1940 και Εκκλησία....

Ο Οκτώβριος, είναι κυρίως συνυφασμένος, για εμάς τους Έλληνες, με το περιβόητο «Όχι!» και την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων κατά των αλλοφύλων εισβολέων, που για άλλη μια φορά, υπερασπίστηκαν τα ιερά και τα όσια της Πατρίδος, όπως κάνανε αδιακόπτως από τα αρχαία χρόνια!

Τα ιστορικά γεγονότα -λίγο έως πολύ γνωστά- επί της ουσίας ξεκινάνε με τον άνανδρο τορπιλισμό της σημαιοστολισμένης «Έλλης» έξω από το λιμάνι της Τήνου, ανήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου του 1940, γύρω στις 8.30 το πρωί. Είχε ήδη θιγεί η εθνική και θρησκευτική αξιοπρέπεια των Ελλήνων!

Αν και επισήμως δεν ανακοινώθηκε, όλοι ήξεραν πως, πίσω από αυτήν την ιταμή επίθεση, κρύβονταν οι Ιταλοί. Τούτο έγινε σαφές, δύο μήνες περίπου αργότερα, τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940, όταν δηλαδή ο Ιταλός Πρέσβης Εμανουέλε Γκράτσι επισκέφτηκε απροειδοποίητα στο σπίτι του τον Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά και του επέδωσε ιδιοχείρως τελεσίγραφο της Κυβερνήσεως της Χώρας του, με το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο. Στο άκουσμα των ιταλικών αξιώσεων, η άρνησις του Πρωθυπουργού, υπήρξε άμεσος και σαφής: «Alors, c’est la guerre», που στα γαλλικά σήμαινε «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»!

Γράφει λιτά και περιεκτικά, ο Μεταξάς στο ημερολόγιό του:

«Νύχτα στις 3 με ξυπνούν. Ερχεται ο Γκράτσι – Πόλεμος – Ζητώ Νικολούδη Μαυρουδή – Αναφέρω Βασιλέα – Καλώ Πάλαιρετ και ζητώ βοήθειαν Αγγλίας – Κατεβαίνω στις 5 – Υπουργικόν Συμβούλιον – Ολοι πιστοί και Μαυρουδής – Ολοι πλήν Κύρου – Βασιλέυς περιφορά μαζί του – Φανατισμός του λαού αφάνταστος – Μάχαι στα σύνορα Ηπείρου – Βομβαρδισμοί – Σειρήνες – Αρχίζουμε και τακτοποιούμεθα – ο Θεός βοηθός !!!»

Πριν καν λήξει επισήμως το τελεσίγραφο, ο Ιταλικός στρατός είχε εισβάλει στα ΕλληνοΑλβανική μεθόριο, μη τηρώντας ούτε καν τα προσχήματα!

Και ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών διακόπτει τις εκπομπές του και μεταδίδει: «Εδώ Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών. Έκτακτον ανακοινωθέν: Η Ελλάς, από της 6ης πρωινής της σήμερον, ευρίσκεται εις εμπόλεμον κατάστασιν προς την Ιταλίαν! Ο στρατός μας αμύνεται του Πάτριου εδάφους! Ζήτω το Έθνος!».

Ο Ιωάννης Μεταξάς, απευθύνει διάγγελμα προς τον Ελληνικό Λαό:

«Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι επεδείξαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην, προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημας το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες μου εζήτησεν σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν, την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της. θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.

Έλληνες, τώρα θα αποδείξωμεν εάν είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον, αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας, και τα ιεράς μας παραδόσεις.

Νυν υπέρ πάντων ο αγών!»

