, όμως, που ο Τριαδικός Θεός δημιούργησε τον κόσμο, δεν τον εγκατέλειψε στην τύχη, αλλά τον κατευθύνει με τους φυσικούς νόμους, που έθεσε σ’ αυτόν, προνοεί272 για όλα, τον συντηρεί και τον διακυβερνά με το πάνσοφο σχέδιό Του.

iii. Περί ανθρώπου

Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της υλικής και της πνευματικής δημιουργίας του Θεού, ο άνθρωπος, αποτέλεσε αντικείμενο εξερεύνησης, αναζήτησης και γνώσης εκ μέρους πολλών φιλοσοφιών και κοσμοθεωριών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. Ο άνθρωπος κατέχει ξεχωριστή θέση σε όλες τις θρησκείες και τις παραθρησκείες, διότι αποτελεί τμήμα της θεωρίας τους, όπως ο Θεός και ο κόσμος.

Ο αποκρυφισμός διατυπώνει μία εντελώς διαφορετική, συγκεχυμένη και αντιφατική άποψη περί του ανθρώπου και της ζωής. Άλλοτε ομιλεί για θεοποίηση273 του ανθρώπου και άλλοτε για την εκμηδένιση ή την ταύτισή του με το όλο και το απόλυτο.

Πολλές αποκρυφιστικές ομάδες είναι επηρεασμένες από τον Γνωστικισμό ή από την πλατωνική φιλοσοφική θεώρηση περί ανθρώπου. Νεότερα αποκρυφιστικά ρεύματα είναι επηρεασμένα από φιλοσοφικές θεωρίες του Β. Spinoza, του Fr. Nitzsche και του L. Feuerbach.

Η "Νέα Εποχή", η οποία αντιπροσωπεύει, επηρεάζει και καθοδηγεί ένα σημαντικό μέρος των συγχρόνων αποκρυφιστικών κινημάτων, κινείται ανάμεσα σ’ αυτούς τους άξονες. Αποδέχεται τον άθεο ουμανισμό (humanismus) της Ευρώπης, ο οποίος θέλει τον άνθρωπο αυτόνομο και ανεξάρτητο από τον Θεό-Δημιουργό του. Υποστηρίζει ότι "ο άνθρωπος είναι ένα Σύμπαν σε μικρογραφία... είναι μια καθολική ιδέα, ένας Αρχέτυπος, που περιέχει όλους εμάς τους ανθρώπους"274. Η ιδέα ότι "ο άνθρωπος δημιούργησε τον Θεό κατ’ εικόνα του" ή ότι "ο άνθρωπος είναι μέρος της θεότητας... και μπορεί να σωθεί μόνος του, βρίσκοντας τον ανώτερο εαυτό του διά της συνειδητής επεκτάσεως"275, οδηγεί τον άνθρωπο σε υπεροπτική και «εξουσιαστική» θέση έναντι του Θεού. Η θέση αυτή ομοιάζει κατά πολύ με τις ψυχοπαθολογικές θέσεις περί Θεού του L. Feyerbach και του Fr. Nitzsche.

Η επιδίωξη του αποκρυφισμού να υπερβεί, να διευρύνει ή να επεκτείνει ο άνθρωπος τη συνείδησή του με διάφορες ψυχοτεχνικές μεθόδους (Διαλογισμός, Γιόγκα, Ζεν) ή με τη χρήση χημικών και ναρκωτικών ουσιών, οδηγούν τελικά τον άνθρωπο σε κατάσταση παραφροσύνης ή σχιζοφρένιας. Στην κατάσταση αυτή οδηγούνται πολλά μέλη των αποκρυφιστικών κινημάτων, διότι ο αποκρυφισμός καλλιεργεί την ιδέα του υπερανθρώπου. Έτσι, πολλοί οπαδοί αποκρυφιστικών ομάδων αυτοαποκαλούνται θεοί. Ισχυρίζονται276 ότι σε πολλούς απ’ αυτούς εμφανίζεται ο Χριστός, συνομιλεί μαζί τους και τους αποκαλύπτει τα μυστικά Του.

Από το ένα μέρος υποστηρίζουν ότι "ο άνθρωπος είναι συνδημιουργός του Θεού, ο Χριστός του Θεού και το φως του κόσμου"277, και από το άλλο θεωρούν278 ότι ο άνθρωπος τελειοποιείται μέσα από τις συνεχείς μετενσαρκώσεις, διότι "το υπόβαθρο της εξέλιξης του ανθρώπου το αποτελούν οι αλληλοδιαδεχόμενες γεννήσεις και θάνατοι του αυτού υποκειμένου". Οι αντιφάσεις αυτές δημιουργούν διχασμένες προσωπικότητες, άτομα χωρίς προσωπική κρίση, βούληση και ελευθερία.

"Το να αγαπάς τον εαυτό σου είναι η μεγαλύτερη αγάπη από όλες"279, διακηρύττει μέσα από τα τραγούδια της οπαδός της "Νέας Εποχής", η Witney Houston. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα δεν μπορούν να καλλιεργηθούν αρετές και να αναπτυχθούν ομαλές διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Η αποδοχή των θέσεων του απο­κρυφισμού περί "ανθρωποθεών"280 οδηγεί τους ανθρώπους σε πλήρη απομόνωση και ακοινωνησία. Ο ένας υποψιάζεται τον άλλον, τον προδίδει στον αρχηγό, για να δεχθεί περισσότερα μυστικά του και να γίνει αυτός γνώστης της απόκρυφης τέχνης.

Ένα άλλο βασικό δόγμα του αποκρυφισμού είναι η "αυτολατρεία" του ανθρώπου και η ενεργοποίηση όλων των υποτιθεμένων δυνάμεών του, θετικών ή αρνητικών, με σκοπό να εξελιχθεί προς την κατεύθυνση του υπερανθρώπου.

Το κλειδί και η λύση όλων των προβλημάτων του ανθρώπου κατά την αποκρυφίστρια Dion Fortune βρίσκεται στο "δόγμα της μετενσάρκωσης... στην εγκατάλειψη της ύλης και στην Ένωση με το Θείο"281. Αυτή η εωσφορική έπαρση των αποκρυφιστών οδηγεί τον άνθρωπο στην ολοκληρωτική τύφλωση και την πραγματική εκμηδένισή του.

Παρατηρούμε, λοιπόν, πλήρη αντίθεση μεταξύ των θέσεων του αποκρυφισμού περί ανθρώπου και της διδασκαλίας της Αγίας Γραφής περί δημιουργίας του κόσμου, του σκοπού της ζωής και του προορισμού του ανθρώπου. Η Ορθόδοξη πατερική Θεολογία και ιδιαίτερα το τμήμα της Χριστιανικής ανθρωπολογίας282 εκθέτει με τρόπο συστηματικό και σαφή τη σχέση283 του Θεού - Δημιουργού και του κτιστού - δημιουργήματος, του ανθρώπου.

Ο θεόπλαστος άνθρωπος284 είναι αποτέλεσμα της αγάπης του Τριαδικού Θεού. Αυτό διαβλέπουν οι πατέρες της Εκκλησίας στο "ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν"285. Μέσα στις λέξεις αυτές υποδηλώνονται και τα θεία προνόμια286 του ανθρώπου: το λογικό (ή νοερό), το αυτεξούσιο, το κυριαρχικό (ή δημιουργικό) και το κοινωνικό.

Στην Ορθόδοξη Θεολογία, ενώ ο άνθρωπος έχει ηγετική θέση μέσα στα άλλα δημιουργήματα, πάντα ενεργεί κάτω από το βλέμμα του Θεού, το φωτισμό και τις θείες εντολές Του. Γίνεται συνδημιουργός287 του Θεού και συνεχίζει το έργο Του. Ο ιερός Χρυσόστομος παρατηρεί ότι "η εντολή αυξάνεσθε και πληθύνεσθε ερρέθη μεν άπαξ, διά παντός δε του χρόνου γίνεται έργω ενδυναμούσα την φύσιν την ημετέραν προς παιδοποιίαν"288. Χωρίς δηλαδή να παραβιάζεται η ελευθερία του ανθρώπου, και μετά την πτώση ακόμη, ο Θεός καλεί τον άνθρωπο στη θέωση και τη σωτηρία. Κάνει τα πάντα γι’ αυτόν και συγχρόνως επαγγέλλεται ζωή αιώνια στη βασιλεία Του.
Για να φθάσει, όμως, ο άνθρωπος στην τελείωση, ο Θεός του χαρίζει την Εκκλησία, η οποία τον τρέφει289 με τα άγια μυστήρια και κυρίως με το σώμα και το αίμα του Υιού του Θεού. "Η Εκκλησία έχει αποστολή να δώσει τη μαρτυρία της ενότητος, γιατί ο Θεός δεν γνωρίζεται σ’ αυτήν σαν απλός Μονάρχης, αλλά ως τέλεια κοινωνία Τριών Προσώπων... Η ενότης της εκκλησίας δεν είναι συνέπεια σκέψεως, αλλά αντανάκλαση της μυστικής Τριαδικής ενότητος"290. "Εικών εστί του Θεού η αγία Εκκλησία, ως την αυτήν τω Θεώ περί τους πιστούς ενεργούσα ένωσιν"291, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή.

Ένα, λοιπόν, είναι το κέντρο και η αρχή του ορατού και αοράτου κόσμου. Είναι ο τρόπος της αληθινής ενότητας και ύπαρξης. Είναι ο τρόπος της ζωής της Αγίας Τριάδος, σύμφωνα με το Κυριακό αίτημα στην αρχιερατική προσευχή "αύτη δε εστιν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκουσί σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και ον απέστειλας Ιησούν Χριστόν"(Ιωάν. 17,3) και το "ίνα πάντες εν ώσι, καθώς συ, πάτερ εν εμοί καγώ εν σοι" (Ιωάν. 17,2).

Το Ορθόδοξο χριστιανικό βίωμα οδηγεί τελικά σε αληθινή κοινωνία με τους συνανθρώπους, αφού όλοι είναι "τέκνα Θεού"292. Είναι θεμελιώδης αρχή της χριστιανικής ανθρωπολογίας η ενότητα του ανθρωπίνου γένους, που αποτελεί τον μεγάλο χάρτη του πολιτισμού μας, καθότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε "ομότιμοι" και "ομόδουλοι"293. Ο διφυής και θεοειδής άνθρωπος καλείται να αναπτύξει μόνο το πρωτείο της αγιότητας μεταξύ των συνανθρώπων του, για να του δοθεί τελικά το θείο δώρο της σωτηρίας και της μακαριότητας.


1.Βλ. Γαραντζώτη Γ., Το ξεσκέπασμα της απάτης, Νέα Ακρόπολη, Νέα Εποχή, Νέα Παγκόσμια Τάξη, Θεσσαλονίκη ά.χ., σσ. 7 κ.ε.

2.Βλ. Παπαδημητρακοπούλου Κ., Κοινωνία Unisex;, Αθήναι 1992, σσ. 103 κ.ε.

3.Πρβλ. Περ. "Διάλογος", τεύχ. 7, Αθήνα 1996, σσ. 17 κ.ε. (Πρώην βουδιστής αποκαλύπτει γεγονότα και καταστάσεις που συνέβαιναν σε βουδιστική οργάνωση του νομού Κορινθίας). Το φαινόμενο με την πάροδο του χρόνου λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις και απασχολεί αστυνομικές, δικαστικές και άλλες αρχές των κρατών που αντελήφθησαν τις δυσμενείς του επιπτώσεις. Για τη σατανιστική -αποκρυφιστική τελετουργική μεταχείριση των παιδιών και των εφήβων βλ. την έκθεση των κλινικών ψυχολόγων των Η.Π.Α., η οποία παρουσιάσθηκε στην ετήσια γενική συνέλευση της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχολόγων, στο "Journal Announcement"; RIEAUG 92, New York 19 Αυγούστου 1991. Σύμφωνα με την έκθεση, οι περιπτώσεις κακομεταχείρισης παιδιών, τα οποία αναμίχθηκαν σε αποκρυφιστική τελετουργία, παρουσιάζουν αύξηση 46% το 1991 από τα αντίστοιχα περιστατικά του 1980, Βλ. επίσης Mercer Joyce, Behind the mask of adolescent Satanism, Minneapolis 1991, σσ. 37 κ.ε. και Cervantes Fernando, The Devil in the New World: the impact of diabolism in New Spain, New Haven 1994, σσ. 14 κ.ε.

4.Για τη διαμόρφωση, το ρόλο και τη δυναμική της "θρησκευτικής ομάδας" εκτενή ανάλυση από κοινωνιολογικής πλευράς βλ. Γιούλτση Β., Κοινωνιολογία της θρησκείας, όπ. π., σσ. 183-192.

5.Βλ. εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 28-29 Οκτωβρίου 1995, σσ. 16-17.

6.Εφημ. "Εκκλησιαστική Αλήθεια", 1 Οκτωβρίου 1995, σσ. 1 και 6.

7.Βλ. περ. "Psychiatric Annals", New York, Apr. 1990, σσ. 188 κ.ε. Ενδιαφέρουσες απόψεις διακεκριμένων επιστημόνων επί του θέματος αυτού αναφέρονται στα Πρακτικά του Α’ Διεθνούς Συνεδρίου, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Βαρκελώνη το 1982 και είχε ως θέμα του τις "Καταστροφικές Λατρείες ως κοινωνικό πρόβλημα". Ξεχωρίζουμε τις απόψεις της Margaret Thaler Singer, η οποία είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, με τίτλο: "Thought Reform and the Production of Psy­chiatric Casualties" και "Disintegration of the Family Nucleus Because of the Cult Problem" (Πρακτικά, σσ. 54 κ.ε) και του Gerd Meyer με θέμα: "Criminal Acts Committed by Cults" (Πρακτικά, σσ. 93 κ.ε.). Ενδιαφέρον για το ίδιο θέμα παρουσιάζουν οι επιστημονικές απόψεις του Richard Ofshe, καθηγητή της Κοινωνιολογίας στο Μπέρκλη της Καλιφόρνιας, ειδικού στην κοινωνική ψυχολογία, στην επιρροή και στα προγράμματα αλλαγής προσωπικότητας, καθώς και στην εσωτερική δομή και οργάνωση των αποκρυφι­στικών λατρειών. (Περ. "Psychiatric Annals", Apr. 1990, σ. 188). Τα ανωτέρω στοιχεία ελήφθησαν από το "Λατρείες Καταστροφικές" της Ηρ. Λουκά, Αθήνα 1992, σσ. 14-15, 35, 47-48 και 53. Βλ. και τις μελέτες: α) Davidson F. - Choquet Μ., Le suicide l'adolescent: etude epidimiologique, Paris, 1981, β) Sterlin H., Separating parents and adolescents. A perspective on running away, schizophrenia, and waywardens, New York 1974 και γ) Tishler C.L. - Mckenty P.C - Chris-tman Morgan K., Adolescent suicide attempts: Some significant factors, Suicide and Life - Threatening Behavior, 11, New York 1981, σσ. 89-92.
8.Αξιόλογα στοιχεία σχετικά με τις επιδράσεις στην υγεία των εφήβων εκ μέρους ομάδων του αποκρυφισμού αναφέρθηκαν στη Θεολογική και Ιατρική ημερίδα, την οποία διοργάνωσε η Ι. Μητρόπολη Ιερισσού και Αγίου Όρους την 31η Μαρτίου 1996 με θέμα: "Η παραϊατρική δράσις της 'Νέας Εποχής', υπό το φως της Ορθοδοξίας και της Ιατρικής". (Βλ. περ. "Διάλογος", όπ. π., σσ. 6-7).

9.Βλ. Εφημ. "Ελευθεροτυπία", 24 Μαρτίου 1992, ρεπορτάζ με τίτλο: "Επικίνδυνα παιχνίδια υπνωτισμού σε σχολείο". Η μέθοδος της "αναδρομής σε προηγούμενες ζωές" προπαγανδίσθηκε και από τον Γ. Βουλούκο σε τηλεοπτικές εκπομπές το 1994 και το 1995, ως μέθοδος υπνοθεραπείας. Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στον πνευματισμό και τον υπνωτισμό, που είναι μορφές του αποκρυφισμού.

10.Βλ. Μαδενλίδη Ιγν., Τα πλανώμενα και περιπλανώμενα 'παιδιά του Θεού'; Αθήναι 1977, σ. 27.

11.Βλ. περ. "Εφημέριος", τεύχ. 3, 15 Φεβρουαρίου 1996, σσ. 61 κ.ε.

12.Νικολαΐδη Απ., Η σατανολατρία ως κοινωνικό φαινόμενο. Κοινωνιολογική προσέγγιση του προβλήματος. Περ. "Κοινωνία", τεύχ. 4, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1994, σ. 385. Για την κοινωνιολογική προσέγγιση του θέματος βλ. άρθρα του Απ. Νικολαΐδη στο περ. "Κοινωνία", τεύχη 3 και 4 του 1994, σσ. 265-271 και 385-390.

13.Πρβλ. Αχιλλέως Σάβ., Απανθίσματα δεισιδαιμονιών, τα κατάλοιπα της ειδωλολατρείας, Αθήναι 1996, σσ. 180-229 και περ. "Πειραϊκή Εκκλησία", τεύχ. 66 (173), Νοέμβριος 1996, σσ. 46-47.

14.Μπούκα Θ., Ψυχοδυναμική, σ. 6. Ο Θεοφ. Μπούκας είναι ιδρυτής διαφόρων παραθρησκευτικών οργανώσεων, όπως της "Επιμορφωτικής Εκπαιδευτικής Εταιρίας", της "Επιμορφωτικής Εκδοτικής Α.Ε.", του "Κέντρου Προγραμματισμού Ζωής" του "Ινστιτούτου Προγραμματισμού Ζωής" και εκδίδει το περ. "Γονείς". Στις μεθόδους του χρησιμοποιεί στοιχεία, τα οποία βρίσκουμε και σε άλλες παραθρησκευτικές "ομάδες", όπως στον ινδουισμό-γκουρουισμό, στο Silva Mind Control και στις λεγόμενες κινήσεις "Ψυχολατρείας". (Επίσημος φορέας αγωγής στην Ελλάδα προέτρεπε εκπαιδευτικούς να συμμετάσχουν σε σεμινάρια, τα οποία διοργάνωνε αποκρυφιστική ομάδα. Πρβλ. "Ντοκουμέντα για τις αιρέσεις και την παραθρησκεία", επιμ. π. Αντ. Αλεβιζοπούλου, Τα πορίσματα του Δ’ Σεμιναρίου πίστεως, αρ. 1, Αγία Παρασκευή Αττικής 1992, σσ. 42-50).

15.Βλ. εφημ. "Έθνος", 19 Αυγούστου 1987 και εφημ. "Ακρόπολις", 27 Σεπτεμβρίου 1981.

16.Σύμφωνα με τον Ψυχολόγο Γ. Πιντέρη, για να ονομάσουμε έναν άνθρωπο, που ασχολείται με την αστρολογία, "επιστήμονα", θα πρέπει να πληρεί κάποιες προϋποθέσεις: α) Να έχει λάβει πτυχίο Πανεπιστημίου (Ανωτάτου δηλ. Εκπαιδευτικού Ιδρύματος), β) Το πτυχίο να είναι στην αστρολογία και όχι σε άλλους επιστημονικούς τομείς, γ) Το Πανεπιστήμιο που χορηγεί το πτυχίο του να είναι τουλάχιστον αναγνωρισμένο από τη χώρα στην οποία εδρεύει και δ) Το πτυχίο να αναγνωρίζεται και από ένα σύνολο Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων άλλων χωρών, όπως γίνεται με όλα τα πτυχία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανένας αστρολόγος, ο οποίος να συγκεντρώνει αυτές τις προϋποθέσεις. Σ’ αυτό το συμπέρασμα κατέληξε με την ερευνά του ο ψυχολόγος Γ. Πιντέρης. (Βλ. Πιντέρη Γ., Η αστρολογία στο μικροσκόπιο ενός Ψυχολόγου, Αθήνα 1989, σσ. 135-137). Πρβλ. περ. "Προς την Νίκην", αρ. φύλ. 526, 13 Νοεμβρίου 1994, σσ. 476-477 και περ. "Πειραϊκή Εκκλησία", αρ. φύλ. 2 και 3 (109-110), Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1991, σσ. 42-44 και 46-47.
17. Βλ. Πρωτοπαπά Νικ., όπ. π., σσ. 76-98.

18. Με συγκεκριμένη καταγγελία διάζευξης ανδρογύνου, που προήλθε από την ενασχόληση της συζύγου με το σατανισμό, ασχολήθηκε η τηλεοπτική εκπομπή "Κεντρί" του τηλεοπτικού σταθμού "Αντέννα" στις 15 Ιουνίου 1996.

19. Πρβλ. Πρωτοπαπά Νικ., όπ. π., σσ. 30-40.

20. Βλ. Κουτρουμπέλη Ευαγ., όπ. π., σσ. 11 κ.ε.

21. Βλ. εφημ. "Τα Νέα", 8 Μαρτίου 1995, σ. 8 στο ένθετο (Πανόραμα, Ταινίες TV).

22. Βλ. Παπαδημητρακοπούλου Κ., Τα κόμικς, Αθήνα 1986, σσ. 21-31.
23. Είναι χαρακτηριστική η δημόσια ομολογία του Ψυχολό­γου-Κοινωνιολόγου Γ. Πιπεροπούλου, η οποία αφορούσε τη δραστηριότητα των σύγχρονων μάγων και την ευθύνη της πνευματικής ηγεσίας. (Εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 1 Ιανουαρίου 1994, σ. 13). Βλ. επίσης Πιπεροπούλου Γ., "Μαύρη Μαγεία", περ. "Πειραϊκή Εκκλησία", αρ. φύλ. 36 (143), Φεβρουάριος 1994, σσ. 16-19.

24. Βλ. Ματσανιώτη Ν., Εμείς και το παιδί μας, Αθήνα 1992, σσ. 133 κ.ε., και εφημ. "Μακεδονία", 11 Φεβρουαρίου 1994, σχόλιο στη στήλη "Η Θεσσαλονίκη και ο κόσμος".

25. Βλ. εφημ. "Αλλαγή" του Ηρακλείου Κρήτης, 12 "Οκτωβρίου 1995, σ. 1.

26. Πρβλ. Chabrol Henri, Οι τάσεις αυτοκτονίας του έφηβου, μτφρ. Τερζόγλου Αικ., Αθήνα 1987, σσ. 29 κ.ε.

27. Βλ. Dole Arthur Α.; And Others, The New Age Movement: Fad or Menace? in "Journal Announcement": U.S.; Pensylvania 1990. (Η εργασία αυτή παρουσιάζει επιλεγμένες απόψεις, οι οποίες ανακοινώθηκαν σε ένα πάνελ από εδικούς για αποκρυφιστικές συμπεριφορές κυρίως εφήβων. Ένα από τα σημαντικότερα πορίσματα της έρευνας κάνει λόγο για πλύση εγκεφάλου, ψυχολογική ποδηγεσία και απειλή κατά των εφήβων. Αναφέρει περιπτώσεις εφήβων, που εγκαταλείπουν τις οικογένειες, τις εργασίες και μεταβαίνουν σε άλλους χώρους, σύμφωνα με τις οδηγίες των αρχηγών-ποδηγετών τους).