Οι Έλληνες, στις μεγάλες πόλεις, ξύπνησαν από τον ήχο των σειρήνων. Η είδησις της κηρύξεως του πολέμου, διεδόθη αστραπιαίως και σύντομα όλοι ξεχύθηκαν στους δρόμους με ζητωκραυγές, σαν να ήταν μια σπουδαία γιορτή! Οι φαντάροι μας, έφευγαν για το μέτωπο «με το χαμόγελο στα χείλη», όπως ακριβώς λέει και το τραγούδι, υπό τις επευφημίες των πολιτών και τις ευχές των μανάδων και των συζύγων! Οι Ναοί πλημμύρισαν ασφυκτικά από ανθρώπους πάσης ηλικίας, άνδρες και γυναίκες που επεκαλούντο την βοήθεια της Παναγίας. Και πράγματι, η Υπέρμαχος Στρατηγός, για άλλη μια φορά θα στεκόταν, συμπαραστάτρια του Έθνους μας!

Δεν είναι λίγες οι μαρτυρίες Ελλήνων Στρατιωτών και Αξιωματικών, συμφώνως προς τις οποίες ενεφανίζετο μια μαυροφορεμένη γυναίκα σε κρίσιμες στιγμές και τους έσωζε από ενέδρες του αντιπάλου, ενώ στην συνέχεια εξεφανίζετο μυστηριωδώς! Παραλλήλως όμως, μάρτυρες τέτοιων γεγονότων συναντούμε και στους αντιπάλους!

Ενδεικτικώς, αναφέρω την περίπτωση της Παναγίας της Σκριπούς: «Σεπτέμβριος 9 του 1943, βράδυ. Οι Γερμανοί πλησιάζουν στον Ορχομενό Βοιωτίας, με απόφαση να κάψουν το χωριό και να σκοτώσουν τους κατοίκους. Η φάλαγγα, αποτελούμενη από τρία τανκς, περνάει μπροστά από την πιο αρχαία εκκλησία της περιοχής, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και κατευθύνεται προς το Διόνυσο. Ξαφνικά, εμφανίζεται μια μεγαλόπρεπη γυναίκα, με το χέρι σηκωμένο σε απαγορευτική στάση. Το πρώτο τανκς ακινητοποιείται. Το δεύτερο προσπαθεί να περάσει και πέφτει σε χαντάκι. Το τρίτο «μαρμαρώνει» σε ένα χωράφι που προσπάθησε να διασχίσει. Την άλλη μέρα, ο Γερμανός διοικητής Χόφμαν απαίτησε από τους κατοίκους ένα τρακτέρ για να τραβήξει τα τανκς. Τότε συνέβη κάτι θαυμαστό. Τα βαριά αυτά άρματα μετακινήθηκαν σαν πούπουλα!

– Θαύμα, θαύμα! φώναξε ο διοικητής και ζήτησε από τους κατοίκους να πάει στην εκκλησία. Κι εκεί, μπροστά στην εικόνα της Μεγαλόχαρης, ο σκληρός Γερμανός αναρίγησε. Γιατί αναγνώρισε στην ουράνια μορφή, τη γυναίκα που τους έκλεισε το δρόμο! Έπεσε στα γόνατα και φώναξε με θαυμασμό:

– Αυτή σας έσωσε! Να τη δοξάζετε.

Ο Ορχομενός σώθηκε. Ο Χόφμαν υπόσχεται πως μέχρι το τέλος του πολέμου η πόλη δεν θα πάθει κανένα κακό. Τα τανκς φεύγουν με τα πυροβόλα κατεβασμένα, γιατί νικήθηκαν από την υπέρμαχο Στρατηγό.

Από τότε, η 10η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε ως γιορτή. Και μάλιστα, με την ακλόνητη ετήσια παρουσία του άλλοτε Γερμανού διοικητή, ο οποίος, χρηματοδότησε την πρώτη απεικόνιση του θαύματος κι αφιέρωσε ένα μεγάλο καντήλι: Σε Εκείνη που έσωσε την περιοχή, αλλά και την ψυχή του!..»