28. Στην τηλεοπτική εκπομπή "Αυτόπτης Μάρτυρας" του τηλεοπτικού σταθμού "Star Channel" της 5ης Φεβρουαρίου 1996 διατυπώθηκαν καταγγελίες γονέων και συγγενών των θυμάτων-μελών μιας απακρυφιστικής οργάνωσης, η οποία εκμεταλλεύτηκε τις τεράστιες περιουσίες τους. Παρόμοια περιστατικά πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό.

29. Αποκρυφιστικές οργανώσεις με το πρόσχημα της ψυχοσωματικής ευεξίας και της υγείας των πολιτών διοργανώνουν σεμινάρια και ζητούν από τους συμμετέχοντες σ’ αυτά υπέρογκα ποσά. (Βλ. Ανάτυπο από το περ. "Avandage", τεύχ. Φεβρουαρίου 1994, σ. 4).

30. Βλ. περ. "Εφημέριος", τεύχ. 7, 15 Απριλίου -1 Μαΐου 1995, σσ. 132-135.

31. Βλ. εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 10 Νοεμβρίου 1991, σ. 17.

32. Μερικοί αρχηγοί αποκρυφιστικών ομάδων έχουν διασυνδέσεις με εξτρεμιστικές ομάδες, οι οποίες εμφορούνται από φασιστικές ή ναζιστικές ιδεολογίες. Για την ολοκληρωτική ιδεολογία των αποκρυφιστικών ομάδων περισσότερα βλ. Νεοφανείς αιρέσεις και καταστροφικές λατρείες στο φως της Ορθοδοξίας, όπ. π., σσ. 38 κ.ε.

33. Πρβλ. α) Texe Marrs, Νέα Εποχή, τα σκοτεινά μυστικά της, μτφρ. Ανδρεάδη Λ., Θεσσαλονίκη ά. χ., σσ. 38-60 και 145-159 και β) Constance Cumbey, Η συνωμοσία του Υδροχόου, Θεσσαλονίκη ά.χ., σσ. 15 κ.ε.

34. Είναι αναπόφευκτη η αναφορά δημοσιευμάτων του ημερησίου τύπου, όπου καταγράφονται γεγονότα, τα οποία αφορούν τη δράση του αποκρυφισμού. Πάντοτε, βέβαια, ελέγχουμε τη γνησιότητα των πληροφοριών, ώστε να μη αδικείται η αλήθεια και η αντικειμενική ενημέρωση. Βλ. μερικά από τα καθημερινά δημοσιεύματα των αθηναϊκών εφημερίδων: "Τα Νέα", 29 Δεκεμβρίου 1993, "Απογευματινή της Κυριακής", 18 Ιουνίου 1995, "Έθνος", 4 Ιανουαρίου 1994, "Το Βήμα", 22 Οκτωβρίου 1995, σ. Α59. Βλ. επίσης Αλεβιζοπούλου Αντ., Νεοσατανισμός, όπ. π., σσ. 93-102 για τις τελετουργίες και τα σύμβολά τους, 171-198 για τον σατανισμό μεταξύ των εφήβων, 203-217 για τις αρνητικές και καταστροφικές τους συνέπειες. Στις σσ. 262 κ.ε. καταγράφεται η μαρτυρία πρώην μάγου.

35. Στη λεγόμενη "Satanic Bible" αναφέρεται ότι "ο θύτης δεν πρέπει να ενδιαφέρεται αν το θύμα του θα ζήσει ή θα πεθάνει μετά τη θυσία. Είναι προτιμότερο ο θύτης να προκαλεί καταστροφή και όργιο, από το να νιώθει τύψεις".

36.Βλ. εφημ. "Αυριανή", 29 Δεκεμβρίου 1993 και "Ελεύθερος Τύπος", 1/2 Ιανουαρίου 1994. Για την αρχαιότητα της τελετουργίας και της θυσίας στον αποκρυφισμό βλ. Θεοδώρου Ανδρ., Συμβολική, Αθήναι 1972, σσ. 296 κ.ε.

37. Πρβλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Εγκληματικό δόγμα. Εμπειρίες πρώην σατανιστών, όπ. π., σσ. 13-23.

38. Για πληρέστερη ενημέρωση βλ. το έγγραφο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με αρ. 1-47/84, το οποίο είναι σχετικό με το ψήφισμα της 22ας Μαΐου 1984 για τις "νέες θρησκευτικές κινήσεις" στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Το κείμενο υπάρχει αυτούσιο στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στην Αθήνα.

39. Βλ. εφημ. "Απογευματινή", 27 Δεκεμβρίου 1995, σ. 19. Στο δημοσίευμα αναφέρεται ομαδική αυτοκτονία δεκαέξι ατόμων στο Γκρενόμπλ της Γαλλίας. Επίσης βλ. εφημ. "Το Βήμα", 2 Απριλίου 1995, σ. Α34. Το δημοσίευμα, που είναι κοινό με εκείνο της εφημ. "News Week", αναφέρει περιστατικά ομαδικών αυτοκτονιών, όπως του "δικτάτορα της Αποκάλυψης" Jim Jones στη Jonestown το 1979, όπου αυτοκτόνησαν 923 άτομα μετά από διαταγή του γκουρού τους, και του David Kovesh, ο οποίος θυσιάσθηκε το 1976 μαζί με τους πιστούς του, ύστερα από ανταλλαγή πυρών με πράκτορες του FBI στο Waco του Τέξας. Υπάρχει αλυσίδα παρόμοιων περιστατικών-ομαδικών αυτοκτονιών, όπως των επτά γυναικών στην Ιαπωνία, μέλη της "εκκλησίας φίλων της αλήθειας", και των εξήντα κατοίκων του Φιλιππινέζικου νησιού Μοντένκο. Όλοι αυτοί "υπάκουσαν" στις εντολές του αποκρυφιστή δασκάλου τους και καταστράφηκαν ομαδικά. Βλ. εφημερίδες "Μακεδονία", 8 και 9 Οκτωβρίου 1994, "Τα Νέα", 24 Μαρτίου 1995, σ. 57 και "Αδέσμευτος Τύπος", 26 Μαρτίου 1995, σ. 14.

40. Πρβλ. α) Pulling Pat and Kathy Cawthon, The Devilos web: who is stalking hour children for Satan?, Lafayette 1989, β). Victor Jeffrey S., Satanic panic: the creation of a contemporary legend, Chicago 1993, γ) Αλεβιζοπούλου Αντ., Νεοφανείς αιρέσεις - Καταστροφικές λατρείες, όπ. π., σσ. 35-43 και δ) Gerd Meyer, Criminal Acts Committed by Cults, Πρακτικά Βαρκελώνης, σσ. 93 κ.ε.

41. Βλ. περ. "Εφημέριος", τεύχ. 3,15 Φεβρουαρίου 1996, σσ. 61 κ.ε. Παρόμοιες αποφάσεις δικαστηρίων για τη Scientology βλ. στις εφημ. "Έθνος", 23 Νοεμβρίου 1996, σ. 22 και εφημ. "Εκκλησιαστική Αλήθεια", 1 Σεπτεμβρίου 1996, σ. 2.

42. West Jolyon Luis, Persuasive Techniques in Contemporary Cults: A public Health Approach, Cultic Studies Journal, τ. 7, άρ. 2 (1990), σ. 130.

43. Εφημ. "Το Βήμα", 11 Ιουνίου 1995, σσ. Α45-Α46. Είναι επισήμανση του πρύτανη του Πανεπιστημίου Θράκης και καθηγητή της Εγκληματολογίας Γ. Πανούση με αφορμή τα εγκλήματα των σατανιστών της Παλλήνης το 1993.

44. Βλ. εφημ. "Έθνος", 3 Δεκεμβρίου 1991. (Ένας πατέρας διεκτραγωδεί την περιπέτεια της κόρης του), και περ. "Επίκαιρα", 27 Ιανουαρίου 1983, σσ. 36-39.

45. Βλ. εφημ. "Μεσημβρινή", 5 Σεπτεμβρίου 1984, εφημ. "Ελληνικός Βορράς", 19 Αυγούστου 1986 και Χατζή Ελ., όπ. π., σσ. 72-73.

46. Βλ. Haack W. F., Die neuen Teil 2 Jugendreligionen, Dokumente und Erlauterungen, Munchen 1990, σσ. 25 κ.ε. και εφημ. "Ελεύθερος Τύπος", 30 Ιουνίου 1992, σ. 26.
47. Βλ. εφημ. "Μεσημβρινή", 5 Σεπτεμβρίου 1984.

48. Βλ. περ. "Το Τρίτο Μάτι", τεύχ. 19, σ. 54 και εφημ. "Τύπος της Κυριακής", 22 Απριλίου 1990.
49. Βλ. εφημ. "Ο Τύπος της Κυριακής", 22 Απριλίου 1990.

50. Βλ. περ. "Time International" της Νέας Υόρκης, 6 Μαΐου 1991 και εφημ. "Καθημερινή", 19 Μαΐου 1991.

51. Βλ. περ. "Εικόνες", 16 Μαρτίου 1988.

52. Βλ. εφημ. "Τα Νέα", 5 Ιανουαρίου 1993.

53. Βλ. εφημ. "Έθνος", 27 Νοεμβρίου 1991.

54. Βλ. εφημ. "Ακρόπολις", 22 Ιουνίου 1985 και εφημ. "Απογευματινή", 27 Δεκεμβρίου 1995, σ. 19.

55. Βλ. έρευνα της Νταγκουνάκη Β. στην "Απογευματινή της Κυριακής", 18 Ιουνίου 1995, σσ. 16-17. Σ’ αυτήν καταγγέλλονται εγκληματικές πράξεις του Κ.Ε.Φ.Ε., το οποίο είναι παράρτημα στην Ελλάδα της διεθνούς αποκρυφιστικής οργάνωσης Scientology και χαρακτηρίζεται από ολοκληρωτικές πεποιθήσεις και επικίνδυνες διασυνδέσεις με μυστικές υπηρεσίες. Υπόθεση του εκκρεμεί στα ελληνικά δικαστήρια.

56. Κατά τον εικοστό αιώνα αρχηγός του διεθνούς σατανισμού υπήρξε ο Άγγλος αποκρυφιστής Aleister Crowley (1875-1947). (Πρβλ. Carl Frick, Satan und die Satanisten, Teil 2 die Satanisten-Materialien zur Geschichte der Anhanger des Satanism’s und ihrer Gegner, Graz 1985, σσ. 36 κ.ε.). Στον σατανικό νόμο του ΑΙ. Crowley δεν υπάρχει καμία δέσμευση. Η μοναδική του εντολή είναι: "Do what thow will, that Shall be the whole of the law". (Πρβλ. Horts Knaut, Das Testament des Bosen, Stuttgart 1979, σσ. 135 κ.ε.). Σήμερα διάδοχός του θεωρείται ο Γερμανός Ditmar Esner.

57. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στα αγγλικά. Βλ. και Damphouse Kelly R. - Crouch Ben Μ., Did the Devil Make Them Do It? An Examination of the Etiology of Satanism among Juvenile Delinquents, in "Journal Announcement", 27 Dek 1992.

58. Βλ. εφημ. "Το Βήμα", 10 Σεπτεμβρίου 1995, σ. Α48.

59. Βλ. εφημ. "Το Βήμα", 11 Ιουνίου 1995, σσ. Α45-Α46.

60. Βλ. εφημ. "Έθνος", 23 και 24 Ιουνίου 1995, σσ. 14-15 και 16-17 αντίστοιχα.

61. Βλ. σχετικό ρεπορτάζ στην εφημ. "Το Βήμα", 22 Οκτωβρίου 1995, σ. Α59.

62. Βλ. Σρόιτερ Αντ., Σατανιστές καίνε τις εκκλησίες, εφημ. "Απογευματινή", 28 Δεκεμβρίου 1995, σ. 15.

63. Βλ. Τσαμόπουλου Μ., Απειλούν ιερείς οι σατανιστές, εφημ. "Απογευματινή", 25 Ιανουαρίου 1996, σ. 17.

64. Σχόλιο του δημοσιογράφου Χρ. Ζέρβα στην εφημ. "Απογευματινή", 23 Ιουνίου 1995.
65.  Εφημ. "Ελεύθερος Τύπος", 28 Απριλίου 1993, σ. 26.

66. Βλ. Εφημ. "Ελεύθερος Τύπος", 7 Φεβρουαρίου 1995. Το περιστατικό συνέβη σε κωμόπολη της Λέσβου.

67.  Βλ. περ. "Τηλεθεατής", αρ. φύλ. 266, Αθήνα 1994, σσ. 14-20.

68. Βλ. εφημ. "Απογευματινή", 30 Δεκεμβρίου 1993 και περ. "Εικόνες", αρ. φύλ. 479, 5 Ιανουαρίου 1994, σσ. 14-15.

69.  Εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 28-29 Οκτωβρίου 1995, σ. 16.

70. Περ. "Εφημέριος", αρ. φύλ. 11, 1-15 Ιουλίου 1995, σσ. 246-247. Η μελέτη των βιβλίων του L. R. Hubbard οδηγεί στην ίδια διαπίστωση. (Βλ. Χάμπαρτ Λ. P., Εισαγωγή στην ηθική της σαηεντολογίας, Los Angeles 1991, σσ. 27 κ.ε. και L. R. Hubbard, Σαηεντολογία: Τα βασικά στοιχεία της σκέψης, μτφρ. Καραμπάγια Γ., Αθήνα 1980. Στο τελευταίο βιβλίο υπόσχεται ότι μπορεί να βοηθήσει να είσαι επιτυχής στην εργασία, να γίνεις χρήσιμος στους άλλους, να έχεις έναν επιτυχημένο γάμο κ. ά. Η θεωρία όμως με την πρακτική της οργάνωσης έρχεται σε πλήρη αντίφαση). Βλ. και Friedrich - Wilhelm Haack - Thomas Gandow, Scientology, Dianetik und andere Hubbardismen, Munchen 1993, σσ. 24 κ.ε.

71. Εφημ. "Εφημέριος" αρ. φύλ. 11, 1-15 Ιουλίου 1995, σσ. 247-248.

72. Εφημ. "Μεσημβρινή", 5 Φεβρουαρίου 1990, σ. 18. Υπάρχει και νεότερη εγκύκλιος της Δ.Ι.Σ. της Εκκλησίας της Ελλάδος, η υπ' αριθμ. 2565, με αρ. πρωτ. 215/7/24-1-1994, προς τον Ορθόδοξο ελληνικό λαό, η οποία αναφέρεται στις συνέπειες από την αποδοχή του αποκρυφισμού.

73. Βλ. εφημ. "Έθνος", 23 Ιουνίου 1995, σσ. 14-15.

74. Βλ. εφημ. "Έθνος", 24 Ιουνίου 1995, σσ. 16-17.

75. Βλ. εφημ. "Έθνος", 23 Ιουνίου 1995, σσ. 14-15.

76. Εφημ. "Απογευματινή", 16 Ιουνίου 1995, σ. 12.

77. Βλ. εφημ. "Το Βήμα", 26 Μαρτίου 1995, σ. Α37 και 10 Σεπτεμβρίου 1995, σ. Α24.
78. Βλ. εφημ. "Μακεδονία", 8 Οκτωβρίου 1994.

79. Doreen Irvine, Η Βασίλισσα της Μαύρης Μαγείας, μτφρ. Φίλου Σπ., Αθήνα 1987, σσ. 95 και 100-101.

80. Έτσι ερμηνεύει τα εγκλήματα τα οποία συντελούνται στο χώρο του αποκρυφισμού η Χρ. Ζαραφωνίτου, λέκτορας της Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στην εφημ. "Το Βήμα", 11 Ιουνίου 1995, σ. Α45.

81. Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., Δογματική, όπ. π., τόμ. 3, σ. 142.

82. Ιγνατ. Θεοφόρου, Μαγν. VI 2, προς Πολύκ. I, 3, ΒΕΠΕΣ 2, 269 και 283. Πρβλ. Λουδοβίκου Ν., Η ευχαριστιακή οντολογία. Αθήνα 1992. σσ. 239 κ.ε.

83. Βλ. Εβρ. 12, 2. Περί της κοινωνίας μετά του Θεού βλ. Αρχιμ. Αιμιλιανού, Κατηχήσεις και Λόγοι, τόμ. 2, Ορμύλια 1998, σσ. 82 κ.ε.

84. Α’ Κορ. 10-17.

85. Πρβλ. Γρηγορίου Ιερομ., Η θεία λειτουργία - σχόλια - "σύναξη", Αθήνα 1982, σσ. 41 κ.ε.
86.  Ματθ. 5,14.

87. Ύμνος της Εκκλησίας στην ακολουθία της θείας μεταλήψεως, Μ.Ι.Σ., όπ. π., σσ. 96 κ.ε.
88. Ιωάν. 1,47.