[Απόσπασμα από το άρθρο-αφιέρωμα της εφημερίδος “Απογευματινή“, “Οι εικόνες των θαυμάτων“, Σάββατο 15 – Κυριακή 16 Αυγούστου, 2009, φ. 1.297 (18.242), σελ. 12) ]

Και η ίδια η Εκκλησία μας όμως, δίπλα στους αγώνες του Έθνους πάντοτε, δεν θα μπορούσε να μην έχει τον ρόλο της και στα γεγονότα αυτά. Όπως για τον αγώνα του 1821, τα μοναστήρια μας εκποιούσαν όλα τα ιερά σκεύη, ώστε να βγουν χρήματα από τα μέταλλά τους, προκειμένου να αγοραστούν όπλα για την Επανάσταση, έτσι και τώρα, οι διάφοροι ναοί προσφέρουν αφιερώματα και συγκεντρωμένα χρήματα, προκειμένου να ενισχύσουν το Ελληνικό Κράτος στον αγώνα του κατά των εισβολέων.

Η αντίσταση των Ελλήνων στα βουνά της Ηπείρου, θαυμάστηκε από όλο τον κόσμο, ενώ ως γνωστόν, αποτέλεσε και την πρώτη συμμαχική νίκη κατά των δυνάμεων του άξονος, αναγκάζοντας μάλιστα τους Γερμανούς να κατέβουν στα Νότια, καθυστερώντας την επίθεσή τους στην Ρωσσία, με αποτέλεσμα να πέσουν στο βαρύ ρωσσικό χειμώνα, κάτι που απέβη μοιραίο για την όλη εξέλιξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Χαρακτηριστική ως προς τα παραπάνω, είναι η παρακάτω μετάδοση του Ραδιοφωνικού σταθμού της Μόσχας: «Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον ενόπλων και ενικήσατε. Μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήταν δυνατόν να γίνη αλλιώς γιατί είσθε Έλληνες. Ως Ρώσσοι και ως άνθρωποι, σας είμαστε ευγνώμονες, γιατί χάρη στις δικές σας θυσίες κερδίσαμε τον απαιτούμενο καιρό να προετοιμάσουμε την άμυνά μας. Έλληνες, σας ευγνωμονούμε.»

Τελικώς, υπό την πίεση της επιθέσεως τεσσάρων ουσιαστικώς Δυνάμεων (Ιταλία, Αλβανία, Γερμανία, Βουλγαρία), τον Απρίλιο του 1941 η ηρωική μικρά Ελλάς νικήθηκε. Εκεί, ρόλο στην διήγηση μας, έχει και η ηγετική μορφή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, του Χρύσανθου, ο οποίος αρνήθηκε να ορκίσει την δωσίλογη κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου, με τα μεγαλειώδη λόγια: «Δεν μπορώ να ορκίσω Κυβέρνηση προβληθείσα από τον εχθρό, εμείς γνωρίζουμε ότι τις Κυβερνήσεις τις ορίζει ο λαός ή ο Βασιλεύς.» Για την στάση του αυτή, στις 2 Ιουνίου του 1941, με Συντακτική Πράξη της κατοχικής κυβερνήσεως, καθαιρέθηκε από το αξίωμά του.

Υπήρξαν ατελείωτα τα παραδείγματα ηρωισμών των ιερέων μας και γενικώτερα των Εκκλησιαστικών ανδρών μας, οι οποίοι συνέχισαν μια παράδοση θυσιών δύο χιλιάδων ετών. Διότι μπορεί ο Αριχιεπίσκοπος Χρύσανθος να έχασε μόνο το αξίωμά του από την υψηλόφρονα αυτή στάση του, μα αμέτρητοι άλλοι ιερωμένοι μας έχασαν την ίδια την ζωή τους! Βιβλία ολόκληρα έχουν γραφτεί, προκειμένου να συγκεντρώσουν όσες από αυτές τις θυσίες έγιναν ευρέως γνωστές και η μνήμη τους δεν χάθηκε. Όλως ενδεικτικώς, θα αναφέρουμε δύο εξ αυτών, μα στο μέλλον θα πρέπει να κάνουμε ένα γενικώτερο αφιέρωμα για τούτο το τόσο σημαντικό θέμα:

1. Ιερεύς Γεώργιος Σιούλης, από το χωριό Αγία Αναστασία Ιωαννίνων. Ήταν εντεταγμένος στην Εθνική Αντίσταση, γι’ αυτό οι Γερμανοί τον συνέλαβαν μαζί με άλλους αγωνιστές, προκειμένου να του αποσπάσουν πληροφορίες, μα τα βασανιστήρια που του έκαναν, δεν τον ελύγισαν. Τον μαχαίρωσαν στο πρόσωπο και στο σώμα και, στην συνέχεια, τον έκαψαν ζωντανό, μαζί με τους υπολοίπους. Δύο χωρικοί, τους βρήκαν. Στάχτη και καμένα κόκκαλα παντού. Κατά θαυμαστό τρόπο, μόνο το σώμα του παπά είχε μείνει ακέραιο. Το πρόσωπό του ήταν τρυπημένο με μαχαίρι. Στην τσέπη του βρέθηκε η Καινή Διαθήκη.

2. Πατέρες Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων. Ύστερα από τον θάνατο κάποιων Γερμανών Στρατιωτών από Αντάρτες, Γερμανοί πήγαν στο Μέγα Σπήλαιο και για αντίποινα συνέλαβαν τους μοναχούς του. Τους οδήγησαν σε μια κοντινή τοποθεσία, την «Κισσωτή». Τελευταίος στην σειρά λόγω της κούρασης, και ο πρώην ποιμένας τους, ο Γαβριήλ Κόσσυφας, ο γηραιότερος της Μονής, 96 χρονών. Τα πολυβόλα ήταν ήδη στημένα, όταν έφτασαν. Οι μελλοθάνατοι, δεν είχαν αμφιβολία για το τι τους περιμένει. Ο Γερμανός επί κεφαλής, διατάζει τους δεσμώτες του να ζητωκραυγάσουν υπέρ του Χίτλερ. «Όχι, παιδιά μου!», φωνάζει ο γέρος προεστώς της Μονής, «Εμείς, ας σηκώσουμε τα μάτια στον ουρανό κι ας φωνάξωμε ‘ζήτω η αιωνία Ελλάς’»! Ζητούν ο ένας από τον άλλον συγχώρεση και ξαφνικά η Κισσωτή αντιλαλεί από ψυχωμένες ζητωκραυγές: Ζήτω η Ελλάς! Ακολούθησε ο ήχος των πολυβόλων…

Τα σεπτά τους σώματα, οι Γερμανοί τα πέταξαν σε μια διπλανή χαράδρα.

Αιωνία τους η Μνήμη!

Βιβλιογραφία:

1. «Η Αθήνα του ’40 και της κατοχής», Γιάννη Καιρόφυλα, εκδ Ίρις-Φιλιππότης, σελ. 36.

2. Εφημ. “Απογευματινή“, άρθρο “Οι εικόνες των θαυμάτων“, Σάββατο 15 – Κυριακή 16 Αυγούστου, 2009, φ. 1.297 (18.242), σελ. 12

3. «Τι είπαν οι ξένοι για την Ελλάδα», Αλκιβιάδους Μπεναδρή – Κωνσταντίνου Σπίνου, εκδ. Νέα Θέσις, σελ. 91-92.

4. «Ιερείς και Μάρτυρες της Κατοχής», Γ.Δ.Κούβελα, εκδ. Τήνος, σελ. 11-14.

5. «Εκτελεσθέντες&Μαρτυρήσαντες κληρικοί, 1941-1949», Μητροπολίτου Λήμνου Διονυσίου, εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, σελ. 105-107.

6. http://www.egolpio.com/HISTORY/thavma_ellhnwn_40.htm

7. http://www.eaan.gr/h27-metax-oxi.htm

8. «Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940», Βικιπαίδεια.

9. «Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος» , Βικιπαίδεια.