89. Β’ Κορ. 6,14.
90. Βλ. Πράξ. 15,5 και 26,5.
91. Βλ. Πράξ. 5,17.
92. Βλ. Πράξ. 24,5 και 28,21.
93. Βλ. Β’ Πέτρ. 2,1. Εδώ ο Απ. Πέτρος ομιλεί για την εμφάνιση των ψευδοπροφητών. Προλέγει την εμφάνιση των "αιρέσεων απωλείας" και προειδοποιεί τους πιστούς ότι μέσα από την αίρεση θα βλασφημηθεί η σταυρική θυσία του Χριστού και θα συκοφαντηθεί το απολυτρωτικό έργο της Εκκλησίας, πράγμα το οποίο άρχισε να φαίνεται από τους αποστολικούς χρόνους. Οι λόγοι του Αποστόλου είναι χαρακτηριστικοί: "Εγένοντο δε και ψευδοπροφήται εν τω λαώ, ως και εν υμίν έσονται ψευδοδιδάσκαλοι, οίτινες παρεισάξουσιν αιρέσεις απωλείας και τον αγοράσαντα αυτούς δεσπότην αρνούμενοι, επάγοντες εαυτοίς ταχινήν απώλειαν". Στους στίχους 12-22 του ιδίου κεφαλαίου ο Απόστολος περιγράφει ως εξής τα αμαρτωλά ήθη των ψευδοδιδασκάλων: "Καταλιπόντες ευθείαν οδόν επλανήθησαν, εξακολουθήσαντες τη οδώ του Βαλαάμ του Βοσόρ, ος μισθόν αδικίας ηγάπησεν". (Β’ Πέτρ. 2,15). Καταλήγει δε με την απογοητευτική για τους αιρετικούς φράση: "κρείτον γαρ ην αυτοίς μη επεγνωκέναι την οδόν της δικαιοσύνης ή επιγνούσιν επιστρέψαι εκ της παραδοθείσης αυτοίς αγίας εντολής. Συμβέβηκε δε αυτοίς το της αληθούς παροιμίας, κύων επιστρέψας επί το ίδιον εξέραμα, και, υς λουσαμένη εις κύλισμα βορβόρου" (Β’ Πέτρ. 2, 21-22).
94.      Βλ. Γαλ. 5,19-20. Η αίρεση κατά τον Απ. Παύλο είναι διδασκαλία δαιμόνων και εμπνέεται από τα πονηρά πνεύματα, ενώ όσοι ακολουθούν τις αιρέσεις είναι "συμφεροντολόγοι", "φιλοπρωτεύοντες" και "εγωισταί". (Πρβλ. Α’ Τιμ. 4,1, και Γ’ Ιωάν. 9-10).
95.      Σχετικά με την έννοια "αίρεση" στην Καινή Διαθήκη βλέπε τις ανακοινώσεις των: Π. Βασιλειάδη, Ι. Τσαγγαλίδη και Β. Στογιάννου, οι οποίες διατυπώθηκαν στη Β’ Σύναξη Ελλήνων Βιβλικών Θεολόγων, Κρήτη 16-21 Σεπτεμβρίου 1977, και δημοσιεύθηκαν στο τεύχ. 5 του "Δελτίου Βιβλικών Μελετών", Δεκέμβριος 1977 - Ιούνιος 1978.
96.      Καρμίρη Ι., λ. "Αίρεσις", Θ.Η.Ε., τόμ. 1, σ. 1087. Πρβλ. Παπαδοπούλου Αντ., Ο μοναχισμός έναντι της αιρέσεως εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, Θεσσαλονίκη 1980, σσ. 43 κ.ε.
97.      Βλ. Ματθ. 13, 24-30.
98.      Ματθ. 7,15.
99.      Β’ Κορ. 11,13-15.
100.      Β’ Κορ. 11,14.
101.      Βλ. Β’ Πέτρ. 2,1-22.
102.      Α’ Ιωάν. 2,18-19.
103.      Α’ Ιωάν. 3,10. Στο 2ο κεφ. και στους στίχ. 18-29 της Α’ επιστολής του Ιωάννου καλούνται οι χριστιανοί να αποφεύγουν τους αιρετικούς και να αφοσιώνονται στο Χριστό, στο 3ο δε κεφ. και στους στίχ. 1-10 γίνεται λόγος περί των γνωρισμάτων των "τέκνων του Θεού" και των "τέκνων του διαβόλου".
104.      Βλ. Αποκ. 2,6.
105.      Αποκ. 2,20 και 2,24.
106.      Βλ. Ματθ. 12,31.
107.      Τίτ. 3,10-11.
108.      Α’ κανόνας της Συνόδου της Καρχηδόνος, παρά Ακανθοπούλου Πρ., Κώδικας ιερών κανόνων και εκκλησιαστικών νόμων, Θεσσαλονίκη 1991, σ. 424.
109.      Α’ Τιμ. 3,15.
110.     Βλ. Μελετίου, Μητροπ. Νικοπόλεως, Η Πέμπτη Οικουμενική Σύνοδος, Αθήναι 1985, σ. 572. Για τον τρόπο παραδοχής των προσερχομένων στην Ορθοδοξία αιρετικών βλ. Μπούμη Παν., Κανονικόν Δίκαιον, Αθήναι 1991, σσ. 120-124.
111.     Πρβλ. Ματσούκα Ν., Ορθοδοξία και αίρεση στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του Δ’, Ε’ και ΣΤ’ αιώνα, 2η έκδοση, Θεσσαλονίκη 1992, σσ. 29-56.
112.      Πρβλ. Μπούμη Παν., όπ. π., σσ. 78 κ.ε.
113.     Βλ. Γρηγ. Νύσσης, PG 45, 1320. Κατάλογο αιρέσεων των πρωτοχριστιανικών χρόνων, καθώς και μορφές των μαντειών στους Έλληνες των ιδίων χρόνων βλ. PG 106, 149-164.
114.      Ιωάν. του Σιναΐτου, Κλίμαξ, Λόγος Α’ περί φυγής του κόσμου, Αθήναι 1976, σ. 2.
115.      Βλ. Ιωάν. Χρυσοστόμου, PG 50, 701.
116.      Ο Άγιος Νείλος ο ασκητής λέγει σχετικά: "Ώσπερ ο εξελθών οδού ευθείας πλανάται εν αλλοδαπή χώρα, μη επιστάμενος που πορεύεται, ούτω και ο άνθρωπος πλανάται μη πιστεύων εις ομοούσιον Τριάδα". (Παραινέσεις προς τους μοναχούς, PG 79, 1237C).
117.      Ειρηναίου Λυώνος, Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως, παρά Κρικώνη Χρ., Συλλογή Πατερικών Κειμένων, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 127.
118.      Πρβλ. Γρηγ. Νύσσης, Κατά Ευνομίου, Λόγος 8, PG 45, 772Β: "Τούτων ουν ούτως εχόντων, (οι Ευνομιανοί) πάσαν την διά των σοφισμάτων κατασκευήν την περί του μη είναι ποτε τον όντως όντα (Χριστόν), ουδέν άλλο ή παράβασιν του Χριστιανισμού, και τροπήν εις ειδωλολατρίαν είναι διοριζόμεθα".
119. Προς Αμφιλόχιον, επίσκοπον Ικονίου, Επιστολή Κανονική Α’, παρά Αλιβιζάτου Αμ., Οι ιεροί κανόνες, εν Αθήναις 19492, σ. 355.
120. Πρβλ. Ακανθοπούλου Πρ., όπ. π., σσ. 64-68.
121. Χριστινάκη Παν., Θέματα Κανονικού και Εκκλησιαστικού Δικαίου, τόμ. Α’, Αθήνα 1993, σ. 125.
122. Πρβλ. Χριστινάκη Παν., όπ. π., σσ. 125-130 και 149-151.
123. Κατά τη Θεία λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου όλη η Εκκλησία παρακαλεί τον Τριαδικό Θεό: "...τας των αιρέσεων επαναστάσεις ταχέως κατάλυσον, τη δυνάμει του Αγίου Σου Πνεύματος", και στην πρώτη ευχή μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων εύχεται στον Κύριο: "...τους πεπλανημένους επανάγαγε και σύναψον τη αγία Σου καθολική και αποστολική Εκκλησία". (Βλ. Η θεία λειτουργία του εν αγίοις πατρός ημών Βασιλείου του Μεγάλου, Αθήναι ά.χ, σσ. 39 και 41).
124.      Βλ. Μεταλληνού Γ., "Ομολογώ εν βάπτισμα...". Ερμηνεία και εφαρμογή του ζ’ κανόνος της Β’ Οικουμενικής Συνόδου υπό των κολλυβάδων και του Κων. Οικονόμου, Αθήναι 1983, σσ. 48 κ.ε.
125. Βλ. Γιαννοπούλου Β., Σύγχρονες αιρέσεις, Α’ χιλιαστικές αιρέσεις, Αθήνα 1989, σσ. 22-25 και Καρμίρη Ι., Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, τόμ. 2, Αθήναι 1953, σσ. 983 κ.ε.
126. Πρβλ. Ροδοπούλου Παντ., Θέματα Κανονικού Δικαίου, Θεσσαλονίκη 1980, σ. 143 κ.ε.
127. Πρβλ. Γιαννόπουλου Β., όπ. π., σσ. 26-27.
128. Βλ. Α’ Κορ. 11,19.
129. Η "Νέα Ακρόπολη" π.χ. αυτοαποκαλείται πολιτιστικό ή φιλοσοφικό κέντρο. Εάν πράγματι είναι τέτοιο, τότε τί χρειάζεται το "Corp de Security" (Σώμα ασφαλείας) μέσα στην οργάνωση; Το Φιλοσοφικό Κέντρο "Αθηνά" είναι παράρτημα της Scientology στην Ελλάδα μαζί με το Κ.Ε.Φ.Ε. (Κέντρο Εφηρμοσμένης Φιλοσοφίας Ελλάδος). Ο τίτλος του είναι μάλλον προσωπείο, προκειμένου να διαδόσουν τις ιδέες του αποκρυφισμού, όπως αποδεί­χθηκε στη δίκη του Κ.Ε.Φ.Ε. (Βλ. Δικαστική απόφαση 7380/1996 του Πρωτοδικείου Αθηνών. Επίσης βλ. εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 19 Ιανουαρίου 1997, σ. 26). Εκτενείς κατάλογοι των αιρετικών και παραθρησκευτικών ομάδων παρατίθενται στα βιβλία: α) Εγχειρίδιο αιρέσεων και παραχριστιανικών ομάδων, Πρέβεζα 1991, β) Ντοκουμέντα για τις αιρέσεις και την παραθρησκεία, όπ. π., σσ. 17-18 και γ) Ποιμαντική αντιμετώπιση των αιρέσεων και της παραθρησκείας, όπ. π., σσ. 111-115.
130. Είναι το πρώτο άρθρο του "Συμβόλου της Πίστεως", όπως διατυπώθηκε στη Νίκαια κατά την Α’ Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ.
131. Κολ. 1,16.
132.Κατά τον Π. Τρεμπέλα "η ονομασία άγγελος εκφράζουσα γενικωτέραν έννοιαν άτε σημαίνουσα τον κομιστήν αγγελίας τινός ή τον απεσταλμένον προς μεταβίβασιν εντολής ή μηνύματός τινος, εχρησιμοποιήθη μεταγενεστέρως και εις δήλωσιν ωρισμένης τάξεως του ουρανίου κόσμου των μακαρίων ασωμάτων και πνευματικών δυνάμεων, είτα δ’ απεδόθη και εις ολόκληρον τον κόσμον τούτον. Δηλοί δε η ονομασία αύτη τον κόσμον τούτον από της σχέσεως αυτού προς τους ανθρώπους, προς τους οποίους φέρονται εν τη Αγία Γραφή αποστελλόμενοι υπό του Θεού, ίνα αναγγέλλωσι το θέλημα αυτού ή να υπηρετώσι τας διά τους ανθρώπους σωτηριώδεις του Θεού βουλάς". ( Δογματική, όπ. π., τόμ. 1, σσ. 406-407 ).
133. Ιωάν. Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, ΕΠΕ 1,142.
134. Εβρ. 1, 14: "Ουχί πάντες εισί λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμενα διά τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν;". Κατά τον Ιωάννη Δαμασκηνό οι άγγελοι του Θεού "εν ουρανώ διατρίβουσιν και εν έργον έχουσιν υμνείν τον Θεόν και λειτουργείν τω θείω αυτού θελήματι". (Ιωάν. Δαμασκηνού, ΕΠΕ, 1,148).
135.  Ματσούκα Ν., όπ. π., σ. 187.
136. Ιώβ 38,7.
137. Βλ. Πασσά Ν., όπ. π., σσ. 14-21.
138. Πράξ. 23, 8.
139. Ενδεικτικά βλ. Γεν. 3, 24, Α’ Βασ. 1,3-15, Ζαχ. 1,9, Ησαΐα 11,2, Ιεζ. 1,4-18, Δαν. 7,10, Ματθ. 1,20, Μάρκ. 1,13, Λουκ. 1,11, Ιωάν. 12,29, Πράξ. 10,7 και Αποκ. 7,1.
140.  Τωβίτ 12,15.
141.  Δαν. 10,13, Ιούδα 9, Αποκ. 12,7.
142.  Δαν. 8,16, Λουκ. 1,19.
143.  Βλ. Ωρολόγιον το Μέγα, Αθήναι 1973, σ. 212.
144. Το φαινόμενο λέγεται "αγγελοφάνεια" και παρουσιάζεται πολλές φορές στην Αγία Γραφή. Οι άγγελοι εμφανίζονται με μορφή ανθρώπου και μεταφέρουν κάποιο μήνυμα του Θεού προς τους ανθρώπους. Έτσι, η αγγελοφάνεια κατ’ ουσίαν είναι θεοφάνεια. Το αντίθετο συμβαίνει με την εμφάνιση των πονηρών πνευμάτων σε ανθρώπους. Αυτά συχνά "μετασχηματίζονται σε αγγέλους φωτός" (Β’ Κορ. 11,14) και επιδιώκουν να πλανήσουν τους ανθρώπους. Ενδεικτικά περί της αγγελοφάνειας βλ. Β’ Βασ. 24, 16-17, Ιεζ. 40, 3, Ματθ. 1,20, Λουκ. 1,11-20, Ιωάν. 20,12-13 και Πράξ. 12,7-11.
145.  Βλ. Φραγκοπούλου Αθ., Η Ορθόδοξος Χριστιανική Πίστις μας, Αθήναι 19898, σσ. 86-87 και Φούσκα Κων., Ο σατανάς, το έργο και η λατρεία του, περ. "Κοινωνία", τεύχ. 3, Ιούλιος -Σεπτέμβριος 1994, σσ. 250-264. Για το θέμα της θεοφάνειας στην Παλ. Διαθήκη βλ. Ματσούκα Ν., Ορθοδοξία και αίρεση, όπ. π., σσ. 79-97.
146. "Εωσφόρος" σημαίνει ο άγγελος που φέρει το φως.
147. "Σατάν" στα εβραϊκά σημαίνει εχθρός, αντίθεος. Γι’ αυτό ο Απ. Παύλος λέγει προς τους χριστιανούς: "ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις". ( Εφεσ. 6,12 ).
148. Ησ. 14,13-14.
149. Ιωάν. Δαμασκηνού, ΕΠΕ 1,150.
150. Ματσούκα Ν., όπ. π., σ. 190.
151. Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., Δογματική, όπ. π., τόμ. 1, σσ. 437-442. Είναι χαρακτηριστικός εν προκειμένω ο λόγος του ιερού Χρυσοστόμου: "Ο διάβολος εφιλονείκησε παρά την αρχήν την βασιλείαν εισαγαγείν, λέγων: ‘Έσεσθε ως θεοί’. Και επειδή τότε ουκ ίσχυσεν, ύστερον επιχειρεί, παντού φιλονεικών την πολυθεΐαν εισαγαγείν". (Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 8, 566).
152. Πρβλ. Φούσκα Κων., όπ. π., σσ. 250-264.
153. Ματθ. 13,25 και 13,39.
154. Το όνομα διάβολος παράγεται από το ρήμα "διαβάλλω", το οποίο σημαίνει συκοφαντώ ή παραποιώ την αλήθεια με σκοπό να βλάψω άλλους. Στην ειδική κατήχηση "Περί του αντικειμένου" ο Κύριλλος Ιεροσολύμων αναφέρει ότι ο διάβολος στην αρχή ήταν "αγαθός υπηρέτης του Θεού", αλλά κατόπιν εξέπεσε και έγινε σατανάς, λέξη που πάλι σημαίνει διάβολος και συκοφάντης, όπως έγραψε ο προφήτης Ιεζεκιήλ (Ιεζ. 28,12-13 και 28,15-17). Παρό­μοια άποψη διατυπώνει και ο Ευάγριος Ποντικός.
155. Στις σελίδες της Κ.Δ. εναλλάσσονται οι δύο ονομασίες διάβολος και σατανάς. Καταγράφεται μία ύπαρξη προσωπική, αόρατη, της οποίας η δράση ή η επίδραση εκδηλώνεται είτε μέσα από την ενεργητικότητα των άλλων πνευματικών υπάρξεων, (δαίμονες ή πονηρά και ακάθαρτα πνεύματα), είτε μέσα από τους ποικίλους πειρασμούς.
156. Σοφ. Σολομ., 2, 24.
157. Πρβλ. Ρωμανίδου Ι., Το προπατορικόν αμάρτημα, Θεσσαλονίκη 19702, σσ. 60-75.
158. Από τη στιγμή της παρακοής και της παράβασης της θείας εντολής, "νεκρός ημάς διεδέξατο βίος, αυτής τρόπον τινά της ζωής ημών αποθανούσης. Νεκρά γαρ αντικρύς εστιν ημών η ζωή, της αθανασίας εστερημένη". (Γρηγ. Νύσσης, Στο Άσμα Ασμάτων, ομ. 12, PG 44, 1021D). Πρβλ. και Βασιλειάδη Νικ., Το μυστήριον του θανάτου, Αθήναι 1980, σσ. 62-89.
159. Γέν. 3,4-5. Κατά τον Ευαγ. Ιωάννη "απ’ αρχής ο διάβολος αμαρτάνει" (Α’ Ιωάν. 3,8).
160. Ιωάν. 8,44.
161. Ματθ. 4,10-11.
162. Κυρίλ. Ιεροσολύμων, Κατήχησις Δ', 1 ΒΕΠ 39, σσ. 21-26: "Ώσπερ γαρ άκμων, ανήλατον την καρδίαν κτησάμενος (ο διάβολος), αμετανόητον λοιπόν έχει την προαίρεσιν, αλλ’ ίνα τους ισάγγελον βίον πολιτευομένους, αβλεψίας σκότει και απιστίας λοιμώδει περιβάλλη καταστάσει".
163. Πρβλ. Μεγ. Αθανασίου, Λόγος περί της ενανθρωπήσεως του Κυρίου και περί ενσωματώσεως του Θεού Λόγου, ΕΠΕ 1, 30 και Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 3, 536.
164. Α’ Πέτρ. 5,8.
165. Αποκ. 20,10.
166. Ματθ. 25, 41.
167. Πρβλ. α) Θεοδώρου Ανδρ., Η ώρα του Αντιχρίστου, Αθήνα 1987, σσ. 37-57 β) Μελετίου, Μητροπ. Νικοπόλεως, Το χάραγμα του Αντιχρίστου στην Ορθόδοξη Παράδοση, σσ. 47 κ.ε. και γ) Βολουδάκη Β., Ο Αντίχριστος, ο αριθμός 666 και η ανησυχία των χριστιανών, Γ’ έκδοση, Αθήναι 1997, σσ. 42 κ.ε.
168. Θεοδώρου Άνδρ., όπ. π., σ. 5.
169. Α’ Ιωάν. 2,18. Η προσωπικότητα του Αντιχρίστου καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου. Τα τελευταία χρόνια έχουν γραφεί πολλά επ’ αυτού και μάλιστα από τους ερμηνευτές του προφητικού βιβλίου της Αποκάλυψης, λόγω και της συμπλήρωσης 1900 χρόνων από τη συγγραφή του.
170. Αποκ. 13, 18. Το χωρίο αυτό λέγει ότι "ο έχων νουν ψηφισάτω τον αριθμόν του θηρίου. αριθμός γαρ ανθρώπου εστί. και ο αριθμός αυτού χξστ’". Πρέπει δε να συσχετισθεί με όσα ο Απ. Παύλος περιγράφει στην αποκαλυπτική του προφητεία για την προσωπικότητα και το έργο του Αντιχρίστου, διότι στον "υιό της απωλείας" ήδη "ενεργείται το μυστήριον της ανομίας". (Βλ. Β’ Θεσ. 2,1-12). Λεπτομέρειες για το θέμα αυτό βλ. Θεοδώρου Ανδρ., όπ. π., σσ. 45-50.
171. Ιωάν. Δαμασκηνού, ΕΠΕ 1,152.
172. Πρβλ. Χριστινάκη Παν., όπ. π., σσ. 158 κ.ε. Αυτό συμβαίνει, διότι με τις πράξεις τους επιχειρούν τον "εξαναγκασμό του θείου", οπότε έχουμε ενσυνείδητη πράξη και "έγκλημα" κατά της πίστης.
173. Την αλήθεια επισημαίνει εύστοχα ο Ιωάννης Δαμασκηνός: "Και τα μεν μέλλοντα ουδέ οι άγγελοι του Θεού ουδέ οι δαίμονες οίδασιν, όμως προλέγουσιν, οι μεν άγγελοι του Θεού αυτοίς αποκαλύπτοντος και προλέγειν κελεύοντος. όθεν, όσα λέγουσι, γίνονται. Προλέγουσι δε και οι δαίμονες, ποτέ μεν τα μακράν γινόμενα βλέποντες, ποτέ δε στοχαζόμενοι. όθεν και τα πολλά ψεύδονται, οις ου δει πιστεύειν, καν αληθεύωσι πολλάκις, οίω τρόπω ειρήκαμεν. Οίδασι δε και τας Γραφάς" (Ιωάν. Δαμασκηνού, ΕΠΕ 1,152).
174. Α’ Ιωάν. 3, 8.
175. Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., Δογματική, όπ. π., τόμ. 1, σσ. 441 κ.ε.
176. Κολ. 1,13.
177. Βλ. Κολ. 2,15 και Β’ Κορ. 10,5.
178. Βλ. Ρωμ. 13,13-14 και Β’ Κορ. 10, 4. Πρβλ. Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 31, 82-88.
179. Ιακ. 4, 7.
180. Η θέση της Εκκλησίας έναντι των μορφών του αποκρυ­φισμού, από την άποψη του Κανονικού Δικαίου, εκφράζεται κυρίως μέσα από τους ιερούς της κανόνες. (Βλ. Χριστινάκη Παν., όπ. π., σσ. 158-160, καθώς και τη βιβλιογραφία που παραθέτει ο συγγραφέας).
181. Βλ. Εφεσ. 6,11. Στο 6ο κεφ. της επιστολής και στους στίχ. 10-20 γίνεται περιγραφή της πνευματικής πανοπλίας των χριστιανών.
182. Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 30, 534.
183. Α’ Τιμ. 3, 7. Βλ. Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 2, 68: "Πολλαί αι τούτου μεθοδείαι, δι’ ων υποσκελίζειν επιχειρεί τους ραθυμοτέρους". Αλλού δε πάλι προτρέπει: "Καταμάνθανε τας εκείνου (του διαβόλου) μηχανάς μετά ακριβείας, ίνα και ανάλωτος ης και έλης αυτόν ευκόλως" (PG 60, 483-484).
184. Περ. "Πειραϊκή Εκκλησία", όπ. π., σ. 28.
185. Βλ. Μάρκ. 16,17-18.
186. Βλ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, Συμβουλευτικόν εγχειρίδιον, ήτοι περί φυλακής των πέντε αισθήσεων, εν Βόλω 1969, σσ. 92 κ.ε.
187. Τροπάριο της στ’ ωδής του κανόνος, το εσπέρας της Μεγ. Παρασκευής, Μ.Ι.Σ., όπ. π., σ. 555. Πολλοί εκκλησιαστικοί ύμνοι εκφράζουν τη νίκη του Χριστού εναντίον του διαβόλου και των πονηρών του σχεδίων.
188. Για την αντιμετώπιση των συχνών και ποικίλων επιθέσεων του σατανά βλ. Νικοδήμου Αγιορείτου, Αόρατος πόλεμος, Αθήναι ά.χ. σσ. 107 κ.ε. και Ισαάκ Σύρου, Ασκητικοί λόγοι ΝΑ’-ΝΔ’ Περί των διαφόρων τρόπων του διαβόλου, του γινομένου προς τους περιπατούντας εις την στενήν οδόν, Αθήναι ά.χ. σσ. 184-191.
189. Βλ. "Ο Μέγας Αντώνιος, βίος και πολιτεία υπό Μ. Αθανασίου", Θεσσαλονίκη 1984, σσ. 78 κ.ε. και Μικραγιαννανίτου Γερ., Εβδομαδάριον. Παρακλήσεις και χαιρετισμοί της εβδομάδος, Άγιον Όρος 1987, σσ. 53 κ.ε.
190. Βλ. Ιακώβου 4, 6 και Α’ Πέτρ. 5, 5.
191. Περισσότερα για το θέμα αυτό βλ. Καλλίστου Ware, Η δύναμη του Ονόματος, Αθήνα 19946. Πρβλ. PG 57, 352-353.
192. Βλ. Ιωάν. 14, 13-14.
193. Πρβλ. Ματθ. 7,22 και Πράξ. 19, 12-20.
194. Λουκ. 10, 17-20.
195. Πράξ. 2, 43.
196. Πράξ. 16, 16-18.
197. Πρβλ. Ιωήλ 3,5.
198. Ιωήλ 2,32, Πράξ. 2, 21 και Ρωμ. 10,12-13.
199. Α’ Ιωάν. 5, 18.
200. Πρβλ. Λουκ. 22, 39-46.
201. Πρβλ. Ιωάν. του Σιναΐτου, Κλίμαξ, Ωρωπός Αττικής 1978, σσ. 228 κ.ε. (Λόγος ΙΗ’, 4 περί ύπνου και προσευχής) και Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 31, 98: "Πονηρός ο διάβολος, ομολογώ καγώ, αλλ’ εαυτώ πονηρός, ουχ ημίν, εάν νήφωμεν" και "ψυχήν μη τετειχισμένην προσευχαίς ραδίως ο διάβολος υφ’ εαυτόν ποιείται και πάσης αμαρτίας ευχερώς αναπίμπλησιν" (ΕΠΕ 31, 200). Όμως "ουδέν ούτως αυτού την καθ’ ημών έφοδον αποτειχίζειν είωθεν, ως ευχή και δέησις εκτενής" (ΕΠΕ 35,138-140).
202. Ματθ. 26, 39-45.
203. Μάρκ. 9, 29.
204. Υπάρχει ακολουθία Χαιρετισμών και Κανόνας Παρακλητικός προς τους "Παμμεγίστους και Αγίους Ταξιάρχας Μιχαήλ και Γαβριήλ". (Βλ. Μικραγιαννανίτου Γερ., όπ.π., σσ. 53-70).
205. Στο βιβλίο της Αποκάλυψης αναφέρεται μια φοβερή και εντυπωσιακή οπτασία του Ιωάννου, ο οποίος είδε τον Αρχάγγελο Μιχαήλ με τους αγγέλους, που ήταν στις διαταγές του, να έρχονται "του πολεμήσαι μετά του δράκοντος. και ο δράκων επολέμησε και οι άγγελοι αυτώ, και ουκ ίσχυσεν (ο δράκων), ουδέ τόπος ευρέθη αυτού έτι εν τω ουρανώ" (Αποκ. 12, 7-8) Πρβλ. και περ. "Ο Σωτήρ", αρ. φύλ. 1576, 16 Νοεμβρίου 1994, σσ. 629 κ.ε.
206. Πρβλ. Βλάχου Ιερ. (Μητροπ. Ναυπάκτου), Το πολίτευμα του Σταυρού, Λειβαδειά 19902, σσ. 137 κ.ε., και Μελετίου, Μητροπ. Νικοπόλεως, Το χάραγμα του Αντιχρίστου, όπ.π., σσ. 139-141.
207. Πρβλ. Η Εκκλησία των μαρτύρων, εκδ. Αδελφότητος Θεολόγων "Η Ζωή", Αθήναι 1959, σσ. 104 κ.ε., και Καψάνη Γ., Ο Σταυρός του Χριστού και η σημασία του στην ζωήν μας, εκδ. Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου, Β’ έκδοση, Άγιον Όρος 1997, σσ. 13-18.
208. Κατά τον Γρηγ. Παλαμά, "Σταυρός γαρ εστίν αυτός τε ο προσκυνητός τύπος και ο τύπου τούτου λόγος", βλ. και Γρηγ. Παλαμά, Συγγράμματα, (επιμ. Χρήστου Παν., Θεσσαλονίκης 1992, σσ. 60 κ.ε. και Γρηγ. Νύσσης, ΕΠΕ 9,310. Ο δε Ιωάν. Χρυσόστομος λέγει επίσης: "Ο γαρ σταυρός την έχθραν του Θεού κατέλυσε την προς τους ανθρώπους, τας καταλλαγάς εκόμισε, την γην ουρανόν εποίησε, τους ανθρώπους τοις αγγέλοις ανέμιξε, του θανάτου την ακρόπολιν κατήγαγε, του διαβόλου την ισχύν εξενεύρωσε... την αλήθειαν επανήγαγε, τους δαίμονας απήλασε, ναούς καθείλε, βωμούς ανέτρεψε, κνίσσαν ηφάνισε, την αρετήν κατεφύτευσε, τας Εκκλησίας ερρίζωσε" (Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 26, 98). Πρβλ. Βλάχου Ιερ., Το πολίτευμα του Σταυρού, όπ.π., σσ. 138-139. Ο Σταυρός του Χριστού προτυπώθηκε "μυστικώς" στην Παλαιά Διαθήκη και βιώνονταν απ’ όλους τους προπάτορες και τους προφήτες. (Σχετικά με το θέμα της προτύπωσης του Σταυρού στην Π. Δ. βλ. Σάκκου Στ., Ο Σταυρός εις την Π. Διαθήκην, Αθήναι 1969, σσ. 31 κ.ε.).
209. Τροπάριο των αίνων της Κυριακής, πλ. δ’ ήχου, Μ.Ι.Σ., όπ. π., σ. 195. Σε ομιλία του στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού ο Ιωάν. Χρυσόστομος παρατηρεί: "Τούτο το του θανάτου σύμβολον... εγένετο ευλογίας υπόθεσις πολλοίς και παντοδαπής ασφαλείας τείχος, διαβόλου καιρία πληγή, δαιμόνων χαλινός, κημός της των αντικειμένων δυνάμεως τούτο θάνατον ανείλε, τούτο του άδου τας χαλκάς πύλας συνέκλασε, τους σιδηρούς μοχλούς συνέθλασε, του διαβόλου την ακρόπολιν κατέλυσε, της αμαρτίας τα νεύρα εξέκοψεν, υπό καταδίκην κειμένην την οικουμένην άπασαν εξήρπασε θεήλατον φερομένην κατά της φύσεως της ημετέρας πληγήν ανέστειλε... Σταυρός το επάρατον σύμβολον, το πάσι φευκτόν, το πάσιν αποφευκτόν, το επονείδιστον, ίσχυσε, μετά το τελευτήσαι τον σταυρωθέντα, πάντα ευκόλως εργάσασθαι". (Ιωάν. Χρυσοστόμου, ΕΠΕ 34, 58-60).
210. Στη ζωή της Εκκλησίας αναφέρονται περιστατικά όπου άνθρωποι που βαρύνονται με φόνους και άλλες διαβολικές πράξεις αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν τον Σταυρό. Η χάρη και η δύναμή Του δεν ενεργεί στις περιπτώσεις αυτές. (Βλ. "Ο Μέγας Αντώνιος", όπ. π., σσ. 133 κ.ε.).
211. Ακολουθία του ιερού Ευχελαίου, Μικρόν Ευχολόγιον, Αθήναι 1972, σ. 165.
212. Βλ. Πράξ. 19,12 κ.ε. Επίσης ο Ιωάν. Χρυσόστομος αναφέρει σχετικά: "Περίεισι (ο διάβολος) μετά πολλού του θυμού, καθάπερ λέων αν δε προσβάλλη τοις τον Χριστόν έχουσι, και τον σταυ­ρόν επί του μετώπου και το πυρ του Πνεύματος, και την λαμπάδα την ουδέποτε σβεννυμένην, ουδέ αντιβλέψαι δυνήσεται, αλλά νώτα δους οιχήσεται, ουδέ μεταστροφήναι τολμών" (PG 55, 84).
213. Βλ. Ε.θ., όπ. π., τόμ. 2, σσ. 130-131 (Ο εορταστικός μεγάλος εξορκισμός σε περίπτωση δαιμονισμού είναι επιτρεπτός μόνο με ειδική άδεια επισκόπου).
214. Βλ. Πράξ. 19, 12-17. Πρβλ. Ιουστίνου μάρτυρος, Απολογία Β', VI, 5-6 και Φιλιππίδου Λ., Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, Αθήναι 1958, σ. 472.
215. Ιουστίνου Διάλογ. 85 παρ. 2 και 30, παρ. 3, ΒΕΠ 3,289 και 234.
216. Βλ. Φαράντου Μ., Φαινόμενα του Δαιμονικού και του Παραλόγου, περ. "Εκκλησία", αρ. φύλ. 2,1 Φεβρουαρίου 1995, σ. 86.
217. Ανάλυση και σχόλια για τους τρεις εξορκισμούς βλ. Κογκούλη Ι. - Οικονόμου Χρ. - Σκαλτσή Παν., Το βάπτισμα, όπ. π., σσ. 156-162 και Γρηγορίου Ιερομ., Το Άγιον Βάπτισμα. Σχόλια, Αθήνα 1989, σσ. 115 κ.ε.
218. Κογκούλη Ιωάν. - Οικονόμου Χρ. - Σκαλτσή Παν., όπ. π., σσ. 50-52. Βλ. και σχόλια στις σσ. 156-175.
219. Με το βάπτισμα ο χριστιανός "υιοθετείται" από τον Θεό και κατέχει με τη σχέση του αυτή σπουδαίο στοιχείο και προνόμιο, τη γνώση του Θεού. Βλ. Βακάρου Δημ., Από τη Συναγωγή στην Εκκλησία, Θεσσαλονίκη 1996, σσ. 150-157, καθώς και τη βιβλιογραφία που παραθέτει ο συγγραφέας. Βλ. επίσης Διαμαντοπούλου Λεων., Η υιοθεσία των Χριστιανών, 2η έκδοση, Αθήναι 1984, σσ. 143 κ.ε.
220. Ο εμπτυσμός προς δυσμάς συμβολίζει την αποκοπή του νέου μέλους της Εκκλησίας από τα πονηρά πνεύματα και τη "σύνταξή" του με τον Σωτήρα Χριστό. Μετά τα εμφυσήματα γίνεται τριπλή σφράγιση με το σημείο του Σταυρού στο μέτωπο, στο στόμα και στο στήθος "διά τον νουν τε και λόγον αυτού και την ζωήν". (Συμεών Θεσσαλονίκης, PG 155, 217).

221. Βλ. Πράξ. 8,7. Πρβλ. Αχιλλέως Σάβ., Μαγεία, δαιμονισμός και απολύτρωσις, Αθήναι 1990, σσ. 69 κ.ε.
222. Βλ. Ματθ. 9, 28-32, Μάρκ. 5, 1-13 και Λουκ. 11, 4. Ο Ευαγγ. Μάρκος μας πληροφορεί ότι ο Ιησούς "ην κηρύσσων εν ταις συναγωγαίς αυτών εις όλην την Γαλιλαίαν και τα δαιμόνια εκβάλλων" (Μάρκ. 2, 39).
223. Βλ. Μικρόν Ευχολόγιον, όπ. π., σσ. 244 κ.ε. (Ακολουθία εις παράκλησιν ασθενών χειμαζομένων υπό πνευμάτων ακαθάρτων). Βλ. και "Ο Άγιος Ιερομάρτυς Κυπριανός", Θεσσαλονίκη 1987, σσ. 57-73. Να αναφέρουμε ότι ο άγιος Κυπριανός γεννήθηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα στην Αντιόχεια και υπήρξε μάγος. Μετά από θαυμαστό γεγονός μετεστράφη στο Χριστό, έγινε επίσκοπος στην Αντιόχεια και πολέμησε τη μαγεία και την ειδωλολατρεία. Μαρτύρησε το 304 μ.Χ. και τα ιερά του λείψανα έχουν χάρη Θεού. Οι δαίμονες τα τρέμουν και η Εκκλησία χρησιμοποιεί τις ευχές του Αγίου Κυπριανού, λύνει τα μάγια και απελευθερώνει ψυχές από την τυραννία των πονηρών δαιμόνων. Βλ. και περ. "Νεανικοί Προβληματισμοί", τεύχ. 6, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1993, σ. 19.

224. Έκτος από τις ευχές του αγίου Κυπριανού για την εκδίωξη των δαιμονίων και τη λύση από τα μάγια, υπάρχουν και άλλες ευχές πατέρων, όπως του Γρηγορίου Δεκαπολίτου, του Ιωάννου Χρυσοστόμου, του Μεγάλου Βασιλείου και του αγίου μάρτυρος Τρύφωνος. Βλ. "Ο άγιος ιερομάρτυς Κυπριανός", όπ. π., σσ. 75-106 και Μικρόν Ευχολόγιον, όπ.π., σσ. 283 κ.ε.

225. Βλ. Εβρ. 10,1-2: "Ουδέποτε δύναται τους προσερχομένους τελειώσαι. επεί ουκ αν επαύσαντο προσφερόμεναι, διά το μηδεμίαν έχειν έτι συνείδησιν αμαρτιών τους λατρεύοντας, άπαξ κεκαθαρμένους;".
226. Πρβλ. Σμέμαν Αλ., Ευχαριστία, μτφρ. Ανδρ. και Μαρ. Χελιώτη, σειρά "Ορθόδοξη Μαρτυρία", Αθήνα 1987, σ. 110. Βλ. και Κογκούλη Ι. - Οικονόμου Χρ. - Σκαλτσή Παν., Η θεία Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Θεσσαλονίκη 1989, σσ. 169 κ.ε.

227. Ευχή της Θείας Λειτουργίας κατά τον χερουβικό ύμνο.
228. Σύμφωνα με το λόγο του Χριστού "ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει καγώ εν αυτώ". (Ιωάν. 6, 56 και Ματθ. 26, 26).
229. Πρβλ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, Αόρατος πόλεμος, Αθήναι ά.χ., σσ. 185 κ.ε.

230. Τούτο γίνεται φανερό σε όλη τη ζωή της Εκκλησίας. Πρβλ. Αποκ. 12,11: "Και αυτοί ενίκησαν αυτόν (τον σατανά) διά το αίμα του αρνίου και διά του λόγου της μαρτυρίας αυτών".
231. Παιδαγωγική Ανθρωπολογία του Ιωάν. Χρυσοστόμου, επιμ. Βασ. Χαρώνη και Ουρ. Λανάρα, τόμ. 2, σ. 467.
232. Προς Εφεσ. 13 ΒΕΠ, τόμ. 2, σ. 266, 41. Βλ. και "Μαγεία και Χριστιανισμός", όπ. π., σσ. 30-33.
233. Η. Blavatsky, The Key to Theosophy, London ά.χ., σ. 42.
234. Βλ. A.E.A., όπ. π., σσ. 106 κ.ε.
235. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του εσωτερισμού, όπ. π., τόμ. 2, σσ. 226, 229 και 233-234.
236. Natzemy Robert, όπ. π., σσ. 107 κ.ε.
237. Natzemy Robert, Σύγχρονες παραβολές, Αθήνα 1991, σ. 109.
238. Φιλ. 2,8.
239. Εφεσ. 5,2. Βλ. και Α’ Κορ. 5, 7.
240. "Αβατάρ" χαρακτηρίσθηκαν άνθρωποι εξαιρετικοί, οι οποίοι από καιρό σε καιρό έκαναν την εμφάνισή τους, για να μετα­βάλλουν την όψη του κόσμου και να εγκαινιάσουν μια "Νέα Εποχή" στην ανθρωπότητα. Πρβλ. Μπέιλη Αλ., Η επανεμφάνισις του Χριστού, όπ. π., σσ. 7-16.
241. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία, όπ. π., σ. 83.
242. Μπλαβάτσκυ Ε., Ο εσωτερικός χαρακτήρας των ευαγγελίων, Αθήνα 1992, σ. 12.
243. Blavatsky Η, όπ. π, σ. 49. Βλ. και Έμμετ Φοξ, Η επί του όρους ομιλία και η Κυριακή προσευχή, μτφρ. Πάγκαλου Κ., Αθή­ναι ά.χ., σ. 8.
244. Μπλαβάτσκυ Ε., Ο εσωτερικός χαρακτήρας των ευαγγελίων, όπ. π., σσ. 33 κ.ε. και 49.
245. Βλ. Schlink Μ. Basilea, Η Νέα Εποχή από Βιβλική άποψη, όπ. π., σσ. 27-30. Επίσης πρβλ. α) Έμμετ Φοξ, όπ. π., σσ. 7 κ.ε. (Εδώ ο συγγραφέας γράφει για το πρόσωπο του Χριστού τα εξής: "Είτε είναι ο Ιησούς ο μεγαλύτερος δάσκαλος, που ο κόσμος εγνώρισε ποτέ, είτε είναι απλούστατα ένας φανατικός με καλές προθέσεις και με καλή πίστη που μια βασανισμένη δημόσια σταδιοδρομία τον οδήγησε στο χαμό και την καταστροφή... η ζωή του, ο θάνατος του και η διδασκαλία του είχαν επίδραση στην εξέλιξη της ανθρωπότητας... ο Ιησούς... είναι η μόνη τέλεια περιγραφή που έχουμε για τη φύση του Θεού, του ανθρώπου και του σύμπαντος"), και β) Εφημ. "International Herald Tribune", 24-25 Απριλίου 1982, σ. 5.
246. Πιζάνη Γ., όπ. π., σσ. 7,15-16 και 33-35.
247. Βλ. Ιωάν. 14,25-26. Πρβλ. και Τρεμπέλα Παν., Δογματική, όπ. π., τόμ. 1, σσ. 278 κ.ε.
248. Βλ. Πιζάνη Γ., όπ. π., σσ. 58,72-74. Πρβλ. α) Χατζή Ελ., Το χάος του Υδροχόου, Αθήνα 1993, σσ. 17-19 και β) Μπλαβάτσκυ Ελ., Ο εσωτερικός χαρακτήρας των ευαγγελίων, όπ. π., σσ. 51-52.
249. Βλ. Μπέιλη Αλ., Η επανεμφάνισις του Χριστού, όπ. π., σσ. 69 κ.ε., 149 κ.ε. Στη σελ. 149 η Μπέιλη αναφέρει ότι "η Εκκλησία σήμερον είναι ο τάφος του Χριστού και επί της θύρας του μνημείου εκυλίσθη ο λίθος της θεολογίας".
250. Πρβλ. "Ποιμαντική αντιμετώπιση των αιρέσεων", όπ. π., σσ. 95-115.
251. Δεν χρειάζεται να παραπέμψουμε σε συγκεκριμένες σελίδες των βιβλίων τους, διότι από την αρχή μέχρι το τέλος γίνεται συστηματική διαστρέβλωση και παρερμηνεία των θείων γραφών, προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματα τους και να αιτιολογήσουν τις θεωρίες τους.
252. Πρβλ. Α.Ε.Α., όπ. π., σ. 52.
253. Πρβλ. Μπλαβάτσκυ Ελ., Ο εσωτερικός χαρακτήρας των Ευαγγελίων, όπ. π., σ. 21.
254. Βλ. Murphy J., Die Gesetze des Denkens, Munchen 1983, σ. 108. Πρβλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Διαλογισμός ή προσευχή, Αθήναι 1993, σσ. 93 κ.ε. Στο αποκρυφιστικό περιοδικό "Τρίτο Μάτι" (τεύχ. 44, Μάρτιος 1995, σσ. 26-37) το Άγιον Όρος χαρακτηρίζεται "Χριστιανικό Θιβέτ", παρερμηνεύεται ο ρόλος του, η αποστολή των μοναχών και η αγγελική πολιτεία. Επιχειρείται ταύτιση του υπερβατικού διαλογισμού και του αποκρυφιστικού μυστικισμού με τον μυστικισμό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. (Περί του Ορθοδόξου μυστικισμού βλ. Θεοδώρου Ανδρ., Η ουσία της Ορθοδοξίας, Αθήναι 1961, σσ. 247-269).
255. Πρβλ. Norman Vincent Peale, Η δύναμη της θετικής σκέψεως, Θεσσαλονίκη 1991, σσ. 76-101.
256. Από το συλλογικό τόμο "Η Ορθοδοξία ως Πρόταση Ζωής", Αθήνα 1993, σ. 116. (Στις σελίδες 75-116 βλ. την Ορθόδοξη θεολογική προσέγγιση και κριτική θεώρηση του θέματος Ανατολικός διαλογισμός και Ορθόδοξη προσευχή").
257. Εκτενέστερη ανάλυση περί του ρόλου του γκουρού και των κινδύνων των προερχομένων από τη γιόγκα βλ. α) Ζιάκα Γρ., Γιόγκα, αλήθεια και πλάνες, όπ.π., σσ. 271-272. β) Γιουσμά Αθαν., Για τις παραθρησκευτικές ομάδες και τη γιόγκα, στη Σειρά "Συζητώντας μαζί σου...", No 1, Μυτιλήνη 1992, σσ. 33-39 και γ) Rabindranath R. Maharai, Γιόγκα, μτφρ. Φίλου Σπ., Αθήνα 1983, σσ. 20-22 και 9-10.
258. Ο καθηγητής της αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημ. Κωτσάκης έδωσε τον εξής ορισμό του σύμπαντος: "Σύμπαν είναι παν ό,τι υπάρχει οπουδήποτε. Είναι σύμπασα η φυσική πραγματικότης". (Κωτσάκη Δημ., Οι πρωτοπόροι της επιστήμης και η γένεσις του κόσμου, Αθήναι 1976, σ. 10). Πρβλ. Κοντοπούλου Γ., Οι σημερινές απόψεις για τη δημιουργία του σύμπαντος, περ. "Ακτίνες", τεύχ. 518, Φεβρουάριος 1991.
259. Κωτσάκη Δημ., όπ. π., σ. 136.
260. Κοντοπούλου Γ.-Κωτσάκη Δ., Κοσμολογία, όπ. π., σ. 9.
261. Αγνωστικισμός ή αγνωσιαρχία (Agnosticismus) καλείται το δόγμα σύμφωνα με το οποίο η αιτία του κόσμου και η ουσία των όντων παραμένουν εξ ολοκλήρου άγνωστα. Ο Γνωστικισμός (Gnosticismus) είναι θρησκεία, η οποία εμφανίσθηκε τα μέσα της δεύτερης εκατονταετηρίδας μ. Χ. και ήταν μίγμα χριστιανικών και εθνικών μυστηρίων. Οι γνωστικιστές φρονούσαν ότι γνώριζαν τα πάντα, διότι έρχονταν σε άμεση θέα με τον Θεό και έτσι αποκτούσαν άμεση γνώση των θείων πραγμάτων.
262. Πρβλ. Η Μπακαβάντ-γκιτά, όπ. π., σσ. 94,197,225 και 354.
263. Th. Pascal, Η θεοσοφία εις ολίγα κεφάλαια, μτφρ. Κούγια Ηβ., Αθήναι 1925, σ. 34.
264. Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., Ο πνευματισμός, όπ. π., σσ. 216 κ.ε.
265. Συλλόγου σπουδαστών της γραφής, Δύνανται οι ζώντες να ομιλώσι μετά των νεκρών;, Αθήναι ά.χ, σσ. 110-111.
266. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του εσωτερισμού, όπ. π., τόμ. 2, σσ. 12 κ.ε.
267. Πρβλ. Fritjof Capra, όπ. π., σσ. 206 κ.ε. Σχετικά με το θέμα των δυνάμεων της φύσης και τα όρια της γνώσης από επιστημονικής πλευράς βλ. George Β. Field-Eric J. Chaisson, Το Αθέατο Σύμπαν, ατενίζοντας την αυγή της νέας Αστροφυσικής, επιμέλεια-απόδοση στα ελληνικά Τσίγγανου Καν., Ηράκλειο 1990, σσ. 169-184.
268. Παρά Texe Marrs, Dark Secrets of the New Age, Westchester, Illinois 1987, σ. 200. Βλ. και Paul De Parrie - Mary Pride, Οι αρχαίες αυτοκρατορίες της Νέας Εποχής, μτφρ. Καλισθένη Μ., Θεσσαλονίκη ά.χ., σσ. 15 κ.ε.
269. Γέν. 1,2.
270. Θεοδώρου Ανδρ., Η ουσία της Ορθοδοξίας, όπ. π., σ. 42.
271. Ψαλμ. 18, 2. Βλ. και Μεγ. Βασιλείου, Ομιλ. εις την εξαήμερον 1, 3 PG 29, 9.
272. Πρβλ. Ιωάν. Χρυσοστόμου, PG 48, 810.
273. Βλ. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του Εσωτερισμού, τόμ. 2, όπ. π., σσ. 233-235.
274. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του Εσωτερισμού, τόμ. 1, όπ. π., σ. 24.
275. Schlink Μ. Basilea, όπ. π., σσ. 20 κ.ε.
276. Βλ. Πιζάνη Γ, όπ. π., σσ. 215-216.
277. Βλ. Schlink Μ. Basilea, όπ. π., σ. 6.
278. Πρβλ. Α.Ε.Α., όπ. π., σ. 15 και Jacobson Nils., Απίθανες εμπειρίες ψυχικών φαινομένων, Αθήναι 1977, σσ. 127 κ.ε.
279. Texe Marrs., όπ. π., σ. 132.
280. Πρβλ. Μπούκα Θ., "Ψυχοδυναμική", πώς να χρησιμοποι­ήσετε το υπόλοιπο 90% του μυαλού σας, Αθήνα 1986, σσ. 6 κ.ε. και Jose Silva and Philip Miele, Μέθοδος Silva για τον έλεγχο του νου, όπ.π., σσ. 9 κ.ε.
281. Dion Fortune., Πρακτικός Εσωτερισμός, μτφρ. Μυγιάκη Λ., Αθήνα 1990, σ. 17.
282. Βλ. Μπρατσιώτου Νικ., Ανθρωπολογία της Π. Διαθήκης, I, Αθήναι 1967, σσ. 286 κ.ε.
283. Βλ. Τρεμπέλα Παν., Δογματική, όπ. π., τόμ. 1, σσ. 456-468 και Κωτσάκη Δ., Το θαύμα της δημιουργίας, Αθήναι 1980, σσ. 145-166 και του Ιδίου, Το μεγάλο πρόβλημα Θεός και κόσμος, Αθήναι 1982, σσ. 123-141.
284. Βλ. Μεγ. Βασιλείου, Εξαήμερος Θ’, ΕΠΕ 4,368 κ.ε. Πρβλ. Βασιλειάδη Ν., Χριστιανισμός και Ανθρωπισμός, Αθήναι 1978, σσ. 286-296.
285. Γέν. 1, 26.
286. Πρβλ. Νικολαΐδη Απ., Εξηγήσεις και παρεξηγήσεις στο χώρο της Θεολογίας. Συμβολική με στοιχεία Απολογητικής, Αθήνα 1990, σσ. 104 κ.ε.
287. Πρβλ. Βασιλειάδη Ν., όπ. π., σσ. 301 κ.ε.
288. Ιωάν. Χρυσοστόμου, Στην προδοσία του Ιούδα, 1 και 2 PG 49, 380 και 390.
289. Η αγάπη αυτή εκφράζεται μέσα από το λόγο ενός εκκλησιαστικού πατέρα των πρώτων χριστιανικών χρόνων, του Ιγνατίου Αντιοχείας, Επιστ. προς Ρωμαίους. (Βλ. σχετικά "Το Φως των Πατέρων", αρ. 1, μτφρ. Χρήστου Παν., Θεσσαλονίκη 1970, σ.82). Το κείμενο έχει ως έξης: "Ουχ ήδομαι τροφή φθοράς, ουδέ ηδοναίς του βίου τούτου. Άρτον Θεού θέλω, ο εστιν σαρξ Ιησού Χριστού, του εκ σπέρματος Δαβίδ, και πόμα θέλω το αίμα αυτού, ο εστιν αγάπη άφθαρτος".
290. Βασιλείου Αρχιμ., Εισοδικόν, Β’ έκδοση, Άγιον Όρος 1978, σσ. 55 κ.ε.
291. PG, 91, 668Β.
292. Βλ. Ιωάν. 1,12. Πρβλ. Διαμαντοπούλου Λεων., όπ. π., σσ. 39 κ.ε.
293. Πρβλ. Παπαδοπούλου - Τσανανά Ολ., Η ανθρωπολογία του Μεγ. Βασιλείου, Ανάλεκτα Βλατάδων 7, Θεσσαλονίκη 1970, σ. 186.

ΠΗΓΗ: “Ο ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ”